قانون زندان برای مهریه: بررسی جامع وضعیت فعلی، طرح های جدید و راهکارهای قانونی

آیا برای مهریه زندان وجود دارد؟ بله، اما نه به شکلی که بسیاری تصور می کنند و با محدودیت های قانونی خاصی همراه است. در حال حاضر، مطابق با قوانین جاری در ایران، امکان صدور حکم حبس برای عدم پرداخت مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه طلا وجود دارد، مشروط بر اینکه مرد توانایی مالی برای پرداخت را داشته باشد و این توانایی در دادگاه اثبات شود و یا اینکه زوج در موعد مقرر دادخواست اعسار تقدیم نکرده باشد. این مقاله به تفصیل به بررسی ابعاد مختلف < و پیامدهای آن می پردازد و ابهامات موجود درباره طرح های جدید را شفاف سازی می کند.

مهریه، که ریشه در آموزه های دینی و عرف جامعه ایران دارد، یکی از مهم ترین حقوق مالی زن در عقد ازدواج است. این حق، که عندالمطالبه یا عندالاستطاعه تعیین می شود، ضمانت های اجرایی خاص خود را دارد که از جمله آن ها می توان به امکان مطالبه از طریق اجرای ثبت و دادگاه اشاره کرد. اما زمانی که صحبت از عدم پرداخت مهریه و پیامدهای آن به میان می آید، موضوع < و شرایط آن بیش از پیش اهمیت پیدا می کند. ابهامات زیادی پیرامون < و شایعاتی مبنی بر حذف کامل حبس یا کاهش چشمگیر سقف آن به ۱۴ سکه وجود دارد که گاهاً موجب سردرگمی افراد می شود. این مقاله به منظور ارائه اطلاعاتی دقیق، مستند و کاربردی برای تمامی مخاطبان، از زوجین در آستانه ازدواج گرفته تا مردانی که با مطالبه مهریه مواجه هستند و زنانی که قصد پیگیری حق خود را دارند، تدوین شده است تا درک روشنی از حقوق و تکالیف مربوط به < و < در ایران ارائه دهد.

آیا در حال حاضر برای مهریه زندان وجود دارد؟ (وضعیت حقوقی فعلی و ۱۱۰ سکه)

پاسخ صریح و روشن به این پرسش که آیا در شرایط کنونی و بر اساس < ، < وجود دارد، بله است، اما این امر تحت شرایطی بسیار خاص و محدود اعمال می شود. بسیاری از افراد تصور می کنند که با تغییرات اخیر، < به طور کامل حذف شده است، در حالی که این برداشت دقیق نیست. ضمانت اجرای کیفری (حبس) برای مهریه همچنان در سیستم حقوقی ایران پابرجا است، اما دایره شمول و نحوه اعمال آن بسیار محدود شده است.

ستون فقرات این موضوع بر پایه دو ماده قانونی مهم استوار است: ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱ و ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۳۹۴. بر اساس این دو قانون، سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی به عنوان حداکثر میزان مهریه ای که دارای ضمانت اجرای کیفری (حبس) است، تعیین شده است. این بدان معناست که اگر مهریه زوجه بیش از ۱۱۰ سکه باشد، صرفاً برای همین میزان (یعنی ۱۱۰ سکه) امکان صدور حکم حبس وجود دارد و مازاد بر این مقدار، تابع توانایی مالی زوج (ملائت) است و ضمانت اجرای کیفری (زندان) نخواهد داشت.

شرط اصلی و بنیادین برای اعمال حکم حبس، عدم اثبات اعسار زوج (ناتوانی مالی) یا امتناع عمدی از پرداخت با وجود تمکن مالی است. به عبارت دیگر، تا زمانی که زوج بتواند در دادگاه ثابت کند که توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد، دادگاه اقدام به تقسیط مهریه می کند و حکم حبس صادر نمی شود. اما اگر زوج توانایی پرداخت را داشته باشد و از پرداخت مهریه خودداری کند یا پس از صدور حکم تقسیط، از پرداخت اقساط تعیین شده امتناع ورزد، در این صورت امکان صدور حکم جلب و < برای او وجود دارد.

رویه عملی محاکم قضایی و بخشنامه های قوه قضائیه نیز همواره بر این نکته تأکید داشته اند که حبس بدهکار معسر (ناتوان از پرداخت) مغایر با اصول حقوقی و کرامت انسانی است. به همین دلیل، قضات معمولاً تلاش می کنند تا با بررسی دقیق وضعیت مالی زوج و در صورت اثبات اعسار، حکم به < مهریه دهند تا از < جلوگیری شود. این رویکرد نشان دهنده تلاشی برای توازن بین حمایت از حقوق مالی زن و جلوگیری از سلب آزادی مرد به دلیل ناتوانی مالی است.

طرح ها و اصلاحات پیشنهادی: آیا سقف ۱۴ سکه اجرایی شده است؟ (مهمترین ابهام رقبا)

یکی از مهم ترین ابهامات و پرسش های رایج در خصوص < به ویژه در فضای مجازی و میان افکار عمومی، پیرامون < و شایعات مربوط به تصویب و اجرای سقف ۱۴ سکه است. برای شفاف سازی کامل این موضوع باید گفت: طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه از ۱۱۰ به ۱۴ سکه، در حال حاضر یک طرح پیشنهادی است و تاکنون به صورت قانون لازم الاجرا و جامع برای تمامی موارد تبدیل نشده است.

در مجالس شورای اسلامی بحث ها و پیشنهادهایی برای کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه مطرح شده و ممکن است در مراحل مختلف قانون گذاری، مصوباتی نیز در کمیسیون ها یا حتی در صحن علنی مجلس به تصویب رسیده باشد. اما تا زمانی که این طرح ها به تأیید شورای نگهبان نرسند، توسط رئیس جمهور ابلاغ نشوند و در روزنامه رسمی منتشر نگردند، و از همه مهم تر، قوه قضائیه بخشنامه های اجرایی و عمومی آن را صادر نکند، کماکان مقررات ۱۱۰ سکه (بر اساس ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده و ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی) حاکم و لازم الاجراست. این نکته، کلید درک صحیح وضعیت < در ایران است و هرگونه ادعای مبنی بر لازم الاجرا شدن ۱۴ سکه به عنوان سقف < بدون تأیید رسمی و فراگیر، برداشت نادرستی از وضعیت قانونی است.

جزئیات طرح پیشنهادی (در صورت تصویب نهایی و اجرایی شدن در آینده) شامل موارد زیر است:

• سقف ۱۴ سکه بهار آزادی: پیش بینی می شود که ضمانت اجرای کیفری (حبس) تنها برای مهریه تا سقف ۱۴ سکه بهار آزادی اعمال شود.
• تبدیل مهریه های بالاتر از ۱۴ سکه به عندالاستطاعه: مهریه هایی که از ۱۴ سکه تجاوز می کنند، از حالت عندالمطالبه خارج شده و به عندالاستطاعه تبدیل خواهند شد. این بدان معناست که زن تنها در صورتی می تواند مازاد بر ۱۴ سکه را مطالبه کند که توانایی مالی مرد برای پرداخت آن در دادگاه اثبات شود.
• لزوم پرداخت حق ثبت: در صورت تعیین مهریه بالای ۱۴ سکه در هنگام عقد، زوجین ملزم به پرداخت حق ثبت برای میزان مازاد بر ۱۴ سکه خواهند بود. این حق ثبت (نه خود مهریه) به عنوان یک منبع درآمد برای دولت در نظر گرفته شده و ارتباطی با ضمانت اجرای کیفری ندارد.
• جایگزینی مجازات حبس با نظارت الکترونیکی (پابند): در مواردی که امکان < برای ۱۴ سکه وجود داشته باشد اما دادگاه تشخیص دهد که می توان از راهکارهای جایگزین استفاده کرد (مثلاً برای بدهکاران معسر)، نظارت الکترونیکی از طریق پابند الکترونیک به جای حبس فیزیکی اعمال خواهد شد.
• محدودیت های احتمالی برای حق حبس زوجه: در صورت پذیرش اعسار زوج یا شروع به پرداخت اقساط مهریه از سوی وی، < ممکن است ساقط شده و زوجه مکلف به تمکین باشد.
• مصادیق جدید «فرار از دین»: در طرح پیشنهادی، ممکن است مصادیق جدیدی برای «فرار از دین» در خصوص مهریه پیش بینی شود که شامل هرگونه انتقال صوری اموال توسط زوج پس از مطالبه مهریه به قصد عدم پرداخت آن باشد و مجازات های خاصی برای آن در نظر گرفته شود.

تا اطلاع ثانوی و ابلاغ رسمی قانون جدید با دامنه شمول گسترده و شفاف سازی کامل قوه قضائیه، مقررات ۱۱۰ سکه به عنوان سقف ضمانت اجرای کیفری < کماکان حاکم و لازم الاجراست. هرگونه تصمیم گیری حقوقی باید بر مبنای همین قاعده صورت گیرد.

شرایط و مراحل قانونی صدور حکم جلب (حبس) برای مهریه

صدور حکم جلب و < برای مهریه یک فرآیند حقوقی مرحله ای است که به سادگی و بدون طی مراحل قانونی لازم، اتفاق نمی افتد. این فرآیند با مطالبه مهریه آغاز شده و در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، می تواند به صدور حکم جلب منجر شود.

مراحل مطالبه مهریه:

1. مراجعه به اداره ثبت اسناد و املاک: اولین گام برای مطالبه مهریه، به ویژه در مورد مهریه های عندالمطالبه که در سند ازدواج ثبت شده اند، مراجعه به دفترخانه ثبت عقد و سپس دایره اجرای ثبت اسناد و املاک است. زوجه می تواند درخواست صدور اجراییه مهریه را مطرح کند. اداره ثبت پس از صدور اجراییه، اقدام به شناسایی و توقیف اموال زوج (به جز مستثنیات دین) می کند. این مسیر معمولاً سریع تر از دادگاه است و هدف آن کاهش بار پرونده های قضایی است.
2. مراجعه به دادگاه خانواده: اگر اداره ثبت نتواند اموالی از زوج شناسایی و توقیف کند یا اگر مهریه عندالاستطاعه باشد، زوجه می تواند با دریافت گواهی از اداره اجرای ثبت (یا مستقیماً در صورت عندالاستطاعه بودن مهریه)، برای ادامه روند مطالبه و همچنین درخواست حکم جلب به دادگاه خانواده مراجعه کند. دادگاه نیز ابتدا به شناسایی و توقیف اموال می پردازد.

مهلت قانونی برای زوج:

پس از ابلاغ اجراییه از سوی ثبت یا حکم دادگاه، زوج معمولاً یک مهلت قانونی (عموماً یک ماه) دارد تا مهریه را پرداخت کند یا دادخواست اعسار خود را به دادگاه تقدیم نماید. این مهلت برای زوج فرصتی است تا وضعیت مالی خود را روشن کند و در صورت عدم توانایی، از طریق قانونی اقدام به تقسیط مهریه نماید.

صدور حکم جلب:

حکم جلب و < تنها در شرایط زیر صادر می شود:

• زوج مهریه را پرداخت نکرده باشد.
• زوج دادخواست اعسار تقدیم نکرده باشد یا دادخواست اعسار او توسط دادگاه رد شده باشد (یعنی دادگاه تشخیص دهد که زوج توانایی مالی دارد و عمداً از پرداخت امتناع می کند).
• زوج پس از < مهریه و تعیین اقساط، از پرداخت اقساط تعیین شده توسط دادگاه خودداری کند.

در هر یک از این موارد، زوجه می تواند از دادگاه درخواست صدور حکم جلب را مطرح کند. این حکم به منظور اعمال فشار بر زوج برای پرداخت مهریه یا تعهد به پرداخت آن صادر می شود و هدف نهایی آن اجرای تعهد مالی است.

مستثنیات دین:

نکته بسیار مهم در فرآیند مطالبه مهریه و توقیف اموال، بحث مستثنیات دین است. اینها اموالی هستند که حتی با وجود محکومیت مالی، قابل توقیف نیستند و برای حفظ حداقل زندگی مدیون ضروری تلقی می شوند. از جمله مهم ترین < می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• منزل مسکونی در شأن و محل اقامت مدیون و خانواده وی (متناسب با عرف).
• اثاثیه و لوازم ضروری زندگی که برای نیازهای اولیه مدیون و افراد تحت تکفل وی لازم است.
• قوت و آذوقه موجود به قدر احتیاج یک ماهه مدیون و افراد تحت تکفل وی.
• بذر، ابزار و ادوات کشاورزی برای ارتزاق کشاورز.
• ابزار و وسایل کار یا حرفه برای امرار معاش مدیون.
• تلفن و سیم کارت مورد نیاز.
• مبلغ ودیعه اجاره مسکن ضروری.
• مقدار و میزان معاف از مالیات از حقوق و مزایای کارمندان.

توقیف اموالی که جزو < هستند، غیرقانونی است و دادگاه به این موضوع توجه ویژه دارد. این مقرره به منظور حمایت از حداقل زندگی افراد و جلوگیری از بی خانمانی و فقر ناشی از اجرای احکام مالی وضع شده است.

اعسار مهریه: راه نجاتی از زندان

در مبحث < ، مفهوم اعسار نقش حیاتی دارد. < به معنای ناتوانی مالی زوج از پرداخت یکجای مهریه است. اثبات اعسار، مهم ترین راه نجاتی برای مردان است که با مطالبه مهریه مواجه هستند و توانایی مالی برای پرداخت فوری آن را ندارند. این فرآیند قانونی، مانع از صدور حکم جلب و < شده و به زوج فرصت می دهد تا بدهی خود را به صورت اقساطی پرداخت کند.

نحوه تقدیم دادخواست اعسار:

اگر مردی مورد مطالبه مهریه قرار گرفت و توانایی پرداخت آن را به صورت یکجا نداشت، باید هرچه سریع تر دادخواست < را به دادگاه خانواده ارائه دهد. اهمیت زمان تقدیم دادخواست بسیار زیاد است؛ زیرا اگر دادخواست اعسار قبل از صدور حکم جلب (یا قبل از آنکه زوجه بتواند حکم جلب را بگیرد) تقدیم شود و مرد تا زمان رسیدگی به آن، در حبس نباشد، از زندانی شدن او جلوگیری می شود. اگر دادخواست اعسار پس از صدور حکم جلب و در زمان حبس تقدیم شود و به اثبات برسد، دادگاه دستور آزادی مرد را صادر کرده و مهریه را < می کند.

مدارک لازم برای اثبات اعسار معمولاً شامل موارد زیر است:

• استشهادیه کتبی: از چهار نفر شاهد عاقل و بالغ که از وضعیت مالی زوج اطلاع کامل دارند و ناتوانی او را از پرداخت مهریه تأیید می کنند. این شهود باید در دادگاه حاضر شوند و شهادت دهند.
• لیست کامل اموال و دارایی ها: شامل هرگونه مال منقول و غیرمنقول (خودرو، ملک، حساب بانکی، سهام، درآمد و…). این لیست باید با صداقت کامل ارائه شود.
• لیست بدهی ها: شامل هرگونه بدهی و تعهد مالی که زوج بر عهده دارد.
• آخرین فیش حقوقی (در صورت شاغل بودن).
• مدارک مربوط به افراد تحت تکفل.

اثر اثبات اعسار:

در صورت اثبات < ، دادگاه حکم جلب (در صورت صدور) را لغو کرده و اقدام به < مهریه می کند. این تقسیط بر اساس توانایی مالی زوج، درآمد، شغل و هزینه های ضروری زندگی او تعیین می شود. معمولاً دادگاه یک پیش قسط و سپس اقساط ماهانه را مشخص می کند. هدف از تقسیط، این است که زوج بتواند در طول زمان و بدون تحمل فشار شدید مالی، بدهی خود را پرداخت کند و از < نجات یابد.

پیامد عدم پرداخت اقساط:

حتی پس از تقسیط مهریه، زوج موظف به پرداخت منظم اقساط در زمان های تعیین شده است. در صورتی که زوج از پرداخت اقساط امتناع ورزد، زوجه می تواند مجدداً از دادگاه درخواست صدور حکم جلب را مطرح کند و مرد به دلیل عدم رعایت تعهدات مالی و < ، ممکن است مجدداً با خطر < مواجه شود. بنابراین، اثبات اعسار راهی برای رهایی از زندان نیست، بلکه راهکاری برای پرداخت مهریه به شکلی منطقی و متناسب با توانایی مالی زوج است.

راهکارهای جایگزین حبس برای مهریه

با توجه به رویکرد قوه قضائیه و مجلس شورای اسلامی برای کاهش جمعیت کیفری و محدود کردن < ، چندین راهکار جایگزین برای < در نظر گرفته شده است که هم به نفع زوجه (برای وصول مهریه) و هم به نفع زوج (برای جلوگیری از حبس) است.

نظارت الکترونیکی (پابند):

یکی از مهم ترین جایگزین ها، < است. در این روش، به جای حبس فیزیکی زوج در زندان، از یک دستگاه الکترونیکی (پابند) استفاده می شود که به پای محکوم علیه متصل می گردد. این پابند به یک سامانه نظارتی متصل است و محدودیت های تردد برای فرد ایجاد می کند. به این ترتیب، زوج می تواند در محیط خارج از زندان به فعالیت های روزمره خود (مانند کار) ادامه دهد، اما با محدودیت هایی که توسط دادگاه تعیین می شود، از جمله:

• عدم خروج از محدوده جغرافیایی خاص.
• مراجعه به مراکز درمانی یا محل کار در ساعات مشخص.
• عدم برقراری ارتباط با اشخاص خاص.

اعمال < معمولاً در مواردی صورت می گیرد که امکان < فیزیکی وجود ندارد یا دادگاه تشخیص می دهد که این روش برای محکوم علیه و جامعه مفیدتر است. این رویکرد به ویژه در طرح های جدید < مورد توجه قرار گرفته است.

توقیف اموال:

در ابتدا یا همزمان با درخواست مطالبه مهریه، زوجه می تواند از دادگاه یا اداره ثبت درخواست < را مطرح کند. انواع اموالی که قابل توقیف هستند، شامل موارد زیر می شود:

• حساب های بانکی: موجودی حساب های بانکی زوج تا سقف مهریه قابل توقیف است.
• خودرو: وسایل نقلیه به نام زوج.
• ملک: املاک مسکونی، تجاری یا زمین به نام زوج (به جز <).
• سهام و اوراق بهادار: سهام شرکت ها و اوراق بهادار.
• مطالبات: هرگونه طلبی که زوج از اشخاص حقیقی یا حقوقی دارد.
• حقوق و مزایا: بخشی از حقوق و دستمزد زوج (به میزان یک سوم یا یک چهارم).

برای شناسایی و < ، زوجه می تواند از طریق دادگاه درخواست استعلام از مراجع مختلف (مانند بانک مرکزی، اداره راهور، سازمان ثبت اسناد، سازمان بورس) را داشته باشد.

کسر از حقوق:

اگر زوج کارمند دولت یا بخش خصوصی باشد و دارای حقوق و مزایای ثابت باشد، دادگاه می تواند حکم < از حقوق او را صادر کند. بر اساس قانون، این کسر می تواند تا یک سوم از حقوق ماهیانه زوج باشد و در صورتی که زوج متأهل و دارای فرزند باشد، این میزان به یک چهارم کاهش می یابد. این مبلغ به صورت ماهیانه از حقوق زوج کسر و به حساب زوجه واریز می شود تا مهریه او به تدریج پرداخت گردد.

توافق و سازش:

همواره بهترین و کم هزینه ترین راهکار در دعاوی خانوادگی، به ویژه < ، < است. زوجین می توانند با مذاکره و رسیدن به توافق، میزان مهریه یا نحوه پرداخت اقساط را تعدیل کنند. این توافق می تواند در دادگاه و در قالب صلح نامه رسمی به ثبت برسد. < نه تنها از هزینه های دادرسی و اطاله پرونده جلوگیری می کند، بلکه می تواند به حفظ احترام متقابل و روابط انسانی نیز کمک کند و از < جلوگیری نماید.

فرار از دین مهریه و پیامدهای کیفری آن

< به معنای انتقال عمدی اموال توسط مدیون (زوج) به قصد عدم پرداخت بدهی (مهریه) است. این اقدام با هدف پنهان کردن اموال از دسترس طلبکار (زوجه) و محروم کردن او از حق مالی اش صورت می گیرد و از نظر قانونی با پیامدهای کیفری جدی همراه است.

تعریف و مصادیق فرار از دین:

هنگامی که زوجه اقدام به مطالبه مهریه می کند، ممکن است زوج برای جلوگیری از توقیف اموال، اقدام به انتقال آنها به نام دیگران کند. این اقدامات در صورتی که با سوءنیت و برای فرار از پرداخت مهریه انجام شود، مصداق < خواهد بود. برخی از مصادیق رایج < عبارتند از:

• فروش صوری اموال: انتقال اموال (مانند ملک یا خودرو) به قیمت بسیار پایین یا بدون دریافت وجه، به نام اعضای خانواده یا دوستان نزدیک.
• انتقال اموال به نام افراد دیگر: ثبت اموال تازه خریداری شده یا موجود به نام همسر دوم، فرزندان، پدر، مادر یا سایر بستگان.
• اقرار به بدهی های ساختگی: ادعای بدهی های کلان به اشخاص دیگر برای اینکه در صورت توقیف اموال، طلبکاران دیگر مدعی سهم شوند و مهریه پرداخت نشود.
• عدم اعلام اموال واقعی در دادخواست اعسار: پنهان کردن بخشی از دارایی ها در زمان تقدیم دادخواست اعسار، که در صورت کشف، می تواند به عنوان < تلقی شود.

برای اثبات < ، لازم است که زوجه سوءنیت زوج را در انتقال اموال (یعنی قصد فرار از پرداخت دین) به دادگاه اثبات کند. این اثبات معمولاً از طریق شواهد و قرائن مانند زمان انتقال اموال (پس از مطالبه مهریه)، رابطه زوج با منتقل الیه (نزدیکی رابطه)، و عدم دریافت ثمن (قیمت) واقعی معامله صورت می گیرد.

مجازات فرار از دین:

بر اساس ماده ۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، هر کس با قصد < اموال خود را به دیگری منتقل کند، به حبس یا جزای نقدی محکوم خواهد شد. مجازات < شامل موارد زیر است:

• حبس: به مدت چهار ماه تا دو سال (در صورتی که مبلغ دین از ده میلیون ریال بیشتر باشد).
• جزای نقدی: معادل یک چهارم دین مورد انتقال (در صورتی که دین کمتر از ده میلیون ریال باشد یا قاضی تشخیص دهد که جزای نقدی مناسب تر است).

علاوه بر این، در صورت اثبات < ، معامله ای که به قصد < انجام شده است، باطل تلقی شده و اموال منتقل شده به حالت قبل برگردانده می شوند تا امکان مطالبه مهریه از آن فراهم گردد. این بدان معناست که زوج علاوه بر تحمل مجازات کیفری، اموال خود را نیز از دست خواهد داد و این مجازات ها می تواند برای افرادی که قصد پنهان کردن اموال خود را دارند، بازدارنده باشد.

مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه: تفاوت و تاثیر بر حبس

نحوه تعیین مهریه در سند ازدواج، تأثیر بسزایی در شیوه مطالبه آن و همچنین امکان اعمال < دارد. دو نوع اصلی مهریه، < و < هستند که هر کدام ویژگی ها و پیامدهای حقوقی خاص خود را دارند.

مهریه عندالمطالبه:

< به معنای مهریه ای است که زن به محض جاری شدن عقد ازدواج، مالک تمام و کمال آن می شود و می تواند هر زمان که بخواهد (حتی در طول زندگی مشترک و بدون نیاز به طلاق)، آن را از مرد مطالبه کند. این نوع مهریه نیازی به اثبات توانایی مالی زوج ندارد و فرض بر این است که مرد توانایی پرداخت آن را در زمان مطالبه دارد. اگر مرد از پرداخت < خودداری کند و دادخواست اعسار نیز ندهد یا اعسار او ثابت نشود، ممکن است با حکم جلب و < مواجه شود.

در واقع، < (تا سقف ۱۱۰ سکه) در صورتی که زوج از پرداخت آن خودداری کند و توانایی مالی او ثابت باشد یا نتواند اعسار خود را اثبات کند، می تواند مستقیماً منجر به < شود. این نوع مهریه بیشترین ضمانت اجرایی را دارد و حقوق زن را در زمان مطالبه تضمین می کند.

مهریه عندالاستطاعه:

<، به معنای مهریه ای است که پرداخت آن از سوی مرد، مشروط به اثبات توانایی مالی (استطاعت) اوست. در این حالت، زن زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که ثابت شود مرد توانایی مالی برای پرداخت آن را دارد. تا زمانی که این توانایی اثبات نشود، دادگاه نمی تواند حکم به پرداخت مهریه دهد و در نتیجه، امکان < نیز برای < وجود نخواهد داشت.

به عبارت دیگر، در < ، بار اثبات توانایی مالی مرد بر عهده زن است. زن باید مدارک و شواهد کافی ارائه دهد که نشان دهد مرد دارای اموال یا درآمد کافی برای پرداخت مهریه است. اگر زن نتواند این موضوع را اثبات کند، مطالبه < به نتیجه نخواهد رسید. این نوع مهریه معمولاً با هدف کاهش فشار مالی بر مرد و جلوگیری از < تعیین می شود، زیرا ضمانت اجرای < در این حالت بسیار محدودتر است و تنها در صورت اثبات تمکن مالی مرد و امتناع عمدی او از پرداخت، می تواند مطرح شود.

تاثیر بر حبس:

تفاوت اصلی این دو نوع مهریه در < در این است که:

• مهریه عندالمطالبه: (تا ۱۱۰ سکه) در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، می تواند منجر به < شود. در اینجا، اصل بر مطالبه است و بار اثبات اعسار بر دوش مرد است.
• مهریه عندالاستطاعه: اصولاً ضمانت اجرای < ندارد، مگر اینکه زن بتواند توانایی مالی مرد را اثبات کند و مرد با وجود اثبات تمکن، عمداً از پرداخت امتناع ورزد. در این نوع مهریه، بار اثبات تمکن مالی بر دوش زن است.

بنابراین، زوجینی که قصد تعیین مهریه دارند، باید با آگاهی کامل از تفاوت این دو نوع، تصمیم بگیرند، چرا که انتخاب هر یک از آنها می تواند پیامدهای حقوقی متفاوتی در آینده داشته باشد.

سوالات متداول

آیا مهریه عندالمطالبه همیشه به زندان ختم می شود؟

خیر، مهریه عندالمطالبه همیشه به < ختم نمی شود. امکان < فقط زمانی مطرح می شود که مرد با وجود توانایی مالی، از پرداخت مهریه خودداری کند و یا دادخواست اعسار تقدیم نکند، یا پس از <، اقساط تعیین شده را پرداخت نکند. اگر مرد توانایی پرداخت یکجا را نداشته باشد و اعسار او در دادگاه ثابت شود، مهریه تقسیط شده و از < او جلوگیری می شود.

اگر مرد واقعاً هیچ مالی نداشته باشد، آیا به زندان می رود؟

خیر. اگر مرد واقعاً هیچ مالی نداشته باشد و بتواند ناتوانی مالی (اعسار) خود را در دادگاه اثبات کند، به < نخواهد رفت. در این صورت، دادگاه مهریه را متناسب با توانایی مالی فعلی یا آتی او (در صورت کسب درآمد) قسط بندی می کند. < تنها برای بدهکاران ممتنع (آنهایی که می توانند پرداخت کنند اما از پرداخت خودداری می کنند) یا افرادی که < خود را ثابت نمی کنند، اعمال می شود.

مدت زمان زندان برای مهریه چقدر است؟

مدت زمان < برای مهریه، ثابت و مشخص نیست و تا زمانی ادامه می یابد که مرد مهریه (یا اقساط آن) را پرداخت کند، یا اعسار او به طور قطعی ثابت شود و یا شخص ثالثی دین او را پرداخت کند. در واقع، < برای مهریه جنبه کیفری مجازاتی مستقل ندارد و بیشتر جنبه اعمال فشار برای اجرای حکم مالی را دارد. بر این اساس، مدت < می تواند از چند روز تا ماه ها یا حتی سال ها متغیر باشد تا زمانی که یکی از شرایط فوق محقق شود.

آیا می توان مهریه را کمتر از ۱۱۰ سکه تعیین کرد که مرد زندانی نشود؟

بله، در صورتی که مهریه کمتر از ۱۱۰ سکه تعیین شود، کماکان مشمول قوانین ۱۱۰ سکه خواهد بود و اگر مرد از پرداخت آن خودداری کند و < خود را اثبات نکند، ممکن است به < برود. اما تعیین مهریه های بسیار پایین (مانند ۱۴ سکه که در طرح پیشنهادی مطرح شده است) با هدف کاهش یا حذف ضمانت اجرای کیفری مورد بحث است و در صورت تصویب نهایی قانون جدید، می تواند تأثیرگذار باشد.

چگونه می توان از زندانی شدن بابت مهریه جلوگیری کرد؟

برای جلوگیری از < ، مهم ترین راهکارها عبارتند از:

1. تقدیم دادخواست اعسار: در صورت عدم توانایی مالی، بلافاصله پس از مطالبه مهریه، دادخواست < را به دادگاه تقدیم کنید.
2. پرداخت اقساط منظم: اگر مهریه تقسیط شده است، اقساط را به موقع پرداخت کنید تا < مجدد صادر نشود.
3. توافق و سازش: با زوجه به توافق برسید و در صورت امکان، مهریه را با مبالغ کمتر یا به صورت غیرنقدی تسویه کنید.
4. عدم فرار از دین: از هرگونه اقدام برای < و انتقال صوری اموال خودداری کنید.

آیا زن برای گرفتن مهریه باید حتما طلاق بگیرد؟

خیر، زن برای مطالبه < لزوماً نیازی به طلاق ندارد. مهریه حقی است که زن به محض جاری شدن عقد ازدواج مالک آن می شود (در مورد مهریه عندالمطالبه) و می تواند در هر زمانی، حتی در طول زندگی مشترک و بدون درخواست طلاق، آن را مطالبه کند. با این حال، در بسیاری از موارد مطالبه مهریه با درخواست طلاق همراه می شود.

آیا حق حبس زوجه می تواند منجر به حبس مرد شود؟

خیر، < مستقیماً منجر به < نمی شود. < حقی است برای زوجه که تا زمان دریافت تمام مهریه خود، از انجام وظایف زناشویی خودداری کند. این حق به معنای الزام مرد به پرداخت مهریه است، اما خود آن به تنهایی مجازات < را به دنبال ندارد. < تنها در صورت عدم پرداخت مهریه توسط مرد (با وجود توانایی مالی و عدم اثبات اعسار) یا عدم پرداخت اقساط مهریه، صادر می شود.

نتیجه گیری

< یکی از چالش برانگیزترین موضوعات حقوقی در حوزه خانواده است که همواره مورد بحث و اصلاح قرار می گیرد. با وجود اخبار و شایعات متعدد، واقعیت این است که در حال حاضر و بر اساس قوانین لازم الاجرای ایران، < برای مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی همچنان وجود دارد. این < مشروط به عدم اثبات اعسار زوج و یا امتناع عمدی او از پرداخت با وجود توانایی مالی است.

طرح های پیشنهادی برای کاهش این سقف به ۱۴ سکه و جایگزینی < با نظارت الکترونیکی (پابند) نیز مطرح شده اند، اما تا زمانی که به صورت قانون جامع و فراگیر به تصویب نهایی نرسند و ابلاغ نشوند، معیار همان ۱۱۰ سکه باقی خواهد ماند. برای جلوگیری از < ، راهکارهایی مانند تقدیم دادخواست اعسار، < مهریه، توقیف اموال، < و < از حقوق، و همچنین < برای جلوگیری از سوءاستفاده های مالی، اهمیت حیاتی دارند.

آگاهی از جزئیات < و < برای تمامی افراد درگیر در مسائل خانوادگی، از جمله زوجین و افراد در آستانه ازدواج، ضروری است. پیچیدگی های حقوقی این موضوع، مشورت با یک وکیل متخصص حقوق خانواده را برای اتخاذ بهترین تصمیم و جلوگیری از مشکلات حقوقی آتی، اجتناب ناپذیر می سازد.