صفر تا صد به اجرا گذاشتن مهریه + مراحل قانونی
طریقه به اجرا گذاشتن مهریه
به اجرا گذاشتن مهریه عموماً از دو مسیر اصلی، یعنی از طریق اداره ثبت اسناد و املاک یا از طریق دادگاه خانواده، امکان پذیر است. انتخاب هر یک از این روش ها به شرایط خاص پرونده، از جمله وجود یا عدم وجود اموال شناسایی شده از زوج، نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) و اولویت های زوجه بستگی دارد و هر یک مراحل، هزینه ها و مدت زمان متفاوتی دارند.
مهریه یکی از حقوق مالی مهم و شرعی زوجه است که به محض جاری شدن عقد نکاح، بر ذمه زوج قرار می گیرد. این حق، بدون نیاز به رضایت مجدد زوج یا تحقق شرایط خاصی، قابل مطالبه و وصول است. اغلب اوقات، مطالبه مهریه در دوران بروز اختلافات خانوادگی، جدایی یا در آستانه طلاق مطرح می شود؛ زمانی که زوجه به دنبال تضمین حقوق مالی خود است. پیچیدگی های قانونی و اداری مربوط به به اجرا گذاشتن مهریه می تواند برای بسیاری از بانوان نگران کننده باشد. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع، دقیق و گام به گام تدوین شده است تا شما را با تمامی جنبه های قانونی، شرایط، مدارک لازم، هزینه ها و عواقب اجرای مهریه از طریق هر دو مرجع اصلی آشنا کند و به شما در انتخاب بهترین مسیر و پیگیری مؤثر حقوق خود یاری رساند.
آشنایی با مفهوم مهریه و انواع آن
پیش از آنکه به مراحل اجرایی مطالبه مهریه بپردازیم، لازم است درک درستی از ماهیت حقوقی مهریه و انواع آن داشته باشیم؛ چرا که نوع مهریه تأثیر مستقیمی بر روند و شرایط اجرای آن خواهد داشت.
تعریف حقوقی مهریه
مهریه یا کابین، مالی است که به موجب عقد نکاح از سوی زوج به زوجه تملیک می شود. این مال، بلافاصله پس از عقد، ملک زوجه محسوب شده و او حق تصرف کامل در آن را دارد. مهریه در فقه و قانون مدنی ایران، یک «دین» تلقی می شود که بر عهده زوج است و در هر زمان که زوجه اراده کند، می تواند آن را مطالبه نماید. حتی اگر زوجه در منزل زوج سکونت داشته باشد و هنوز زندگی مشترک آغاز نشده باشد، حق مطالبه مهریه را دارد. مهریه می تواند شامل پول نقد، سکه، طلا، اموال غیرمنقول (مانند خانه یا زمین)، اموال منقول (مانند خودرو) یا حتی آموزش یک مهارت باشد؛ به شرط آنکه دارای ارزش مالی، معلوم و معین باشد و قابلیت تملیک را داشته باشد.
انواع مهریه و تاثیر آن بر اجرا
بر اساس نحوه و شرایط پرداخت، مهریه به دو دسته اصلی تقسیم می شود که در فرآیند اجرا تفاوت های کلیدی دارند:
مهریه عندالمطالبه
این نوع مهریه، رایج ترین شکل مهریه در سندهای ازدواج است. مهریه عندالمطالبه به معنای آن است که زوجه می تواند در هر زمان و بدون نیاز به اثبات توانایی مالی زوج، مهریه خود را مطالبه کند. در واقع، حق مطالبه این نوع مهریه به صورت فوری و بدون قید و شرط است و زوج مکلف به پرداخت آن است، مگر اینکه بتواند اعسار (ناتوانی مالی) خود را در دادگاه اثبات کند. در صورت اثبات اعسار، مهریه به صورت اقساطی پرداخت خواهد شد. مطالبه مهریه عندالمطالبه می تواند از طریق اجرای ثبت یا دادگاه خانواده انجام شود.
مهریه عندالاستطاعه
در مهریه عندالاستطاعه، پرداخت مهریه به توانایی مالی زوج مشروط شده است. به عبارت دیگر، زوجه تنها زمانی می تواند مهریه را مطالبه کند که ثابت کند زوج توانایی مالی پرداخت آن را دارد. اثبات این توانایی مالی بر عهده زوجه است و این موضوع می تواند فرآیند مطالبه را طولانی تر و پیچیده تر کند. معمولاً مهریه عندالاستطاعه فقط از طریق دادگاه قابل مطالبه است؛ زیرا اثبات استطاعت مالی زوج نیازمند رسیدگی قضایی و ارائه مدارک مستدل است. این نوع مهریه کمتر رایج است و در برخی موارد، به دلیل دشواری اثبات استطاعت مالی، زوجه با چالش هایی مواجه می شود.
شرایط صحت مهریه
برای اینکه مهریه از نظر قانونی صحیح و قابل مطالبه باشد، باید دارای شرایط مشخصی باشد:
- ارزش مالی داشتن: مهریه باید مالی باشد که دارای ارزش اقتصادی و قابل تقویم به پول باشد.
- مشخص و معین بودن: مقدار، جنس و اوصاف مهریه باید به طور دقیق در سند ازدواج مشخص شده باشد. به عنوان مثال، 114 سکه تمام بهار آزادی یک مهریه مشخص و معین است.
- مالکیت مشروع: مهریه باید مالی باشد که شرعاً و قانوناً مالکیت آن برای زوج یا زوجه حلال و مجاز باشد.
- قابل تسلیم بودن: مهریه باید مالی باشد که زوج بتواند آن را به زوجه تسلیم کند.
- عدم تعهد به زمان آینده (حال بودن): مهریه نباید مشروط به زمان یا شرطی در آینده باشد، مگر اینکه در عقد صراحتاً اینگونه شرط شده باشد. در غیر این صورت، مهریه به صورت حال بوده و در هر زمان قابل مطالبه است.
مهریه در عقد موقت (صیغه نامه)
مهریه در عقد موقت (صیغه نامه) نیز، مانند عقد دائم، یک حق قانونی برای زوجه محسوب می شود. اما تفاوت های عمده ای در نحوه مطالبه آن وجود دارد. در عقد موقت، به دلیل عدم ثبت رسمی در دفاتر ازدواج، زوجه نمی تواند برای مطالبه مهریه به اجرای ثبت مراجعه کند. تنها مرجع قانونی برای مطالبه مهریه در عقد موقت، دادگاه خانواده است. زوجه باید با ارائه صیغه نامه معتبر (حتی اگر غیررسمی باشد) و سایر مدارک لازم، دادخواست مطالبه مهریه را به دادگاه ارائه دهد. اهمیت تعیین مهریه در عقد موقت بسیار بالاست، زیرا عدم تعیین مهریه در عقد موقت، می تواند منجر به بطلان عقد شود.
شرایط لازم برای به اجرا گذاشتن مهریه
برای آنکه زوجه بتواند مهریه خود را به صورت قانونی مطالبه کند، باید شرایط زیر احراز شده باشد:
- وجود عقد نکاح دائم: مطالبه مهریه در اغلب موارد مربوط به عقد نکاح دائم است. اگر عقد موقت باشد، همانطور که پیش تر ذکر شد، تنها از طریق دادگاه قابل پیگیری است.
- وجود سند رسمی ازدواج یا رونوشت معتبر: اصلی ترین مدرک برای اثبات حقانیت زوجه، سند رسمی ازدواج یا رونوشت تأیید شده آن است. در صورت فقدان سند اصلی، می توان از دفترخانه محل وقوع عقد رونوشت تهیه کرد.
- عدم پرداخت یا عدم وصول مهریه: بدیهی است که مطالبه مهریه زمانی معنا پیدا می کند که زوج مهریه را تمام یا قسمتی از آن را پرداخت نکرده باشد.
- عدم بخشش رسمی مهریه: اگر زوجه تمام یا قسمتی از مهریه خود را به طور رسمی و با اراده آزاد بخشیده باشد، دیگر نمی تواند آن بخش را مطالبه کند. بخشش مهریه باید به صورت رسمی و قانونی (مثلاً در دفترخانه یا در دادگاه) ثبت شده باشد تا معتبر تلقی شود.
- ثبت نام در سامانه ثنا: برای پیگیری هرگونه پرونده قضایی، از جمله مطالبه مهریه، ثبت نام و احراز هویت در سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیکی قوه قضاییه) الزامی است. تمام ابلاغیه ها و اوراق قضایی به صورت الکترونیکی از طریق این سامانه ارسال می شود.
مدارک مورد نیاز برای اجرای مهریه (چک لیست کامل)
برای آغاز فرآیند اجرای مهریه، جمع آوری مدارک زیر ضروری است:
- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی زوجه: برای احراز هویت متقاضی.
- اصل سند ازدواج یا رونوشت معتبر آن: این سند، اساس مطالبه مهریه است. در صورت مفقودی یا عدم دسترسی به سند اصلی، می توانید از دفترخانه محل وقوع عقد، رونوشت رسمی درخواست کنید.
- اطلاعات کامل شناسایی زوج: شامل نام، نام خانوادگی، شماره ملی و آدرس دقیق محل سکونت زوج. این اطلاعات برای ابلاغ اجراییه یا دادخواست حیاتی است.
- اطلاعات اولیه از اموال و دارایی های احتمالی زوج (در صورت اطلاع): هر گونه اطلاعاتی در مورد اموال زوج (مانند پلاک خودرو، مشخصات ملک، شماره حساب های بانکی، سهام، حقوق و مزایای شغلی، سهم الارث) می تواند در تسریع فرآیند توقیف اموال بسیار مؤثر باشد.
- گواهی عدم سازش یا رأی طلاق (در صورت وجود): اگر فرآیند طلاق آغاز شده یا به پایان رسیده باشد، ارائه این مدارک ضروری است.
- وکالت نامه (در صورت اقدام توسط وکیل): اگر زوجه از طریق وکیل اقدام می کند، وکیل باید وکالت نامه رسمی خود را ارائه دهد.
در جمع آوری مدارک، هرچه اطلاعات دقیق تری از اموال و دارایی های زوج در دسترس باشد، فرآیند شناسایی و توقیف اموال سریع تر و موفقیت آمیزتر خواهد بود.
مراحل گام به گام به اجرا گذاشتن مهریه (مقایسه و انتخاب بهترین روش)
برای مطالبه مهریه دو مسیر اصلی قانونی وجود دارد که هر یک مزایا و معایب خاص خود را دارند. انتخاب بین این دو روش، به وضعیت مالی زوج، میزان مهریه، فوریت زوجه برای دریافت مهریه و سایر ملاحظات حقوقی بستگی دارد.
روش اول: از طریق اجرای ثبت اسناد و املاک
این روش به دلیل سرعت نسبی و هزینه های اولیه کمتر، اغلب برای مهریه های عندالمطالبه و در صورتی که زوجه از وجود اموال مشخصی از زوج اطلاع دارد، ترجیح داده می شود.
گام اول: مراجعه به دفترخانه ثبت عقد
زوجه ابتدا باید به دفترخانه ای که عقد ازدواج در آن ثبت شده است، مراجعه کند. در این مرحله، باید درخواست صدور اجراییه برای مهریه را ارائه دهد. مدارک لازم برای این گام شامل اصل سند ازدواج یا رونوشت آن، شناسنامه و کارت ملی زوجه است. دفترخانه پس از بررسی مدارک و اطمینان از عدم پرداخت مهریه، اجراییه را صادر می کند. هزینه های اولیه در این مرحله معمولاً شامل هزینه درخواست اجراییه و تمبر است که نسبتاً ناچیز است. مدت زمان صدور اجراییه بسته به دفترخانه و حجم کار آن ها متفاوت است، اما معمولاً طی چند روز کاری انجام می شود.
گام دوم: مراجعه به اداره اجرای ثبت
پس از صدور اجراییه توسط دفترخانه، زوجه (یا وکیل او) باید با اجراییه به اداره اجرای ثبت اسناد و املاک مراجعه کند. در این مرحله، پرونده اجرایی تشکیل می شود. زوجه می تواند درخواست استعلام از مراجع مختلف (مانند بانک مرکزی برای حساب های بانکی، راهور برای خودرو، اداره ثبت برای املاک و سازمان بورس برای سهام) را برای شناسایی اموال زوج ارائه دهد. همچنین، در صورت لزوم، می تواند درخواست ممنوع الخروجی زوج را مطرح کند. ممنوع الخروجی معمولاً در صورتی صادر می شود که احتمال فرار زوج از کشور و عدم پرداخت مهریه وجود داشته باشد. پیگیری استعلامات معمولاً چندین هفته طول می کشد.
گام سوم: ابلاغ اجراییه به زوج و مهلت 10 روزه
پس از تشکیل پرونده و انجام استعلامات، اجراییه به زوج ابلاغ می شود و به او 10 روز مهلت داده می شود تا نسبت به پرداخت مهریه اقدام کند. ابلاغ از طریق سامانه ثنا انجام می گیرد. عدم توجه زوج به این ابلاغیه در مهلت مقرر، می تواند منجر به توقیف اموال و حتی ممنوع الخروجی او شود.
گام چهارم: درخواست توقیف اموال زوج
اگر زوج در مهلت 10 روزه مهریه را پرداخت نکند، زوجه می تواند درخواست توقیف اموال شناسایی شده را از اداره اجرای ثبت مطرح کند. این اموال می تواند شامل حقوق و مزایای شغلی (با رعایت سقف قانونی)، سهم الارث، خودرو (حتی خودروی لیزینگی با رعایت حق رهن شرکت لیزینگ)، املاک، حساب های بانکی و سهام باشد. در این مرحله، نکته مهم، شناخت «مستثنیات دین» است.
مستثنیات دین
مستثنیات دین به اموالی گفته می شود که به دلیل لزوم حفظ حداقل زندگی آبرومندانه مدیون (در اینجا زوج)، قانوناً قابل توقیف برای پرداخت بدهی (مهریه) نیستند. این اموال شامل موارد زیر است:
- منزل مسکونی که عرفاً در شأن مدیون و خانواده او باشد.
- اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری مدیون و خانواده او لازم است.
- آذوقه موجود به قدر احتیاج یک ماهه مدیون و افراد تحت تکفل او.
- وسایل و ابزار کار (مثلاً وسایل کشاورزی، ابزار فنی و…).
- مبلغی از حقوق و مزایای شغلی که برای زندگی عادی مدیون و افراد تحت تکفل او ضروری است (معمولاً یک سوم یا یک چهارم حقوق قابل توقیف است).
- تلفن همراه و خط آن، به شرط اینکه جنبه تجاری نداشته باشد.
- اسناد و مدارک و اوراق بهادار شخصی (مانند مدارک شناسایی).
نقش وکیل در این مرحله برای شناسایی دقیق اموال قابل توقیف و تفکیک آن ها از مستثنیات دین بسیار حیاتی است.
گام پنجم: ارزیابی، مزایده و وصول مهریه
پس از توقیف اموال، این اموال توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی می شوند. در صورتی که اموال توقیف شده منقول باشند و قابلیت تقسیم نداشته باشند، پس از طی مراحل قانونی، به مزایده گذاشته شده و از محل فروش آن ها، مهریه زوجه پرداخت می شود. اگر اموال غیرمنقول باشند، پس از ارزیابی، در صورت عدم پرداخت مهریه توسط زوج، به مزایده گذاشته شده و مبلغ مهریه از محل فروش آنها تأمین می شود. این مرحله نیز بسته به نوع و ارزش اموال و روند مزایده، می تواند زمان بر باشد.
مزایای روش ثبتی
- سرعت بالاتر: در صورت وجود اموال مشخص و عدم اعتراض زوج، روند وصول مهریه سریع تر از دادگاه است.
- هزینه کمتر در ابتدا: هزینه های اولیه در دفترخانه و اجرای ثبت، نسبت به هزینه دادرسی در دادگاه، کمتر است. (هزینه نیم عشر دولتی پس از وصول مهریه دریافت می شود).
- عدم نیاز به اثبات اعسار از سوی زوج در مراحل اولیه: در این روش، زوج برای تقسیط مهریه، باید خود اقدام به طرح دادخواست اعسار در دادگاه کند که زمان بر است.
- امکان توقیف سریع اموال: در صورت شناسایی اموال، می توان به سرعت برای توقیف آن ها اقدام کرد و از انتقال احتمالی آن ها توسط زوج جلوگیری نمود.
معایب روش ثبتی
- نیاز به مراجعه به دفترخانه محل عقد: اگر دفترخانه در شهر دیگری باشد، زوجه باید برای صدور اجراییه به آن شهر مراجعه کند.
- امکان فرار از دین: در صورت عدم اطلاع زوجه از اموال زوج و طولانی شدن روند استعلام، زوج ممکن است فرصت یابد تا اموال خود را پیش از توقیف منتقل کند.
- محدودیت در مهریه عندالاستطاعه: این روش عمدتاً برای مهریه عندالمطالبه مناسب است و برای مهریه عندالاستطاعه باید به دادگاه مراجعه شود.
روش دوم: از طریق دادگاه خانواده
این روش معمولاً زمانی انتخاب می شود که زوجه از وجود اموال مشخصی از زوج اطلاع ندارد، مهریه عندالاستطاعه است، یا قصد دارد همزمان با مطالبه مهریه، سایر دعاوی خانوادگی (مانند نفقه، اجرت المثل) را نیز مطرح کند.
گام اول: مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
زوجه برای آغاز فرآیند قضایی باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست مطالبه مهریه را ثبت کند. در این مرحله، می تواند همزمان با ثبت دادخواست اصلی، درخواست تأمین خواسته را نیز مطرح کند. تأمین خواسته به معنای توقیف فوری اموال زوج، پیش از شروع رسیدگی اصلی و صدور حکم نهایی است. این اقدام برای جلوگیری از انتقال اموال توسط زوج و حفظ حقوق زوجه بسیار مؤثر است.
گام دوم: تشکیل جلسه رسیدگی و صدور حکم
پس از ثبت دادخواست، پرونده به شعبه دادگاه خانواده ارجاع داده می شود و جلسات رسیدگی برگزار می گردد. زوجه و زوج باید در این جلسات حضور یابند و دفاعیات و مدارک خود را ارائه دهند. پس از بررسی مدارک و شنیدن اظهارات طرفین، دادگاه حکم به پرداخت مهریه صادر می کند. مدت زمان رسیدگی در دادگاه بسته به حجم پرونده ها و پیچیدگی موضوع، می تواند طولانی باشد.
گام سوم: پیگیری از اجرای احکام دادگستری
پس از قطعیت حکم دادگاه (پس از طی مراحل واخواهی، تجدیدنظر و فرجام خواهی در صورت لزوم)، زوجه باید از طریق اجرای احکام دادگستری برای وصول مهریه اقدام کند. در این مرحله، حکم قضایی به مرحله اجرا گذاشته می شود.
گام چهارم: درخواست جلب یا توقیف اموال
در صورتی که زوج پس از قطعیت حکم، مهریه را پرداخت نکند، زوجه می تواند درخواست توقیف اموال او را از اجرای احکام دادگستری نماید. همچنین، اگر زوج توانایی مالی داشته باشد اما از پرداخت مهریه خودداری کند یا در صورت اثبات اعسار، از پرداخت اقساط سرباز زند، زوجه می تواند درخواست حکم جلب او را مطرح کند. حکم جلب تنها پس از طی مراحل قانونی و احراز شرایط صادر می شود.
اعسار از پرداخت مهریه
مفهوم اعسار از پرداخت مهریه به معنای ناتوانی زوج در پرداخت یکجای مهریه است. اگر زوج بتواند با ارائه مدارک و دلایل کافی به دادگاه ثابت کند که توانایی مالی پرداخت کل مهریه را ندارد، دادگاه می تواند حکم به تقسیط مهریه صادر کند. این دادخواست باید توسط زوج به دادگاه ارائه شود و اثبات آن بر عهده خود اوست. در صورت پذیرش دادخواست اعسار، مهریه به صورت پیش قسط و اقساط ماهانه به زوجه پرداخت خواهد شد.
مزایای روش دادگاهی
- امکان طرح همزمان سایر دعاوی: زوجه می تواند همزمان با مطالبه مهریه، دعاوی دیگری مانند نفقه، اجرت المثل، حضانت فرزند و … را نیز مطرح کند.
- رسیدگی قضایی جامع: دادگاه به صورت جامع به پرونده رسیدگی می کند و می تواند به مسائلی مانند مهریه عندالاستطاعه نیز رسیدگی نماید.
- عدم نیاز به مراجعه به دفترخانه خاص: زوجه می تواند دادخواست خود را در دفتر خدمات قضایی هر شهری که محل اقامت زوج باشد، ثبت کند.
- امکان درخواست تأمین خواسته: این امکان، توقیف فوری اموال زوج را پیش از صدور حکم نهایی فراهم می کند.
معایب روش دادگاهی
- هزینه های دادرسی بالاتر: هزینه دادرسی در دادگاه، معمولاً 3.5 درصد از مبلغ مهریه (تا سقف مشخصی) است که باید در ابتدا پرداخت شود.
- روند طولانی تر: فرآیند رسیدگی در دادگاه، به دلیل مراحل مختلف دادرسی و تجدیدنظر، معمولاً طولانی تر از روش ثبتی است.
- امکان پذیرش دادخواست اعسار زوج: در این روش، زوج می تواند به راحتی دادخواست اعسار داده و مهریه را به صورت اقساط پرداخت کند.
عواقب به اجرا گذاشتن مهریه
به اجرا گذاشتن مهریه، هم برای زوج و هم برای زوجه، عواقب و پیامدهایی را به دنبال دارد که شناخت آن ها پیش از هر اقدامی ضروری است.
برای زوج
- ممنوع الخروجی: در صورت عدم پرداخت مهریه و درخواست زوجه، ممکن است حکم ممنوع الخروجی برای زوج صادر شود که او را از خروج از کشور منع می کند.
- توقیف حساب ها، اموال منقول و غیرمنقول: دارایی های زوج، شامل حساب های بانکی، حقوق و مزایا، خودرو، ملک و هرگونه مال باارزش دیگر (به جز مستثنیات دین)، برای پرداخت مهریه توقیف و در صورت لزوم به فروش گذاشته می شود.
- کسر از حقوق و مزایا: بخشی از حقوق و مستمری زوج (با رعایت سقف قانونی) به صورت ماهیانه به زوجه پرداخت می شود.
- حکم جلب: در صورت عدم پرداخت اقساط مهریه (پس از اعسار) یا عدم توانایی در اثبات اعسار و عدم پرداخت مهریه، حکم جلب زوج صادر و او بازداشت می شود تا زمانی که ترتیبی برای پرداخت مهریه داده شود.
برای زوجه
- تحمیل هزینه های قانونی و حقوقی: زوجه باید هزینه های دادرسی، اجراییه و در صورت اخذ وکیل، حق الوکاله را پرداخت کند.
- طولانی شدن فرآیند: در صورتی که زوج اموالی نداشته باشد یا دادخواست اعسار دهد، فرآیند وصول مهریه ممکن است بسیار طولانی شود و از نظر روانی برای زوجه فرسایشی باشد.
- فشار روانی ناشی از فرآیند قضایی: پیگیری پرونده های حقوقی، به ویژه در مسائل خانوادگی، می تواند با فشارها و استرس های روانی همراه باشد.
- عدم امکان توقیف تمامی اموال: به دلیل وجود مستثنیات دین، برخی از اموال ضروری زندگی زوج، حتی در صورت مطالبه مهریه، قابل توقیف نیستند.
بهترین روش مطالبه مهریه چیست؟ (تحلیل و پیشنهاد بر اساس سناریوها)
انتخاب بهترین روش برای مطالبه مهریه کاملاً به شرایط خاص و منحصر به فرد هر پرونده بستگی دارد. هیچ راهکار واحدی برای همه موارد وجود ندارد، اما می توان با تحلیل وضعیت، به یک انتخاب بهینه رسید:
-
در صورت اطلاع از وجود اموال مشخص و قابل توقیف:
اگر زوجه از وجود اموالی مانند حساب بانکی پر و پیمان، خودروی گران قیمت، ملک غیرمسکونی (یا ملکی بیش از عرف)، حقوق ثابت بالا یا سهم الارث مشخصی از زوج اطلاع دارد و مهریه نیز عندالمطالبه است، روش ثبتی (از طریق اجرای ثبت) بهترین گزینه است. این روش سرعت عمل بالاتری در توقیف اموال دارد و هزینه های اولیه آن کمتر است. همچنین، احتمال فرار زوج از دین کمتر می شود.
-
در صورت عدم اطلاع از اموال یا احتمال انتقال آن:
اگر زوجه از اموال زوج اطلاع دقیقی ندارد یا نگران است که زوج اموال خود را به سرعت منتقل کند، روش دادگاهی (از طریق دادگاه خانواده) به همراه درخواست تأمین خواسته توصیه می شود. درخواست تأمین خواسته به دادگاه اجازه می دهد پیش از رسیدگی اصلی، برای جلوگیری از انتقال اموال، حکم توقیف صادر کند و سپس به شناسایی اموال بپردازد. این روش هرچند طولانی تر است، اما جامعیت بیشتری دارد.
-
در صورت نیاز به طرح همزمان سایر دعاوی:
اگر زوجه علاوه بر مهریه، قصد دارد دعاوی دیگری مانند نفقه، اجرت المثل، حضانت، یا طلاق را نیز مطرح کند، روش دادگاهی ارجح است. دادگاه خانواده می تواند به تمامی این دعاوی به صورت همزمان رسیدگی کرده و احکام مربوطه را صادر کند که از مراجعه مکرر به مراجع مختلف جلوگیری می کند.
-
در صورت مهریه عندالاستطاعه:
همانطور که پیشتر اشاره شد، مهریه عندالاستطاعه صرفاً از طریق دادگاه خانواده قابل مطالبه است، زیرا اثبات توانایی مالی زوج نیازمند رسیدگی قضایی است.
نقش کلیدی مشاوره با وکیل متخصص:
با توجه به پیچیدگی ها و تفاوت های هر پرونده، مشاوره با یک وکیل متخصص خانواده و مهریه پیش از هر اقدامی، نقشی حیاتی دارد. وکیل با بررسی دقیق شرایط پرونده، مدارک موجود، وضعیت مالی زوج و اولویت های زوجه، می تواند بهترین و مؤثرترین مسیر قانونی را به او پیشنهاد دهد و از اتلاف وقت و هزینه های اضافی جلوگیری کند.
هزینه های به اجرا گذاشتن مهریه (جزئیات و شفاف سازی)
هزینه های مربوط به مطالبه مهریه، بسته به روش انتخابی (ثبت یا دادگاه) و شرایط پرونده، متفاوت است. آشنایی با این جزئیات به زوجه کمک می کند تا با دید بازتری تصمیم گیری کند:
روش از طریق اداره ثبت اسناد و املاک:
- هزینه صدور اجراییه در دفترخانه: این هزینه شامل هزینه کپی برابر اصل مدارک، تمبر و فرم های مربوطه است که بسته به تعداد صفحات و دفترخانه، معمولاً بین پانصد هزار تا دو میلیون تومان متغیر است. این مبلغ باید در همان مرحله اول توسط زوجه پرداخت شود.
- هزینه نیم عشر دولتی: این هزینه معادل 5 درصد از مبلغ کل مهریه ای است که در نهایت وصول می شود. تفاوت عمده آن با روش دادگاهی این است که در روش ثبتی، این هزینه پس از وصول مهریه از اموال توقیف شده یا توسط زوج دریافت و به حساب دولت واریز می شود. بنابراین، زوجه در ابتدای کار متحمل این هزینه سنگین نمی شود.
روش از طریق دادگاه خانواده:
- هزینه دادرسی: این هزینه معادل 3.5 درصد از مبلغ کل مهریه مطالبه شده است (تا سقف مشخص قانونی). این مبلغ باید در زمان تقدیم دادخواست به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی پرداخت شود. اگر مهریه مبلغ بسیار بالایی باشد، این هزینه می تواند قابل توجه باشد.
- درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی: اگر زوجه توانایی پرداخت هزینه دادرسی را نداشته باشد، می تواند همزمان با دادخواست مطالبه مهریه، دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نیز تقدیم کند. در صورت موافقت دادگاه با اعسار، زوجه به طور موقت از پرداخت این هزینه معاف می شود و این مبلغ پس از اتمام پرونده و از محل وصول مهریه یا توسط زوج دریافت خواهد شد.
- هزینه نیم عشر دولتی: در روش دادگاهی نیز اگر مهریه وصول شود، نیم عشر اجرایی (5 درصد) از زوج دریافت می گردد.
هزینه وکیل:
در هر دو روش، اگر زوجه تصمیم به اخذ وکیل بگیرد، باید حق الوکاله وکیل را نیز پرداخت کند. حق الوکاله بسته به میزان تجربه وکیل، پیچیدگی پرونده، و توافق طرفین متفاوت است. با این حال، استفاده از وکیل می تواند در تسریع فرآیند و افزایش شانس موفقیت بسیار مؤثر باشد.
هزینه های اولیه کمتر در روش ثبتی، آن را به گزینه جذابی برای زوجه تبدیل می کند، به خصوص اگر از وجود اموال زوج مطمئن باشد.
مدت زمان به اجرا گذاشتن مهریه (عوامل موثر و تخمین)
مدت زمان به اجرا گذاشتن مهریه یک بازه ثابت و مشخص نیست و به عوامل متعددی بستگی دارد که در هر پرونده متفاوت است. این عوامل شامل روش انتخابی، نوع مهریه، وجود یا عدم وجود اموال از زوج، پیچیدگی پرونده و حتی حجم کاری مراجع قضایی و ثبتی است.
تفاوت زمانی بین روش ثبت و دادگاه:
- روش ثبتی: در حالت ایده آل و در صورتی که زوجه از وجود اموال مشخصی از زوج اطلاع داشته باشد و زوج نیز همکاری کند یا اموال به سرعت توقیف شوند، فرآیند مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت می تواند سریع تر باشد. این فرآیند ممکن است بین سه ماه تا هشت ماه به طول بیانجامد. اگر نیاز به استعلامات گسترده باشد یا اموال به مزایده گذاشته شوند، این زمان می تواند تا یک سال نیز افزایش یابد.
- روش دادگاهی: فرآیند قضایی به دلیل مراحل دادرسی (دادگاه بدوی، تجدیدنظر، فرجام خواهی) و امکان طرح دادخواست اعسار توسط زوج، معمولاً طولانی تر است. این روش ممکن است بین شش ماه تا یک و نیم سال (و حتی بیشتر در موارد پیچیده) زمان ببرد.
عوامل مؤثر دیگر:
- نوع مهریه (عندالمطالبه/عندالاستطاعه): مهریه عندالمطالبه عموماً سریع تر از مهریه عندالاستطاعه به نتیجه می رسد، زیرا در نوع دوم، زوجه باید توانایی مالی زوج را اثبات کند.
- وجود اموال و دارایی های زوج: اگر زوج اموال قابل توقیف داشته باشد و شناسایی آن ها نیز آسان باشد، فرآیند وصول مهریه به مراتب سریع تر خواهد بود. در صورت عدم وجود اموال یا شناسایی دشوار آن ها، مدت زمان افزایش می یابد.
- طرح اعسار از سوی زوج: در صورت طرح دادخواست اعسار توسط زوج، پرونده مهریه متوقف شده و دادگاه ابتدا به دادخواست اعسار رسیدگی می کند که این امر، خود به زمان رسیدگی می افزاید.
- اهمیت پیگیری مستمر: پیگیری مستمر پرونده توسط زوجه یا وکیل او می تواند در تسریع روند کار بسیار مؤثر باشد. تأخیر در ارائه مدارک، عدم حضور در جلسات یا عدم پیگیری استعلامات می تواند زمان پرونده را به شکل قابل توجهی افزایش دهد.
با توجه به روند متفاوت اجرای مهریه از طریق ثبت و دادگاه و تأثیر عوامل متعدد بر مدت زمان آن، بهره گیری از مشاوره و کمک وکیل متخصص مهریه می تواند در اقدام به موقع و تسریع کار، بسیار مفید باشد.
سوالات متداول
آیا می توان مهریه را بدون حضور وکیل به اجرا گذاشت؟
بله، زوجه می تواند شخصاً و بدون نیاز به وکیل، برای مطالبه مهریه خود اقدام کند. چه از طریق اجرای ثبت و چه از طریق دادگاه، این حق برای او محفوظ است. با این حال، به دلیل پیچیدگی های قانونی و اداری، توصیه می شود که از مشاوره و کمک وکیل متخصص بهره مند شود تا از بروز اشتباهات احتمالی و طولانی شدن فرآیند جلوگیری شود.
اگر زوج اموال خود را منتقل کند، چه اقدامی می توان انجام داد؟
در صورتی که زوج با هدف فرار از پرداخت مهریه و تضییع حقوق زوجه، اقدام به انتقال صوری اموال خود کند، زوجه می تواند دعوای «فرار از دین» را در دادگاه مطرح کند. اگر اثبات شود که انتقال اموال با قصد فرار از پرداخت دین صورت گرفته، دادگاه می تواند حکم به ابطال این معاملات صوری و توقیف اموال منتقل شده صادر کند. این فرآیند نیز نیازمند ارائه مدارک و شواهد قوی است.
آیا ترک منزل توسط زوجه، مانع از مطالبه مهریه می شود؟
خیر، مطالبه مهریه حق قانونی زوجه است و به محض جاری شدن عقد نکاح، بر ذمه زوج قرار می گیرد. ترک منزل توسط زوجه، حتی اگر بدون دلیل موجه باشد، صرفاً می تواند موجب محرومیت او از دریافت نفقه شود و تأثیری بر حق مهریه او ندارد. مهریه حتی در صورت طلاق یا فوت زوج نیز قابل مطالبه است.
اگر دفترخانه محل عقد در شهر دیگری باشد، چگونه اقدام کنم؟
اگر قصد دارید از طریق اجرای ثبت اقدام کنید، باید برای صدور اجراییه به همان دفترخانه محل وقوع عقد مراجعه نمایید. اما پس از صدور اجراییه، می توانید از طریق اداره ثبت همان شهر یا از طریق نیابت قضایی به اداره ثبت شهر محل اقامت زوج، پیگیر توقیف اموال شوید. اگر از طریق دادگاه اقدام می کنید، می توانید دادخواست خود را در دادگاه خانواده محل اقامت زوج یا محل وقوع عقد مطرح کنید.
آیا می توان حقوق و مستمری زوج را توقیف کرد؟
بله، بخشی از حقوق و مستمری زوج (به جز آن بخش که جزو مستثنیات دین محسوب می شود و برای تأمین حداقل معیشت وی ضروری است) برای پرداخت مهریه قابل توقیف است. معمولاً یک سوم از حقوق کارمندان دولت و یک چهارم از حقوق کارگران، قابل توقیف است.
توقیف سهم الارث زوج چگونه است؟
اگر زوج دارای سهم الارث از متوفی باشد، زوجه می تواند درخواست توقیف سهم الارث او را برای پرداخت مهریه مطرح کند. این امر پس از انحصار وراثت و مشخص شدن سهم هر وارث، از طریق مراجع قضایی یا ثبتی قابل پیگیری است. توقیف تا زمانی که سهم الارث به نام زوج منتقل شود و از آن محل مهریه پرداخت گردد، ادامه می یابد.
بخشنامه جدید قوه قضاییه در مورد مهریه چه تاثیری دارد؟
آخرین بخشنامه ها و رویه های قضایی ممکن است بر نحوه و شرایط اجرای مهریه تأثیرگذار باشند. برای مثال، بخشنامه هایی در خصوص عدم الزام زوجه به ارائه گواهی از اداره ثبت برای طرح دعوا در دادگاه، یا محدودیت های مربوط به سقف مهریه (110 سکه) در خصوص اعمال مجازات حبس، صادر شده اند. همواره لازم است آخرین تغییرات قانونی و بخشنامه های صادره را از منابع معتبر یا وکیل متخصص جویا شوید، زیرا این موارد می توانند بر استراتژی حقوقی شما تأثیر بگذارند.
آیا سقف مهریه در سال جاری تغییر کرده است؟
تا این لحظه (تاریخ نگارش این مقاله)، قانون جدیدی برای تعیین سقف مهریه به صورت کلی تصویب و اجرایی نشده است که میزان مهریه در سند ازدواج را محدود کند. با این حال، موضوع 110 سکه بهار آزادی، مربوط به محدودیت در اعمال مجازات حبس برای زوج است. به این معنا که اگر مهریه بیش از 110 سکه باشد، زوج تنها تا 110 سکه آن می تواند بازداشت شود و برای مازاد آن، صرفاً توقیف اموال در صورت شناسایی و اثبات اعسار، تقسیط مهریه صورت می گیرد و مجازات حبس منتفی است. مبلغ و نوع مهریه همچنان توافقی بین زوجین است.
نتیجه گیری
مهریه، حقی قانونی و شرعی برای زوجه است که در هر زمان قابل مطالبه است. فرآیند به اجرا گذاشتن مهریه، با وجود پیچیدگی های حقوقی و اداری، از دو مسیر اصلی، یعنی اداره ثبت اسناد و املاک و دادگاه خانواده، قابل پیگیری است. هر یک از این روش ها مراحل خاص، مزایا و معایب خود را دارند که انتخاب بهترین گزینه به شرایط فردی هر پرونده، از جمله نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه)، وجود اموال از زوج و اولویت های زوجه بستگی دارد.
آگاهی کامل از شرایط، مدارک مورد نیاز، هزینه ها و عواقب اجرای مهریه، برای زوجه بسیار ضروری است تا بتواند با دیدی باز و انتخابی آگاهانه، حقوق قانونی خود را پیگیری کند. توصیه قاطع این است که پیش از هر اقدامی، با یک وکیل متخصص خانواده مشورت نمایید. یک وکیل مجرب می تواند با تحلیل دقیق وضعیت حقوقی شما، راهنمایی های لازم را ارائه دهد و شما را در تمامی مراحل این فرآیند پیچیده یاری رساند تا در کمترین زمان و با بیشترین اثربخشی به نتیجه مطلوب دست یابید.
در صورت نیاز به مشاوره حقوقی تخصصی در زمینه مطالبه مهریه و سایر دعاوی خانوادگی، می توانید برای دریافت اطلاعات بیشتر و راهنمایی های لازم با کارشناسان حقوقی ما تماس بگیرید. حفظ حقوق شما، دغدغه ماست.