۲۵ شهریور در دنیای علم چه خبر؟

تقویم علم؛

به گزارش خبرگزاری علم و فناوری مجله برترین ها، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۲۵ شهریور برابر ۱۵ سپتامبر را ورق می‌زنیم. 

***

زلزله طبس 

۲۵ شهریور ۱۳۵۷ خورشیدی، زلزله 1978 طبس در ساعت 19:05 به وقت ایران رخ داد. شوک زمین‌لرزه ۷.۴ در مقیاس بزرگا اندازه‌گیری شد که حداکثر شدت مرکالی خشن داشت. تعداد جان‌باختگان بین ۱۵هزار تا ۲۵هزار نفر بود که ۸۰ درصد کشته‌شدگان در طبس بودند، اما در مجموع ۸۵ روستا هم آسیب دید که از این تعداد ۴۰ روستا با خاک یکسان شده بود. این نیروی لرزه‌ حتی در تهران در فاصله حدود ۶۱۰ کیلومتری هم احساس شد. بین ۵۵ تا ۸۵ کیلومتر تغییر شکل زمین، با حدود ۱.۷ متر حداکثر لغزش مشاهده شد و حدود ۱۵هزار واحد مسکونی هم ویران شد.  

 

آلفرد بلالاک 

۱۵ سپتامبر ۱۹۶۴ میلادی برابر با ۲۵ شهریور ۱۳۴۳ خورشیدی، آلفرد بلالاک، جراح معروف آمریکایی درگذشت. او به همراه هلن بروک تاوسیگ، پزشک آمریکایی که کاردیولوژی اطفال را پایه‌گذاری کرده بود روشی جراحی را برای درمان سندرم نوزاد آبی یا نارسایی تترالوژی فالوت ایجاد کرد. تترالوژی فالوت یکی از مهمترین بیماریهای قلبی مادرزادی است که در اثر آن، چهار نقص مهم قلبی عروقی هم‌زمان در نوزاد وجود دارند که وجود حفره در دیواره‌های میان دو بطن، تنگ‌شدن دریچه شریان ریوی، هایپرتروفی بطن راست قلب و قرار‌گرفتن آئورت در محل غیرطبیعی را شامل می‌شود. پس‌از سال ۱۹۴۴ زمانی‌که اولین عمل تاوسیگ- بلالاک توسعه یافت، بسیاری از نوزادان آبی از ناخوشی یا مرگ نجات یافتند. شنت تاوسیگ- بلالاک (شنت جراحی که بین شریان ریوی و آئورت برای درمان آترزی سه‌لتی و ریوی ایجاد می‌شود) به نام آنها نامگذاری شده است.   

 

جان دزموند برنال 

۱۵ سپتامبر ۱۹۷۱ میلادی برابر با ۲۵ شهریور ۱۳۵۰ خورشیدی، جان دزموند برنال، فیزیکدان و بلورنگار پرتو ایکس ایرلندی درگذشت. سهم اصلی برنال در بلورنگاری پرتو ایکس برای تعیین ساختارهای اتمی ترکیبات جامد مورد استفاده قرار گرفت. او پس‌از فارغ‌التحصیلی از کمبریج، در سال ۱۹۲۳ در موسسه سلطنتی لندن نزد ویلیام هنری براگ، درباره ساختار گرافیت شروع به تحقیق کرد. سال ۱۹۲۷، او به‌عنوان اولین مدرس بلورنگاری ساختاری به کمبریج بازگشت. دامنه تحقیقات او به زیست‌شناسی مولکولی، منشا حیات و ساختار و ترکیب پوسته زمین گسترش یافت. اگرچه او هرگز جایزه نوبل را دریافت نکرد، اما دانشمندان دیگری از جمله دوروتی هاجکین، ماکس پروتز و آرون کلاگ را تربیت کرد. طی جنگ جهانی دوم، او درباره دفاع غیرنظامی، اثرات انفجارها، استراتژی بمباران و بازسازی پس‌از جنگ مشاوره می‌داد. 

 

نیل بارتلت 

۱۵ سپتامبر ۱۹۳۲ میلادی برابر با ۲۵ شهریور ۱۳۱۱ خورشیدی، نیل بارتلت، شیمی‌دان انگلیسی‌آمریکایی که اولین ترکیب را با عنصر گاز نجیب تشکیل داد به‌دنیا آمد. او در سال ۱۹۶۲ موفق شد اولین ترکیب از هر نوع گاز بی‌اثر را بسازد. تا آن‌زمان اعتقاد بر این بود که گازهای بی‌اثر تمایل به ترکیب با هیچ عنصر دیگری را ندارند اما بارتلت توانست از واکنش هگزافلووریدپلاتین و زنون به تشکیل XePtF۶ برسد که یک ماده جامد زرد نارنجی پایدار در دمای اتاق است. پاییز قبل از این موفقیت، او ترکیب قابل توجهی از اکسیژن را با هگزافلوورید پلاتین تهیه کرده بود که در آن ترکیب هگزافلوورید پلاتین، PtF۶ چنان اکسیدکننده شدیدی بود که اکسیژن یک کاتیون مثبت تشکیل داد. بارتلت دریافت که انرژی لازم برای حذف یک الکترون از اکسیژن معادل ۱۲.۲ الکتروولت است که این مقدار انرژی بسیار نزدیک به انرژی زنون است که برابر با ۱۲.۱۳ الکتروولت است. این یافته نشان داد که یک ترکیب زنون می‌تواند به روشی مشابه ساخته شود. موفقیت او به نیم قرن باوری پایان داد که معتقد بود زنون یک گاز بی‌اثر است و به‌همین‌علت از آن زمان به‌عنوان گاز نجیب شناخته می‌شود. 

.