قانون جدید گذرنامه برای زنان

بر اساس آخرین آیین نامه ها و رویه های قضایی در سال ۱۴۰۴، زنان ایرانی برای خروج از کشور در برخی موارد نیاز به اجازه از ولی قهری (پدر یا جد پدری) یا همسر خود دارند. این تغییرات، به ویژه برای بانوان مجرد بالای ۱۸ سال و مطلقه، نیازمند آگاهی دقیق از مقررات جدید است.

سفر و مهاجرت، بخش جدایی ناپذیری از زندگی مدرن است و آگاهی از قوانین مربوط به گذرنامه و خروج از کشور برای هر شهروند، به ویژه بانوان، از اهمیت بالایی برخوردار است. در سال های اخیر، تغییرات و تفاسیر جدیدی در خصوص شرایط صدور گذرنامه و اجازه خروج از کشور برای زنان ایرانی مطرح شده است که ابهاماتی را برای گروه های مختلف بانوان، از جمله دختران مجرد، زنان متأهل، مطلقه و بیوه ایجاد کرده است. این مقاله به منظور ارائه راهنمایی جامع و به روز، به بررسی دقیق «قانون جدید گذرنامه برای زنان» بر اساس آیین نامه ها و رویه های اجرایی سال ۱۴۰۴ می پردازد و تمامی ابعاد این موضوع، از جمله تفاوت میان اجازه صدور گذرنامه و اجازه خروج از کشور را شفاف سازی خواهد کرد.

مفهوم «قانون جدید گذرنامه برای زنان» چیست؟ (توضیح آیین نامه ۱۴۰۴)

هنگامی که از «قانون جدید گذرنامه برای زنان» صحبت می شود، در واقع به مجموعه تغییرات و تفاسیری اشاره داریم که عمدتاً بر اساس رویه های قضایی و اداری و گاه آیین نامه های اجرایی (مانند آنچه ممکن است در سال ۱۴۰۴ مطرح شود) در نحوه صدور گذرنامه و اجازه خروج از کشور برای بانوان اعمال شده است. برخلاف تصور عمومی که ممکن است تغییرات را ناشی از یک «قانون» جدید در مجلس بدانند، بسیاری از این دگرگونی ها در بستر همان قوانین موجود، اما با تفسیر و اجرای متفاوت، شکل گرفته اند.

یکی از مهم ترین نقاط تمرکز این تغییرات، لزوم دریافت اجازه ولی قهری (پدر یا جد پدری) برای خروج از کشور برای دختران مجرد بالای ۱۸ سال و نیز زنان مطلقه است که پیش از این در برخی تفاسیر نیاز به این اذن نداشتند. این موضوع، تمایز کلیدی بین رویه های سالیان گذشته و آنچه امروز به عنوان «قانون جدید» شناخته می شود، ایجاد می کند. پیش از این، تلقی عمومی و رویه اداری این بود که بانوان مجرد بالای ۱۸ سال، از آنجا که به سن قانونی رسیده اند، برای خروج از کشور نیازی به اذن ولی ندارند؛ اما آیین نامه ها و بخشنامه های جدید، این اجازه را برای این گروه از بانوان نیز ضروری دانسته اند.

نکته حیاتی که در این بخش باید به آن توجه شود، تفکیک میان «اجازه صدور گذرنامه» و «اجازه خروج از کشور» است. برای بانوان مجرد بالای ۱۸ سال، صدور گذرنامه نیازی به اذن ولی قهری ندارد و آن ها می توانند مستقلاً برای دریافت گذرنامه اقدام کنند. اما مسئله اصلی در مرحله خروج از کشور مطرح می شود؛ جایی که حتی با داشتن گذرنامه معتبر، نیاز به اذن ولی قهری برای خروج از مرزها ایجاد شده است. این تفکیک اغلب در منابع دیگر به درستی بیان نمی شود و می تواند باعث سردرگمی بانوان شود.

این تغییرات گسترده و با هدف ایجاد یکپارچگی در رویه ها، تمامی مراحل از درخواست اولیه تا نهایی شدن سفر را تحت تأثیر قرار داده و آگاهی دقیق از جزئیات آن، برای جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی، ضروری است.

شرایط صدور گذرنامه و خروج از کشور برای زنان متأهل

برای زنان متأهل، شرایط دریافت گذرنامه و خروج از کشور دارای پیچیدگی های خاصی است که عمدتاً حول محور اذن همسر می چرخد. قانون گذار در این زمینه، حقوق و وظایفی را برای هر یک از زوجین در نظر گرفته است.

اصل کلی: نیاز به اذن همسر (ماده ۱۸ قانون گذرنامه)

بر اساس ماده ۱۸ قانون گذرنامه جمهوری اسلامی ایران، «برای بانوان متأهل، صدور گذرنامه و اجازه خروج از کشور منوط به اجازه کتبی همسر است.» این ماده قانونی، مبنای اصلی نیاز زنان متأهل به اجازه همسر برای خروج از کشور را تشکیل می دهد. این اذن باید به صورت رسمی و محضری تنظیم شود و صرف قید شفاهی یا در اسناد غیررسمی کافی نیست.

استثنائات مهم و دقیق

با وجود اصل کلی فوق، قانون گذار و رویه های قضایی استثنائاتی را نیز در نظر گرفته اند که در برخی شرایط، نیاز به اذن همسر را مرتفع می سازد. این استثنائات شامل موارد زیر است:

• زندگی مشترک زن و شوهر در خارج از کشور: اگر زن و شوهر هر دو به صورت دائم مقیم خارج از کشور باشند و اقامت آن ها در کشور دیگری به اثبات برسد، زن برای خروج از کشور نیازی به اجازه مجدد همسر نخواهد داشت.
• زنانی که با همسر خارجی ازدواج کرده اند ولی تابعیت ایرانی خود را حفظ کرده اند: این دسته از بانوان، در صورتی که تابعیت ایرانی خود را حفظ کرده باشند، برای خروج از کشور نیاز به اذن همسر خارجی خود ندارند.
• سفر حج تمتع: بر اساس نظریه شورای نگهبان، زنان متأهل برای انجام فریضه حج تمتع، از شرط اذن همسر مستثنی هستند و می توانند بدون این اجازه از کشور خارج شوند.
• شرط ضمن عقد نکاح برای خروج از کشور: یکی از مهم ترین استثنائات، شرط کردن حق خروج از کشور در ضمن عقد نکاح است. زن می تواند در زمان عقد، با توافق همسر، این حق را به صورت شرطی در عقدنامه درج کند. این شرط، زن را از نیاز به اجازه مجدد همسر برای هر بار خروج از کشور بی نیاز می کند. با این حال، صرف قید در عقدنامه ممکن است کافی نباشد و لازم است که این شرط به صورت رسمی و محضری نیز به عنوان وکالت بلاعزل ثبت شود تا در عمل قابل اجرا باشد.
• دریافت وکالت بلاعزل محضری از همسر: حتی اگر در عقدنامه شرطی قید نشده باشد، همسر می تواند در هر زمان، با مراجعه به یکی از دفاتر اسناد رسمی، وکالت بلاعزل به زن اعطا کند که به موجب آن، زن حق خروج از کشور را بدون نیاز به اذن مجدد همسر داشته باشد. این وکالت نامه باید به صورت صریح و با قید حق خروج از کشور تنظیم شود. این روش، فراتر از صرفاً قید در عقدنامه بوده و به زن اختیارات قانونی بیشتری برای سفر می دهد.
• خروج اضطراری: در مواقعی که خروج از کشور برای زن ضروری و فوریت داشته باشد (مانند درمان بیماری یا پیگیری امور حقوقی حیاتی)، دادستان شهرستان محل اقامت زن می تواند پس از بررسی و تأیید ضرورت، اجازه خروج اضطراری را صادر کند که در این صورت نیز نیاز به اذن همسر مرتفع می شود. این موضوع در بخش های بعدی به تفصیل بیشتر بررسی خواهد شد.

نحوه لغو مجوز خروج توسط همسر (ممنوع الخروج کردن)

بر اساس ماده ۱۹ قانون گذرنامه، «در صورتی که زوج از اجازه خروج خود عدول کند، گذرنامه زوجه تا رفع مانع ضبط خواهد شد.» این بدان معناست که حتی اگر همسر در گذشته اجازه خروج از کشور را به زن داده باشد (چه به صورت عادی، چه از طریق وکالت ساده و نه بلاعزل)، می تواند در هر زمان این اجازه را لغو کند. در این صورت، زن ممنوع الخروج شده و تا زمانی که همسر مجدداً رضایت ندهد یا حکم قضایی صادر نشود، نمی تواند از کشور خارج شود.

روند ممنوع الخروجی معمولاً با مراجعه همسر به اداره گذرنامه و اعلام کتبی لغو رضایت انجام می شود. در صورت ممنوع الخروج شدن، زن می تواند با مراجعه به دادگاه خانواده و ارائه دلایل موجه برای لغو ممنوعیت (مانند اثبات قصد سوءاستفاده همسر یا نیاز مبرم به سفر)، درخواست رفع ممنوع الخروجی را مطرح کند. این فرآیند حقوقی نیازمند زمان و پیگیری است و ممکن است با چالش هایی همراه باشد.

شرایط صدور گذرنامه و خروج از کشور برای دختران مجرد

برای دختران مجرد، شرایط اخذ گذرنامه و خروج از کشور بسته به سن، دارای تفاوت های مهمی است که آگاهی از آن ها ضروری است.

دختران مجرد زیر ۱۸ سال

دختران مجردی که هنوز به سن قانونی ۱۸ سال تمام شمسی نرسیده اند، برای صدور گذرنامه و همچنین خروج از کشور، نیازمند اجازه محضری پدر یا ولی/قیم قانونی خود هستند. این اجازه باید به صورت کتبی و در یکی از دفاتر اسناد رسمی تنظیم شود.

• نقش پدر و جد پدری: در وهله اول، اجازه پدر لازم است. در صورت فوت پدر، جد پدری (پدرِ پدر) ولی قهری محسوب می شود و اجازه او برای صدور گذرنامه و خروج از کشور ضروری است.
• شرایط خاص در صورت عدم حیات پدر و جد پدری: اگر هم پدر و هم جد پدری در قید حیات نباشند، در این صورت مادر یا قیم می تواند با اخذ حکم رشد از دادگاه و تأییدیه دادستان شهرستان محلی که در آن زندگی می کند و درخواست دریافت گذرنامه داشته است، برای صدور گذرنامه و اجازه خروج اقدام کند. این فرآیند کمی پیچیده تر بوده و نیازمند پیگیری قضایی است.

دختران مجرد بالای ۱۸ سال

این بخش، یکی از نقاطی است که بیشترین ابهام و تغییرات را در «قانون جدید» تجربه کرده است و شفاف سازی آن حیاتی است.

تفکیک کلیدی: برای صدور گذرنامه، دختران مجرد بالای ۱۸ سال، نیازی به اذن ولی قهری (پدر یا جد پدری) ندارند. آن ها به عنوان یک فرد بالغ و رشید، می توانند مستقلاً به دفاتر پلیس +۱۰ مراجعه کرده و درخواست صدور گذرنامه خود را ثبت کنند و آن را دریافت نمایند. در این مرحله، نیازی به ارائه رضایت نامه پدر یا هر نوع اجازه دیگری از سوی ولی قهری نیست.

بانوان مجرد بالای ۱۸ سال برای اخذ گذرنامه نیاز به اذن ولی قهری ندارند، اما برای خروج از کشور، ولی قهری همچنان می تواند مانع خروج آن ها شود.

شرایط و محدودیت های مربوط به خروج از کشور: با این حال، داشتن گذرنامه معتبر به معنای عدم وجود محدودیت برای خروج از کشور نیست. بر اساس تفاسیر و رویه های جدید (به ویژه آنچه در آیین نامه ۱۴۰۴ برجسته شده است)، ولی قهری (پدر یا جد پدری) می تواند با مراجعه به اداره گذرنامه یا مراجع قضایی، نسبت به ممانعت از خروج دختر مجرد بالای ۱۸ سال از کشور اقدام کند. این حق ممانعت، حتی در صورتی که دختر گذرنامه معتبر داشته باشد، نیز برقرار است و می تواند مانع از سفر وی شود.

به عبارت دیگر، در حالی که برای اخذ گذرنامه، دختر مجرد بالای ۱۸ سال از استقلال کامل برخوردار است، اما برای خروج فیزیکی از کشور، این استقلال می تواند با حق ممانعت ولی قهری تحت الشعاع قرار گیرد. این یکی از چالش های اصلی است که بانوان مجرد بالای ۱۸ سال در رویه های جدید با آن مواجه هستند.

شرایط صدور گذرنامه و خروج از کشور برای زنان مطلقه و بیوه

وضعیت حقوقی زنان مطلقه و بیوه در خصوص گذرنامه و خروج از کشور، با توجه به پایان یافتن رابطه زوجیت، دارای تفاوت هایی با زنان متأهل و حتی دختران مجرد است.

زنان بیوه

زنان بیوه (همسرانی که همسرشان فوت کرده است)، برای صدور گذرنامه و خروج از کشور نیازی به اذن کسی ندارند. در واقع، با فوت همسر، ولی قهری بودن او پایان می یابد و زن در این خصوص به استقلال کامل دست می یابد. برای اثبات این وضعیت، کافی است گواهی فوت همسر و شناسنامه باطل شده همسر (که فوت در آن ثبت شده باشد) را به همراه سایر مدارک لازم برای اخذ یا تمدید گذرنامه، به دفاتر پلیس +۱۰ ارائه دهند.

زنان مطلقه

زنان مطلقه (همسرانی که از همسر خود جدا شده اند)، نیز مانند زنان بیوه، از اذن همسر سابق خود بی نیاز هستند. برای صدور گذرنامه و خروج از کشور، ارائه طلاق نامه رسمی و شناسنامه که ثبت طلاق در آن قید شده باشد، کافی است. پس از ارائه این مدارک، آن ها نیازی به اذن همسر سابق برای صدور گذرنامه یا خروج از کشور نخواهند داشت.

بررسی ابهام سن برای زنان مطلقه: در برخی منابع و گفتارها، ممکن است به شرط سنی خاصی برای زنان مطلقه (مثلاً زیر ۴۰ سال که در محتوای رقبا نیز اشاره شده بود) برای نیاز به اذن ولی اشاره شود. این موضوع بر اساس آخرین آیین نامه ها و رویه های رسمی، صحت ندارد و مبنای قانونی محکمی ندارد. در سیستم حقوقی ایران، سن قانونی بلوغ و رشد ۱۸ سال تمام شمسی است و پس از آن، افراد از نظر قانونی رشید و دارای اهلیت محسوب می شوند. بنابراین، زنی که مطلقه شده و به سن ۱۸ سال تمام رسیده است، از نظر اذن همسر سابق (که دیگر ولی او نیست) و همچنین اذن ولی قهری (به دلیل اینکه دیگر مجرد و تحت ولایت پدر نیست)، مستقل است. در رویه های جدید برای زنان مجرد بالای ۱۸ سال، اگرچه برای صدور گذرنامه نیازی به اذن ولی نیست اما ولی می تواند مانع خروج آن ها شود. برای زنان مطلقه، پس از ثبت طلاق، دیگر ولایت پدر برای خروج از کشور مطرح نیست و آن ها در این زمینه مستقل هستند.

نکته مهم: تأکید می شود که برای اطمینان کامل، همیشه به آخرین بخشنامه ها و دستورالعمل های رسمی اداره گذرنامه و مراجع قضایی مراجعه شود، اما قاعده کلی این است که پس از طلاق، زن مطلقه در احکام مربوط به خروج از کشور، نیازی به اذن همسر سابق یا ولی قهری ندارد.

خروج از کشور بانوان در مواقع اضطراری

در برخی شرایط خاص و فوریت های انسانی، امکان خروج از کشور برای بانوان بدون نیاز به اذن همسر یا ولی قهری، تحت شرایط «اضطراری» وجود دارد. این مورد یک استثنای مهم در قانون است.

شرایط و مصادیق «مواقع اضطراری»

«مواقع اضطراری» به شرایطی اطلاق می شود که خروج فوری از کشور برای حفظ جان، سلامت، یا منافع حیاتی و غیرقابل جبران زن یا فرزندانش ضرورت داشته باشد. مصادیق این شرایط می تواند شامل موارد زیر باشد:

• نیاز فوری به درمان های پزشکی تخصصی در خارج از کشور که در داخل کشور امکان پذیر نیست یا با تأخیر همراه است.
• خطر جانی یا امنیتی جدی که ادامه حضور زن در کشور را با تهدید مواجه کند.
• پیگیری امور حقوقی یا قضایی حیاتی که مستلزم حضور فوری زن در خارج از کشور باشد.
• مسائل مربوط به حضانت یا سلامت فرزندان که خروج فوری زن را ایجاب کند.

تشخیص اضطرار در این موارد بر عهده مرجع قضایی است و صرف ادعای اضطرار، کافی نخواهد بود.

نقش دادستان شهرستان در صدور اجازه خروج اضطراری

در صورتی که زنی خود را در موقعیت اضطراری برای خروج از کشور ببیند و امکان اخذ رضایت از همسر یا ولی قهری وجود نداشته باشد (یا آن ها از دادن رضایت امتناع کنند)، می تواند با مراجعه به دادستان شهرستان محل اقامت خود، درخواست اجازه خروج اضطراری را مطرح کند. دادستان مسئول بررسی شرایط و تشخیص فوریت و ضرورت خروج است.

• مدت زمان بررسی: بر اساس ماده ۱۸ قانون گذرنامه، دادستان مکلف است ظرف مدت سه روز نظر خود را در خصوص موافقت یا عدم موافقت با درخواست اعلام کند. این مهلت کوتاه نشان دهنده اهمیت سرعت عمل در این گونه پرونده ها است.
• معیارها: تصمیم دادستان بر اساس دلایل و مدارک ارائه شده توسط زن و میزان قانع کننده بودن آن ها در اثبات ضرورت خروج اتخاذ می شود. دادستان باید اطمینان حاصل کند که خروج از کشور واقعاً اضطراری است و منافع حیاتی زن یا فرزندانش در خطر است.

مدارک مورد نیاز برای اثبات اضطرار

برای طرح درخواست خروج اضطراری، زن باید مدارک مستدل و متقنی را به دادستان ارائه دهد که اضطرار را اثبات کند. این مدارک می تواند شامل موارد زیر باشد:

• گواهی های پزشکی معتبر از بیمارستان ها یا پزشکان متخصص (در صورت نیاز به درمان).
• مدارک مربوط به تهدیدات جانی یا امنیتی (مانند گزارش پلیس یا حکم قضایی).
• احضاریه های دادگاه یا مراجع بین المللی (در صورت لزوم حضور در پرونده های حقوقی).
• سایر اسناد و مدارکی که به تشخیص دادستان برای اثبات فوریت لازم باشد.

اقدام از طریق دادستان یک راه حل نهایی برای مواقع خاص است و باید با دقت و ارائه مدارک کامل پیگیری شود.

مراحل عملی و مدارک لازم برای اخذ/تمدید گذرنامه زنان

فرآیند اخذ یا تمدید گذرنامه برای بانوان، بسته به وضعیت تأهل آن ها، کمی متفاوت است. در ادامه به صورت مرحله به مرحله، مدارک و مراجع لازم را بررسی می کنیم.

مدارک عمومی لازم برای همه بانوان

1. اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی (کارت ملی باید دارای اعتبار باشد).
2. عکس بیومتریک جدید (با رعایت حجاب کامل، بدون آرایش، بدون عینک و زیورآلات، زمینه سفید، تمام رخ و بدون روتوش).
3. ارائه اصل آخرین گذرنامه (در صورت تمدید گذرنامه).
4. اجازه کتبی از اداره وظیفه عمومی برای آقایان (در صورت لزوم، هرچند که برای بانوان این مورد مطرح نیست، اما در فرم های مشترک ممکن است اشاره شود).

مدارک و شرایط اختصاصی بر اساس وضعیت بانوان

برای تکمیل مدارک عمومی، هر گروه از بانوان باید مدارک اختصاصی خود را نیز ارائه دهند:

بانوان مجرد

• زیر ۱۸ سال:
  1. اجازه محضری پدر یا جد پدری.
  2. در صورت فوت پدر و جد پدری، ارائه حکم رشد از دادگاه و تأییدیه دادستان شهرستان.
• بالای ۱۸ سال:
  1. نیازی به اذن ولی قهری برای صدور گذرنامه ندارند. (فقط برای خروج از کشور ممکن است با ممانعت ولی مواجه شوند).

بانوان متأهل

• با همسر ایرانی:
  1. اجازه محضری کتبی از همسر. (یا ارائه وکالت بلاعزل محضری خروج از کشور).
  2. اصل و کپی سند ازدواج.
  3. در صورت سفر حج تمتع، ارائه تأییدیه مربوطه.
  4. در صورت اثبات اقامت دائم زن و شوهر در خارج از کشور، نیازی به اجازه همسر نیست.
• با همسر خارجی (با حفظ تابعیت ایرانی):
  1. نیازی به اجازه همسر ندارند، اما باید اصل سند ازدواج با همسر خارجی و مدارک تابعیت همسر ارائه شود.

بانوان مطلقه و بیوه

• زنان مطلقه:
  1. ارائه اصل طلاق نامه رسمی و شناسنامه باطل شده (که طلاق در آن قید شده باشد).
  2. نیازی به اذن همسر سابق یا ولی قهری ندارند.
• زنان بیوه:
  1. ارائه گواهی فوت همسر و شناسنامه باطل شده همسر (که فوت در آن قید شده باشد).
  2. نیازی به اذن کسی ندارند.

مراجع مراجعه

عمده مراحل اداری مربوط به درخواست و صدور گذرنامه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک انتظامی (پلیس +۱۰) در سراسر کشور انجام می شود. برای تنظیم اجازه محضری یا وکالت نامه بلاعزل، باید به دفاتر اسناد رسمی مراجعه کرد. در موارد خاص و اضطراری یا برای پیگیری رفع ممنوع الخروجی، مراجعه به دادگاه خانواده و دادستانی ضروری است.

به منظور سادگی و شفافیت بیشتر، جدول زیر خلاصه ای از شرایط کلی صدور گذرنامه و اجازه خروج از کشور برای بانوان را ارائه می دهد:

وضعیت بانوان	نیاز به اجازه برای صدور گذرنامه	نیاز به اجازه برای خروج از کشور	مراجع مراجعه
دختر مجرد زیر ۱۸ سال	اجازه محضری پدر یا جد پدری	اجازه محضری پدر یا جد پدری	پلیس +۱۰، دفاتر اسناد رسمی
دختر مجرد بالای ۱۸ سال	خیر (استقلال کامل)	بله، ولی قهری می تواند ممانعت کند.	پلیس +۱۰، (در صورت ممانعت: دادگاه)
زن متأهل (همسر ایرانی)	اجازه محضری همسر (یا وکالت بلاعزل)	اجازه محضری همسر (یا وکالت بلاعزل)	پلیس +۱۰، دفاتر اسناد رسمی، (در موارد اضطراری: دادستانی)
زن متأهل (همسر خارجی و حفظ تابعیت ایرانی)	خیر (استقلال کامل)	خیر (استقلال کامل)	پلیس +۱۰
زن مطلقه	خیر (استقلال کامل)	خیر (استقلال کامل)	پلیس +۱۰ (با ارائه طلاق نامه)
زن بیوه	خیر (استقلال کامل)	خیر (استقلال کامل)	پلیس +۱۰ (با ارائه گواهی فوت)

سوالات متداول

آیا قید «اجازه خروج از کشور» در سند ازدواج کافی است؟

خیر، صرف قید «اجازه خروج از کشور» در سند ازدواج به تنهایی ممکن است در عمل کافی نباشد. برای اطمینان از امکان خروج از کشور بدون مشکل، لازم است که زوج (مرد) یک وکالت بلاعزل محضری برای خروج از کشور به زوجه (زن) اعطا کند. این وکالت نامه باید به صورت رسمی در دفاتر اسناد رسمی ثبت شده و صراحتاً حق خروج را به زن بدهد.

اگر گذرنامه زن قبل از ازدواج صادر شده باشد، آیا بدون اجازه همسر می تواند سفر کند؟

بله، اگر گذرنامه زن قبل از ازدواج و به صورت قانونی صادر شده باشد و هنوز تاریخ انقضای آن به پایان نرسیده باشد، زن می تواند تا پایان اعتبار گذرنامه خود بدون نیاز به اجازه همسر از کشور خارج شود. اما پس از اتمام اعتبار و برای تمدید آن، نیازمند اذن محضری همسر خواهد بود، مگر اینکه وکالت بلاعزل خروج از کشور را داشته باشد یا در شروط ضمن عقد، این حق به او داده شده باشد.

چه زمانی پدر یا همسر می تواند اجازه خروج را لغو کند؟

همسر می تواند در هر زمانی، حتی پس از اعطای اجازه اولیه (در صورتی که وکالت بلاعزل نباشد)، با مراجعه به اداره گذرنامه یا مراجع قضایی، اجازه خروج را لغو و زن را ممنوع الخروج کند (بر اساس ماده ۱۹ قانون گذرنامه). پدر نیز به عنوان ولی قهری، در مورد دختر مجرد بالای ۱۸ سال (که برای صدور گذرنامه نیازی به اجازه او نداشته است)، می تواند مانع از خروج او از کشور شود.

آیا زنان مقیم خارج یا با همسر خارجی نیز نیاز به اجازه همسر دارند؟

زنان ایرانی که با همسر خارجی ازدواج کرده و تابعیت ایرانی خود را حفظ کرده اند، برای خروج از کشور نیازی به اجازه همسر خارجی خود ندارند. همچنین، اگر زن و شوهر هر دو مقیم دائم خارج از کشور باشند، زن برای خروج از کشور نیازی به اجازه همسر خود نخواهد داشت.

در صورت فوت پدر، چه کسی اجازه خروج دختر مجرد زیر ۱۸ سال را صادر می کند؟

در صورت فوت پدر، جد پدری (پدرِ پدر) ولی قهری محسوب می شود و اجازه او برای خروج دختر مجرد زیر ۱۸ سال از کشور ضروری است. اگر هم پدر و هم جد پدری در قید حیات نباشند، مادر یا قیم می تواند با حکم رشد از دادگاه و تأیید دادستان برای خروج اقدام کند.

آیا مادر می تواند به جای پدر، اجازه خروج فرزند زیر ۱۸ سال را بدهد؟

خیر، به طور کلی و بر اساس قانون، مادر نمی تواند به جای پدر یا جد پدری، اجازه خروج فرزند زیر ۱۸ سال را صادر کند، مگر در مواردی که پدر و جد پدری هر دو فوت کرده باشند و مادر با اخذ قیمومت یا حکم رشد و تأیید دادستان، این امکان را پیدا کند. ولایت قهری تنها با پدر و در صورت نبود او با جد پدری است.

نتیجه گیری

آگاهی از «قانون جدید گذرنامه برای زنان» و تغییرات اعمال شده در آیین نامه ها و رویه های سال ۱۴۰۴، برای تمامی بانوان ایرانی که قصد سفر یا مهاجرت دارند، حیاتی است. این مقاله تلاش کرد تا با تفکیک دقیق میان «اجازه صدور گذرنامه» و «اجازه خروج از کشور» برای گروه های مختلف بانوان، از جمله دختران مجرد زیر ۱۸ سال و بالای ۱۸ سال، زنان متأهل، مطلقه و بیوه، ابهامات موجود را برطرف سازد.

نکات کلیدی این است که در حالی که دختران مجرد بالای ۱۸ سال برای اخذ گذرنامه استقلال کامل دارند، اما برای خروج از کشور ممکن است با حق ممانعت ولی قهری مواجه شوند. زنان متأهل نیز عمدتاً نیازمند اذن محضری همسر هستند، مگر در استثنائاتی همچون وکالت بلاعزل، شرط ضمن عقد، اقامت در خارج از کشور یا موارد اضطراری. زنان مطلقه و بیوه نیز پس از اثبات وضعیت حقوقی خود، نیازی به اذن کسی برای سفر ندارند.

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و اداری این موضوع، توصیه می شود که بانوان محترم، پیش از هر اقدامی، اطلاعات خود را با آخرین بخشنامه ها و دستورالعمل های رسمی به روز رسانی کنند و در موارد پیچیده یا ابهام آمیز، حتماً از مشاوره حقوقی با وکلای متخصص در این زمینه بهره مند شوند. این آگاهی و برنامه ریزی دقیق، می تواند از بروز مشکلات و تأخیرهای ناخواسته در فرآیند سفر جلوگیری کند و تجربه ای آرام تر را رقم بزند.