انواع نزدیکی در اسلام

نزدیکی و روابط زناشویی در اسلام، نه تنها ابزاری برای ارضای نیازهای طبیعی، بلکه سنگ بنای تشکیل خانواده و آرامش روحی است. این روابط بر پایه اصول و احکامی استوار است که حلال، حرام، مکروه و مستحب بودن آن ها را مشخص می کند و شامل جزئیات فقهی، اخلاقی و بهداشتی می شود تا زندگی مشترک، سالم و معنوی باشد. اسلام به عنوان یک دین جامع، به تمامی ابعاد زندگی انسان توجه دارد و نیازهای فطری و غریزی او را نادیده نمی گیرد، بلکه برای آن ها چارچوب ها و دستورالعمل هایی تعیین می کند تا در مسیر سعادت دنیا و آخرت قرار گیرند. این چارچوب ها نه تنها به تنظیم روابط جنسی می پردازند، بلکه آن را به ابزاری برای تقویت محبت، آرامش و مودت میان همسران تبدیل می کنند و از آسیب های فردی و اجتماعی پیشگیری می کنند. درک صحیح این احکام و آداب، برای هر مسلمان، به ویژه زوج های جوان، ضروری است تا بتوانند روابطی عمیق، رضایت بخش و شرعی را تجربه کنند.

از منظر لغوی و فقهی، واژه های متعددی برای بیان مفهوم نزدیکی و رابطه جنسی به کار می رود که از جمله آن ها می توان به جماع، مواقعه، دخول و مباشرت اشاره کرد. هر یک از این واژه ها، در بسترهای خاصی معنای دقیق تری پیدا می کنند، اما در مفهوم کلی به برقراری رابطه جنسی میان دو فرد اشاره دارند. اسلام، ازدواج را سنت پیامبر (ص) و راهی برای تشکیل خانواده، آرامش و مودت می داند و روابط جنسی حلال را تنها در چارچوب ازدواج مشروع می شمارد. قرآن کریم در بسیاری از آیات، بر اهمیت رفتار معروف (پسندیده و مورد قبول) در روابط زوجین تأکید دارد، که این معروف بودن شامل تمامی ابعاد زندگی مشترک، از جمله روابط جنسی نیز می شود. این رویکرد، روابط زناشویی را فراتر از صرف ارضای غریزه، به یک عمل معنوی و اخلاقی ارتقا می دهد که در آن احترام، محبت و توجه متقابل، ارکان اصلی هستند.

دسته بندی کلی انواع نزدیکی در اسلام

در فقه اسلامی، انواع نزدیکی بر اساس مشروعیت و مشروعیت بخشی شرعی به چند دسته اصلی تقسیم می شوند. این دسته بندی به مسلمانان کمک می کند تا حدود الهی را رعایت کرده و از اعمال حرام و مکروه دوری جویند و در عین حال، از روابط حلال و پسندیده در چارچوب شرع بهره مند شوند. شناخت دقیق این دسته بندی ها نه تنها برای رعایت واجبات و ترک محرمات ضروری است، بلکه به درک عمیق تر فلسفه احکام اسلامی در مورد روابط جنسی و زناشویی کمک می کند.

نزدیکی حلال (مجاز و مشروع)

نزدیکی حلال به هرگونه رابطه جنسی اطلاق می شود که میان زوجین شرعی، یعنی مرد و زنی که به واسطه عقد دائم یا موقت، محرم یکدیگر شده اند، صورت گیرد. در این نوع نزدیکی، رعایت تمامی شرایط و آداب اسلامی لازم و ضروری است. هدف اصلی این نوع نزدیکی، علاوه بر ارضای نیازهای طبیعی و غریزی، ایجاد آرامش، مودت و رحمت میان همسران، تشکیل خانواده و ادامه نسل است. اسلام به این روابط نگاهی مثبت و سازنده دارد و آن را مایع حیات خانواده و جامعه می داند. از مصادیق آن می توان به روابط جنسی در چارچوب ازدواج دائم که برای طول عمر زندگی مشترک است، و همچنین ازدواج موقت (صیغه) که برای مدت زمان مشخصی با تعیین مهریه و شرایط خاص شرعی انجام می شود، اشاره کرد.

نزدیکی حرام (غیرمجاز و ممنوع)

نزدیکی حرام به روابط جنسی اطلاق می شود که از دیدگاه شرع اسلام به صراحت ممنوع و گناه کبیره محسوب می شوند. این نوع آمیزش ها به دو دسته کلی تقسیم می شوند:

آمیزش های ذاتاً حرام (بدون در نظر گرفتن شرایط)

این دسته از آمیزش ها به خودی خود و بدون هیچ قید و شرطی، از اساس حرام هستند و هیچ گاه مشروعیت نمی یابند. ارتکاب هر یک از این اعمال، گناهی بزرگ و مستوجب عقوبت الهی است. از مهم ترین مصادیق آمیزش های ذاتاً حرام می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• زنا: رابطه جنسی میان مرد و زنی که هیچ گونه رابطه زوجیت شرعی (نه دائم و نه موقت) بینشان برقرار نیست. این عمل از بزرگترین گناهان در اسلام محسوب می شود و به شدت مورد نکوهش قرار گرفته است.
• لواط و مساحقه: لواط به رابطه جنسی میان دو مرد و مساحقه به رابطه جنسی میان دو زن گفته می شود. هر دو این اعمال از گناهان کبیره و مورد نهی شدید اسلام هستند و با فطرت انسانی ناسازگار شناخته می شوند.
• نزدیکی با محارم: رابطه جنسی با افرادی که به لحاظ نسبی (مانند مادر، خواهر، دختر، خاله، عمه)، سببی (مانند مادر زن، عروس) یا رضاعی (محارم شیری) محرم هستند. حرمت این نوع نزدیکی ابدی است و در هیچ شرایطی مشروع نمی گردد.
• نزدیکی با حیوانات (بهیمیت): این عمل نیز از محرمات قطعی و بسیار زشت از نظر اسلام است که به عنوان انحراف جنسی شناخته می شود.
• نزدیکی با میت: رابطه جنسی با جسد مرده نیز از محرمات بسیار شدید و از نظر شرع ناپسند است.

آمیزش های عرضی حرام (به دلیل شرایط خاص)

این دسته از نزدیکی ها، در حالت عادی و میان زوجین شرعی حلال هستند، اما به دلیل وجود برخی شرایط خاص موقتاً حرام می شوند. پس از رفع آن شرایط، نزدیکی مجدداً حلال خواهد بود:

• نزدیکی در زمان حیض (پریود) و نفاس (پس از زایمان): در این دوران ها، دخول آلت مرد در فرج زن حرام است، اما سایر انواع ملاعبه و لذت بردن بدون دخول اشکالی ندارد.
• نزدیکی در حال روزه واجب (ماه رمضان): در ماه مبارک رمضان، اگر هر دو یا یکی از زوجین روزه واجب باشند، نزدیکی از اذان صبح تا اذان مغرب حرام است و موجب ابطال روزه و کفاره می شود.
• نزدیکی در حال اعتکاف و احرام حج: در این حالات عبادی خاص، نزدیکی به طور کامل ممنوع است و باعث باطل شدن اعتکاف یا احرام می شود.
• نزدیکی با زن کمتر از ۹ سال (غیر مکلف): اگرچه عقد دائم یا موقت با دختربچه کمتر از ۹ سال از نظر برخی مراجع جایز است، اما دخول و نزدیکی با او تا زمانی که از نظر جسمی آمادگی کامل را نداشته باشد و موجب آزار او شود، حرام است.
• نزدیکی با زنی که در عده طلاق رجعی است: در مدت عده طلاق رجعی، اگرچه زن و مرد هنوز زن و شوهر محسوب می شوند و مرد می تواند رجوع کند، اما نزدیکی در این دوران دارای احکام خاصی است و در برخی شرایط ممکن است حرام باشد.
• نزدیکی در حالت افضاء: افضاء حالتی است که در اثر نزدیکی (معمولاً قبل از بلوغ جنسی کامل) پرده های بکارت یا دستگاه تناسلی زن آسیب جدی ببیند. نزدیکی که موجب افضاء شود، حرام است و دیه و احکام خاص خود را دارد.

نزدیکی مشتبه (همراه با شبهه)

نزدیکی مشتبه به آن دسته از روابط جنسی اطلاق می شود که فرد به گمان حلال بودن، با دیگری نزدیکی می کند، در حالی که در واقعیت آن رابطه حرام بوده است. در این حالت، به دلیل جهل و عدم آگاهی فرد (در صورتی که جهل او تقصیری نباشد و واقعاً گمان حلال بودن داشته باشد)، احکام خاصی مترتب می شود که با حکم زنای عمدی متفاوت است. برای مثال، اگر مردی با زنی نزدیکی کند و گمان کند که آن زن، همسر خودش است، اما بعداً معلوم شود که او زن دیگری بوده است. یا نمونه دیگر، آمیزش مرد با خواهر کسی است که با او لواط کرده و مرد از این حکم بی خبر بوده است که لواط موجب حرام شدن خواهر ملوط علیه بر لواط کننده می شود. در این موارد، اگرچه اصل عمل حرام بوده، اما به دلیل شبهه و ناآگاهی، مجازات حدی (مانند حد زنا) بر فرد مترتب نمی شود و ممکن است صرفاً تعزیر یا احکام دیگر (مانند وجوب پرداخت مهریه و عده) را در پی داشته باشد. این بخش از فقه به پیچیدگی های ذهنی و انگیزشی انسان توجه دارد و میان گناه عمدی و گناه ناشی از جهل و شبهه تفاوت قائل می شود.

احکام و آداب نزدیکی حلال با همسر

اسلام برای روابط زناشویی حلال، نه تنها احکام فقهی، بلکه آداب و مستحباتی نیز قائل است که هدف آن ها، افزایش محبت، آرامش، رضایت مندی و برکت در زندگی مشترک است. رعایت این آداب، بُعد معنوی روابط را تقویت کرده و آن را از صرف ارضای غریزه فراتر می برد و به یک عمل عبادی تبدیل می کند. در کنار این ها، مواردی نیز به عنوان مکروهات یا محرمات خاص مطرح شده اند که توجه به آن ها، به سلامت جسم و روح و همچنین تربیت فرزندان صالح کمک می کند.

واجبات پس از نزدیکی: غسل جنابت

تنها مورد واجبی که پس از نزدیکی با همسر در اسلام مطرح است، انجام غسل جنابت است. غسل جنابت عملی واجب است که پس از جنب شدن (چه با نزدیکی، چه با انزال منی) برای پاک شدن و امکان انجام اعمال عبادی مانند نماز، روزه، دست زدن به خط قرآن و ورود به مسجدالحرام و مسجدالنبی لازم است. توضیح مختصر غسل جنابت این است که پس از نیت غسل، ابتدا سر و گردن و سپس نیمه راست بدن و در نهایت نیمه چپ بدن، هر کدام یک بار به نیت غسل شسته می شود. انجام صحیح این غسل از ارکان طهارت در اسلام است و برای احیای اعمال عبادی ضروری است.

مستحبات (اعمال پسندیده و توصیه شده)

رعایت مستحبات در نزدیکی، به برکت و معنویت این رابطه می افزاید و محبت بین زوجین را عمیق تر می کند:

• نظافت و آراستگی پیش از نزدیکی: استفاده از عطر و خوشبوکننده ها، کوتاه کردن موهای زائد بدن (مانند موهای زیر بغل و عانه) برای هر دو زوج، نه تنها موجب جذب متقابل و افزایش میل می شود، بلکه نشانه ای از احترام به یکدیگر است.
• وضو گرفتن پیش از نزدیکی: وضو گرفتن قبل از نزدیکی، به قصد قربت و برای افزودن به معنویت عمل، توصیه شده است.
• خواندن بسم الله و اعوذ بالله من الشیطان الرجیم: آغاز عمل با نام خدا و پناه بردن به او از شیطان، برای حفظ عمل از هرگونه شر و ناپاکی و طلب فرزندی صالح و پرهیزگار مستحب است.
• مقدمه چینی و ملاعبه: قبل از دخول، ملاعبه، بوسیدن، نوازش کردن و آماده سازی روحی و جسمی همسر، به ویژه زن، بسیار توصیه شده است. پیامبر اکرم (ص) فرموده اند: «چنانچه حیوانات بر جفت های خویش می جهند بر همسرانتان نجهید، بلکه پیش از آن با بوسه و سخن گفتن وی را برای عمل آماده سازید.»
• رعایت حریم خصوصی و پوشش مناسب حین نزدیکی: نزدیکی باید در محیطی کاملاً خصوصی و به دور از دید دیگران، حتی فرزندان صورت گیرد. بهتر است حداقل پوششی مانند پتو یا روپوش بر روی بدن باشد.
• اهمیت توجه به ارضای نیازهای هر دو طرف: به ویژه ارضای زن، از نکات بسیار مهمی است که اسلام بر آن تأکید دارد. مردان باید تلاش کنند تا همسرشان نیز به ارگاسم برسد و در این زمینه عجله نکنند.
• ادرار کردن قبل و بعد از نزدیکی: این عمل از نظر بهداشتی برای جلوگیری از عفونت های مجاری ادراری مفید است و از نظر شرعی نیز توصیه شده است.
• زمان های مستحب نزدیکی: در روایات اسلامی، زمان های خاصی برای نزدیکی توصیه شده است که اعتقاد بر این است موجب فرزندان صالح و با برکت می شود.

جدول: زمان های مستحب برای نزدیکی با همسر

زمان	توصیه
شب دوشنبه	گفته شده فرزند حافظ قرآن می شود.
شب سه شنبه	فرزند با سخاوت و خوش اخلاق می شود.
شب پنجشنبه	فرزند حاکم یا عالم می شود.
عصر پنجشنبه	نزدیکی در این زمان مکروه و به گفته برخی مراجع مستحب است.
شب جمعه	فرزند خطیب و سخنور می شود.
عصر جمعه	فرزند پرهیزگار و عالم می شود.
شب اول ماه رمضان	بسیار توصیه شده و موجب برکت است.

• نکات پس از نزدیکی: خوردن عسل و شستشوی بدن توصیه شده است. همچنین مکروه است بلافاصله پس از نزدیکی و قبل از غسل جنابت، بخوابید یا آب بنوشید، مگر اینکه وضو بگیرید.

مکروهات (اعمال ناپسند و سزاوار ترک)

مکروهات در نزدیکی اعمالی هستند که انجام آن ها حرام نیست، اما از نظر شرع ناپسند و سزاوار ترک اند و ممکن است آثار منفی (معنوی یا حتی جسمی) به دنبال داشته باشند:

• نزدیکی بدون مقدمه و آمادگی (عجله کردن): این عمل به دلیل عدم توجه به نیازهای همسر و عدم ایجاد آمادگی روحی و جسمی، مکروه است.
• نزدیکی در حالت خشم و عصبانیت، بیماری، خستگی مفرط: در این حالات، رابطه جنسی ممکن است به جای آرامش، باعث تنش و نارضایتی شود و کیفیت آن پایین آید.
• نزدیکی رو به قبله یا پشت به قبله: از نظر احترام به قبله مسلمین، این عمل مکروه است.
• نزدیکی در حالت ایستاده: در روایات آمده است که نزدیکی در حالت ایستاده موجب مشکلاتی مانند بوال بودن (شب ادراری) در فرزند می شود.
• نزدیکی در زیر نور مستقیم خورشید یا زیر درخت میوه دار بدون پوشش: این موارد نیز به دلیل تأکید بر حیا و پوشش، مکروه شمرده شده اند.
• نزدیکی در زمان های خاص: زمان هایی مانند اول، وسط و آخر ماه های قمری (به جز شب اول ماه رمضان)، شب های اعیاد (مثل عید فطر و قربان)، هنگام خسوف و کسوف و زلزله، برای نزدیکی مکروه شمرده شده اند.
• صحبت کردن هنگام نزدیکی: به جز ذکر خدا، صحبت کردن در حین نزدیکی مکروه است و برخی روایات آن را عامل مشکلاتی در فرزند دانسته اند.
• نگاه کردن به عورت زن حین نزدیکی: این عمل نیز از مکروهات است و در روایات به تولد فرزندی نابینا اشاره شده است.
• نزدیکی با شکم سیر یا گرسنه: برای حفظ سلامت جسمانی و بهترین عملکرد، رعایت اعتدال در این زمینه توصیه شده است.
• نزدیکی قبل از سفر: برخی روایات نزدیکی قبل از سفر را مکروه دانسته اند و آن را عامل پرمسافرت شدن فرزند شمرده اند.
• برهنگی کامل حین نزدیکی: اگرچه نزدیکی میان زن و شوهر به طور کلی جایز است، اما برهنگی کامل بدون هیچ پوششی، حتی با یک پارچه نازک، مکروه است.
• نزدیکی از راه مقعد با رضایت زن: این عمل از دیدگاه بسیاری از فقها، حتی با رضایت زن، بسیار مکروه است.

جدول: زمان ها و حالات مکروه برای نزدیکی با همسر

حالت / زمان	شرح و پیامد (بر اساس روایات)
بدون مقدمه و آمادگی	عدم توجه به نیازهای همسر، نارضایتی
خشم، بیماری، خستگی مفرط	کاهش کیفیت رابطه، تنش
رو به قبله یا پشت به قبله	عدم رعایت احترام قبله
در حالت ایستاده	موجب شب ادراری فرزند
زیر نور مستقیم خورشید بدون پوشش	موجب ترجیح دنیا بر آخرت یا ساحر شدن فرزند
اول، وسط و آخر ماه های قمری	موجب دیوانگی یا سقط فرزند (به جز شب اول رمضان)
شب های اعیاد (فطر، قربان، نیمه شعبان)	ناپسند شمرده شده است.
خسوف، کسوف، زلزله	موجب فرزندی برخلاف خواسته زوجین
صحبت کردن حین نزدیکی	موجب ناشنوا شدن فرزند (به جز ذکر خدا)
نگاه کردن به عورت زن حین نزدیکی	موجب تولد فرزندی نابینا
با شکم سیر یا گرسنه	توصیه به رعایت اعتدال
قبل از سفر	موجب پرسفر شدن فرزند
برهنگی کامل	خروج ملائکه از میان زوجین
نزدیکی مقعدی با رضایت زن	بسیار مکروه

محرمات خاص در روابط زناشویی (حرام در صورت خاص بودن)

برخی اعمال در چارچوب روابط زناشویی، که ذاتاً حرام نیستند، اما به دلیل شرایط خاصی که پیش می آید، انجامشان حرام می شود:

• دخول آلت مرد در زمان حیض زن: این عمل به صراحت در قرآن کریم نهی شده و از محرمات قطعی است.
• نزدیکی از مقعد در صورت عدم رضایت زن: اگرچه آمیزش مقعدی با رضایت زن بسیار مکروه است، اما در صورت عدم رضایت او، حرام محسوب می شود.
• خوردن منی، ادرار و مدفوع: این مواد نجس هستند و خوردن آن ها حرام است.
• استفاده از وسایل مصنوعی تحریک کننده: در مورد استفاده از ابزارهای مصنوعی (مانند دیلدو یا ویبراتور) برای تحریک جنسی، دیدگاه مراجع مختلف، متفاوت است. برخی آن را فی نفسه جایز نمی دانند و برخی دیگر با شروطی (مثلاً عدم ورود به بدن و بدون مفسده) اجازه می دهند. این موضوع نیازمند رجوع به نظر مرجع تقلید است.

بررسی جزئی تر مسائل جنسی مرتبط

اسلام به تمامی ابعاد زندگی انسان، از جمله مسائل جنسی، توجه ویژه ای دارد و برای هر یک از آن ها احکام و دیدگاه های مشخصی ارائه کرده است. این بخش به بررسی جزئی تر برخی مسائل جنسی می پردازد که ممکن است برای افراد سؤال برانگیز باشند. از خودارضایی و روابط جنسی دهانی و مقعدی تا مسائل پیچیده تر مانند پیشگیری از بارداری، سقط جنین، ازدواج موقت و مباحث مربوط به افراد بیناجنس و ترنس جندر، اسلام رویکردی جامع و واقع بینانه دارد. این دیدگاه ها نه تنها به تنظیم رفتار فردی، بلکه به سلامت جامعه و خانواده نیز کمک می کنند.

خودارضایی (استمناء)

خودارضایی یا استمناء، از جمله مسائل مورد بحث در فقه اسلامی است که دیدگاه های متفاوتی در مورد آن وجود دارد. قرآن کریم به طور صریح به این موضوع اشاره نکرده است، اما فقهای شیعه و بسیاری از فقهای اهل سنت، خودارضایی را به طور کلی حرام می دانند. مستند آن ها به آیاتی است که به حفظ عفت و پاکدامنی و دوری از شهوت رانی خارج از چارچوب ازدواج امر می کنند. این عمل را نوعی خروج از اعتدال جنسی و ارضای شهوت به صورت نامشروع تلقی می کنند که آثار منفی روحی و جسمی بر فرد دارد. با این حال، برخی فقها در موارد اضطرار و برای جلوگیری از ارتکاب گناه بزرگتر مانند زنا، آن را جایز یا مکروه دانسته اند. به عنوان مثال، در برخی مکاتب فقهی اهل سنت، اگر فرد در سفر باشد و از همسر خود دور بوده و بیم افتادن به زنا داشته باشد، ممکن است خودارضایی با شرایطی جایز شمرده شود. در فقه شیعه، دیدگاه غالب حرمت است، اما آیت الله سیستانی در مواردی مانند ضرورت پزشکی و عدم وجود راه حل دیگر برای انزال، آن را جایز می دانند.

آمیزش جنسی دهانی (Oral Sex)

در مورد آمیزش جنسی دهانی، دیدگاه فقها متفاوت است. در فقه شیعه، تا زمانی که نجاستی (مانند منی) خورده نشود و کرامت انسانی زیر سؤال نرود، فی نفسه جایز است، اما برخی مراجع آن را مکروه می دانند. در فقه اهل سنت، برخی آن را مکروه تحریمی (بسیار ناپسند) یا حتی حرام می دانند، به ویژه اگر با بلعیدن منی همراه باشد. استدلال آن ها معمولاً بر پایه احترام به دهان و زبان به عنوان ابزار ذکر خدا و تلاوت قرآن، و همچنین مسائل طهارت و پاکیزگی است. بنابراین، در صورتی که زوجین قصد انجام این عمل را دارند، باید به مرجع تقلید خود رجوع کرده و نکات بهداشتی و طهارت را به دقت رعایت کنند.

آمیزش مقعدی (Anal Sex)

آمیزش مقعدی یا رابطه جنسی از راه پشت، نیز از مسائل مورد اختلاف فقهی است. در فقه شیعه، آمیزش مقعدی با رضایت زن بسیار مکروه شمرده می شود و در صورت عدم رضایت او، حرام است. این کراهت شدید به دلیل روایات متعددی است که این عمل را نهی کرده و آن را با ضررهای جسمی و روحی برای زن مرتبط می دانند. برخی فقها نیز این عمل را مطلقاً حرام می دانند. در فقه اهل سنت نیز، اغلب فقها این عمل را بر اساس احادیث نبوی حرام می دانند. ضررهای بهداشتی و پزشکی نیز از جمله دلایلی هستند که در کنار نصوص شرعی برای نهی از این عمل ذکر می شوند.

پیشگیری از بارداری و عقیم سازی

اسلام با موضوع پیشگیری از بارداری با رویکردی عمل گرایانه برخورد کرده است. روش عزل (خارج کردن آلت از فرج پیش از انزال) که در زمان پیامبر (ص) نیز رایج بوده، از نظر اکثر فقها جایز است. استفاده از سایر روش های پیشگیری موقت (مانند کاندوم، قرص و آی یودی) نیز با رضایت زوجین و در صورتی که ضرر قابل توجهی نداشته باشند، جایز شمرده می شود. هدف از پیشگیری موقت می تواند تنظیم خانواده، حفظ سلامت مادر، تربیت بهتر فرزندان موجود یا مشکلات مالی باشد. اما عقیم سازی دائم (بستن لوله در مرد یا زن)، مگر در موارد ضرورت مطلق (مانند خطر جانی برای مادر در بارداری های بعدی)، جایز نیست. دلیل اصلی این حکم، مخالفت با یکی از اهداف اصلی ازدواج که همان فرزندآوری و ادامه نسل است، می باشد. با این حال، لقاح مصنوعی (IVF) و فناوری های مشابه، تا زمانی که شامل اهدای اسپرم، تخمک یا جنین از شخص ثالث نباشد و تنها میان زوجین شرعی صورت گیرد، از نظر بسیاری از مراجع جایز است.

سقط جنین (Abortion)

سقط جنین از نظر اسلام، موضوعی بسیار حساس و پیچیده است و بسته به مراحل رشد جنین، احکام متفاوتی دارد. در اسلام، جنین پس از حدود چهار ماهگی (تقریباً ۱۲۰ روز)، زمانی که روح در آن دمیده می شود، به عنوان یک انسان زنده محسوب می گردد و سقط آن به شدت حرام و گناه کبیره است، مگر در موارد استثنائی و بسیار نادر. قبل از دمیده شدن روح، سقط جنین نیز حرام است، اما شدت حرمت و احکام دیه آن متفاوت است. استثنائات محدود برای جواز سقط جنین شامل موارد زیر است:

• خطر جانی برای مادر: اگر ادامه بارداری برای جان مادر خطرناک باشد و چاره ای جز سقط جنین نباشد، سقط قبل از دمیدن روح جایز است. پس از دمیدن روح نیز در صورت وجود خطر جانی برای مادر، با رضایت و تشخیص پزشکان، زندگی مادر بر جنین مقدم شمرده می شود.
• بیماری های لاعلاج جنین: در برخی فتاوا، اگر جنین به بیماری لاعلاجی مبتلا باشد که زندگی او پس از تولد سرشار از رنج و مشقت باشد و همچنین باعث حرج و مشقت شدید برای والدین شود، سقط آن قبل از دمیده شدن روح، با رضایت والدین و تشخیص پزشکان متخصص، جایز است.

به طور کلی، دیدگاه اسلام نسبت به سقط جنین، حفظ جان انسان و جلوگیری از کشتار بی رویه است، مگر در موارد اضطرار و ضرورت های حتمی.

صیغه (ازدواج موقت)

صیغه یا ازدواج موقت، یک نوع عقد نکاح است که فقط در فقه شیعه اثنی عشری جایز شمرده می شود و در آن مدت زمان ازدواج و مهریه از ابتدا مشخص می گردد. احکام نزدیکی در صیغه، تا حد زیادی شبیه ازدواج دائم است؛ به این معنا که زوجین پس از عقد، می توانند با یکدیگر نزدیکی حلال داشته باشند. تفاوت های اصلی این نوع ازدواج با دائم، در مواردی مانند عدم لزوم پرداخت نفقه توسط مرد، عدم ارث بردن زوجین از یکدیگر و محدود بودن مدت زمان عقد است. با این حال، همانند ازدواج دائم، رعایت تمامی آداب و احکام حلال و حرام در نزدیکی، در عقد موقت نیز الزامی است.

افراد بیناجنس (خُنثی) و ترنس جندر (مخنثون)

اسلام در مورد هویت جنسی و جنسیتی افراد بیناجنس (خُنثی) و ترنس جندر (مخنثون) دیدگاه های پیچیده و در حال تکاملی دارد که متناسب با پیشرفت علم پزشکی و شناخت عمیق تر این پدیده ها، مراجع تقلید فتواهای جدیدی صادر کرده اند.

• افراد بیناجنس (خنثی): خنثی به فردی اطلاق می شود که دارای هر دو اندام جنسی مردانه و زنانه باشد یا علائم جنسی او مبهم باشد. در کتب فقهی، سه نوع خنثی ذکر شده است: خنثای دارای علائم غالب مردانه، خنثای دارای علائم غالب زنانه، و خنثای مشکل که علائم هر دو جنس در او مساوی است و تشخیص جنسیت او دشوار است. در مورد خنثای مشکل، احکام خاصی برای او در نظر گرفته می شود که بر پایه احتیاط استوار است، مثلاً پوشیدن لباس های مختص زنان یا مردان به طور قطعی برای او جایز نیست تا زمانی که جنسیت او مشخص شود. مداخلات پزشکی برای تعیین و تثبیت جنسیت در این افراد، به منظور دستیابی به یک جنسیت مشخص و رفع ابهام، از نظر اسلام مجاز و حتی ضروری تلقی می شود. این عمل به عنوان درمان نقص خلقت و کمک به فرد برای زندگی طبیعی تر شناخته می شود.
• ترنس جندر (مخنثون): ترنس جندر به افرادی گفته می شود که هویت جنسیتی شان با جنس بیولوژیکی بدو تولدشان مطابقت ندارد. در مورد تغییر جنسیت در افراد ترنس جندر، دیدگاه های مختلفی وجود دارد. امام خمینی (ره) فتوای مشهوری صادر کردند که بر اساس آن، عمل تغییر جنسیت برای فردی که هویت جنسیتی او با جنس بیولوژیکی اش تفاوت دارد و دارای مشکلات روحی و روانی شدید است، با تشخیص پزشکان متخصص و رعایت موازین شرعی، جایز است. ایشان این عمل را تغییر خلقت الهی نمی دانستند، بلکه آن را نوعی درمان برای هماهنگ سازی جسم و روح فرد تلقی می کردند. بسیاری از مراجع فعلی نیز از این فتوا تبعیت می کنند و عمل تغییر جنسیت را در صورت ضرورت و تشخیص هویت جنسیتی واقعی فرد، جایز می دانند. احکام مرتبط با ازدواج، غسل و سایر مسائل فقهی برای این افراد، پس از عمل تغییر جنسیت، بر اساس جنسیت جدیدشان جاری می شود.

دیدگاه مراجع تقلید درباره انواع نزدیکی در اسلام

مراجع تقلید، به عنوان علمای متخصص در فقه اسلامی، نقش مهمی در تبیین و ارائه احکام شرعی برای مسلمانان دارند. دیدگاه های آنان در مورد انواع نزدیکی در اسلام، از جمله مسائل حلال، حرام، مکروه و مستحب و همچنین مسائل پیچیده تر جنسی، راهگشای مقلدین است. اگرچه اصول کلی فقهی یکسان است، اما در برخی جزئیات ممکن است تفاوت هایی در نظرات مراجع وجود داشته باشد که به عمق و گستردگی فقه اسلامی می افزاید. در این بخش، به طور خلاصه به دیدگاه های سه تن از مراجع تقلید بزرگ شیعه در مورد مسائل کلیدی مرتبط با نزدیکی می پردازیم:

آیت الله خامنه ای

ایشان در پاسخ به استفتائات متعدد، نظرات خود را در مورد روابط زناشویی بیان کرده اند:

• زن و شوهر پس از محرمیت می توانند با هر کیفیتی از یکدیگر لذت ببرند، مشروط بر اینکه رضایت طرفین وجود داشته باشد و عمل حرام شرعی (مانند دخول در زمان حیض) صورت نگیرد.
• نزدیکی در زمان حیض زن، حرام قطعی است و در صورت انجام آگاهانه و از روی اختیار، توبه واجب است.
• آمیزش در شب و روز اعیادی مانند عید قربان، عید فطر، تاسوعا و عاشورا و شب های قدر، فی نفسه اشکالی ندارد، اما ممکن است مکروه باشد.
• استفاده از ابزار و وسایل مصنوعی برای تحریک جنسی، اگر صرفاً برای تحریک و بدون دخول باشد و به قصد تحریک شهوت نامشروع نباشد، در برخی موارد با احتیاط جایز است، اما به طور کلی به دلیل شبهه و احتمال مفسده، توصیه نمی شود. در برخی نظرات ایشان، استفاده از آلات مصنوعی برای تحریک توسط زوجین، اگر منجر به دخول نشود، مانعی ندارد.
• در مورد خودارضایی، ایشان آن را حرام می دانند.
• در مورد آمیزش مقعدی با همسر، اگر زن راضی نباشد، حرام است و اگر راضی باشد، کراهت شدید دارد.

آیت الله سیستانی

دیدگاه های آیت الله سیستانی در مورد روابط جنسی و زناشویی به شرح زیر است:

• نزدیکی در شب و روز عید قربان، اشکالی ندارد.
• استفاده از وسایل و ابزارهای مصنوعی برای بالا بردن تحریک پذیری همسر، جایز نیست مگر در موارد بسیار محدود و با شروط خاص.
• گفتن بسم الله الرحمن الرحیم و وضو گرفتن پیش از نزدیکی، مستحب است.
• اگر زن عذر شرعی برای ترک نزدیکی نداشته باشد، امتناع او جایز نیست، اما مرد حق نزدیکی به زور و بدون رضایت او را ندارد.
• نزدیکی با همسر در ایام نفاس (روزهای پس از زایمان) و دوران حیض، حرام است.
• نزدیکی با همسر در دوران عقد، به شرط رضایت زن، جایز است.
• خوردن و آشامیدن پس از نزدیکی و پیش از غسل واجب، مکروه است. برای رفع کراهت می توان وضو گرفت.
• در هنگام نزدیکی با همسر، حرف زدن به استثناء ذکر خداوند، مکروه است.
• نگاه کردن به عورت زن در هنگام نزدیکی، مکروه است.
• نزدیکی با همسر در هنگام خسوف و کسوف، مکروه است.
• نزدیکی با همسر پس از محتلم شدن و پیش از غسل، مکروه است.
• نزدیکی و آمیزش پیاپی پیش از غسل، مانعی ندارد.
• خودارضایی را به طور کلی حرام می دانند، مگر در صورت ضرورت پزشکی و عدم وجود راه حلی برای رسیدن به انزال.
• آمیزش جنسی دهانی را تا زمانی که نجاستی خورده نشود، جایز می دانند، اما بهتر است از افعالی که منافی عزت و کرامت انسانی است، پرهیز شود.
• آمیزش مقعدی با رضایت زن، بسیار مکروه و بدون رضایت او حرام است.

آیت الله مکارم شیرازی

ایشان نیز نظرات مفصلی در مورد مسائل جنسی دارند که برخی از آن ها عبارتند از:

• استفاده مردان از اسپری های جنسی برای کیفیت بیشتر نزدیکی، اگر ضرر قابل توجهی نداشته باشد و موجب سوءاستفاده نشود، مانعی ندارد، اما از نظر بهداشتی باید احتیاط کرد.
• نزدیکی با همسر از راه مقعد در صورت موافقت او، بسیار مکروه بوده و در صورت مخالفت او، حرام است.
• کمک گرفتن از فیلم ها و مقاله های نامشروع برای آموزش مسائل مرتبط با آمیزش، جایز نبوده و در بلندمدت آسیب زاست.
• زن می تواند در صورتی که مدت زمان طولانی مدنظر نباشد و احتمال گناه افتادن مرد وجود نداشته باشد، به درخواست جنسی مرد تمکین نورزد. اما اگر احتمال گناه برای مرد وجود داشته باشد، بنابر احتیاط واجب باید تمکین کند. این حکم برای مرد نیز در قبال زن صادق است.
• بازی کردن با آلت و استمناء به کمک دست همسر، مانعی ندارد.
• نزدیکی با همسر در دوران حیض، اگر بدون دخول باشد، حرمت ندارد و سایر لذت ها جایز است.
• استفاده از آلات مصنوعی در نزدیکی با همسر، فی نفسه حرام نبوده و ضرر خاصی ندارد، اما احتیاطاً بهتر است ترک شود.
• مکیدن آلت همسر فی نفسه مانعی نداشته و زن و مرد می توانند هر لذتی را از همدیگر ببرند، البته بهتر است آن دسته از افعالی که منافی عزت و کرامت انسانی است، ترک شود.
• خودارضایی را حرام می دانند.

دیدگاه مراجع تقلید در خصوص جزئیات مسائل جنسی ممکن است متفاوت باشد؛ لذا مقلدین باید در موارد مورد نیاز، به مرجع تقلید خود رجوع کنند تا از حکم صحیح آگاه شوند.

نتیجه گیری

اسلام به عنوان یک دین کامل و جامع، تمامی ابعاد زندگی انسان، از جمله نیازهای فطری و غریزی او را مورد توجه قرار داده است. نزدیکی و روابط زناشویی در اسلام، نه تنها ابزاری برای ارضای این نیازهاست، بلکه ستون فقرات تشکیل خانواده، تداوم نسل، ایجاد آرامش، مودت و رحمت میان همسران و تقویت بنیان های اجتماعی است. احکام و آداب مربوط به انواع نزدیکی در اسلام، چارچوبی دقیق و منطقی را برای روابط زناشویی ارائه می دهد که شامل دسته بندی های حلال، حرام، مکروه و مستحب می شود.

از میان انواع نزدیکی، تنها روابط جنسی در چارچوب ازدواج دائم یا موقت، به عنوان نزدیکی حلال شناخته می شوند که هدف اصلی آن ها، ارضای نیازهای طبیعی، ایجاد پیوند عمیق میان زوجین و پرورش نسلی صالح است. در مقابل، روابطی مانند زنا، لواط، مساحقه، نزدیکی با محارم و حیوانات، ذاتاً حرام بوده و گناه کبیره محسوب می شوند. همچنین، برخی اعمال در شرایط خاص، مانند نزدیکی در زمان حیض یا روزه ماه رمضان، به صورت عرضی حرام می گردند. نزدیکی مشتبه نیز به حالاتی اشاره دارد که فرد به گمان حلال بودن، مرتکب عمل حرامی می شود و احکام خاص خود را دارد.

رعایت آداب و مستحبات در نزدیکی حلال، مانند نظافت، وضو، ذکر خدا، مقدمه چینی کافی و توجه به ارضای هر دو طرف، نه تنها به بهبود کیفیت روابط جسمانی کمک می کند، بلکه بُعد معنوی آن را نیز عمیق تر می سازد. از سوی دیگر، پرهیز از مکروهات، همچون عجله در نزدیکی، انجام آن در حالت خشم یا در زمان های ناپسند، به حفظ سلامت جسمی و روحی زوجین و فرزندانشان کمک شایانی می کند. مسائل پیچیده تر مانند خودارضایی، آمیزش دهانی و مقعدی، پیشگیری از بارداری، سقط جنین و احکام افراد بیناجنس و ترنس جندر نیز هر یک دارای دیدگاه های فقهی مشخصی هستند که عموماً بر پایه حفظ کرامت انسانی، سلامت فرد و جامعه و جلوگیری از فساد استوارند. دیدگاه مراجع تقلید در این مسائل، به عنوان راهنمایی برای مقلدین، نقش اساسی دارد.

در نهایت، هدف از تمامی این دستورالعمل ها، نه محدود کردن انسان، بلکه هدایت او به سوی یک زندگی سالم، متعادل و معنوی است. رعایت این احکام و آداب، نه تنها به تقویت بنیان خانواده و افزایش آرامش درونی زوجین منجر می شود، بلکه به تربیت نسلی پاک و صالح نیز کمک می کند. با درک عمیق از آموزه های اسلامی، می توان روابط زناشویی را به کانون محبت، رحمت و سعادت تبدیل کرد.