آمریکا مانع برگرداندن الواح هخامنشی است؟

آفتاب نیوز :

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره بازگشت باقی مانده الواح هخامنشی به ایران با توجه به این که پیش تر از اعزام هیاتی از ایران به آمریکا در پاییز 1402 و استرداد الواح تا پایان امسال سخن گفته بود، اظهار کرد: آمریکایی ها همیشه برای این گونه اقدامات مانع ایجاد می کنند، همیشه. از همان ابتدا که الواح هخامنشی (برای رمزگشایی) به آمریکا فرستاده شد تا امروز، آمریکایی ها (برای استرداد) مانع ایجاد کرده اند، ولی با پیگیری های دیپلماتیک و اقدامات انجام شده، این الواح در  چند مرحله عودت داده شد، که آخرین محموله اخیرا وارد ایران شد و پرتعدادترین محمولۀ الواح هخامنشی استردادشده به شمار می آید.

ضرغامی این توضیح را اضافه کرد: البته به دلیل مشکلات تحریم در سال های اخیر، امکان حمل این محموله وجود نداشت و آقای رییس جمهور شجاعت به خرج دادند و با هواپیمای خودشان، که شاید باید برخی مسایل را رعایت می کردند، الواح را به ایران برگرداندند.

او تاکید کرد: اقدامات بعدی برای بازگشت باقی مانده الواح هخامنشی درحال انجام است و ان شاءالله همه الواح را به ایران برمی گردانیم.

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره ممانعت هایی که برای اعزام هیات کارشناسی ایران به آمریکا شده است، درحالی که قبلا گفته بود آن ها در آبان ماه 1402 به آمریکا سفر خواهند کرد، گفت: این ممانعت ها همیشه بوده است، ولی تلاش ما، با توجه نشست های کارشناسی این است که تا آخر سال هیچ مانع فنی برای عودت آنها وجود نداشته باشد. تلاش هایمان را ادامه می دهیم.

ضرغامی در پاسخ به این پرسش که با توجه به مدت زمان باقی مانده تا پایان سال 1402، آیا ممکن است الواح هخامنشی امسال به ایران بازگردانده شود، اظهار کرد: تلاشمان این است که این کار حتما انجام شود و باید انجام شود.

الواح هخامنشی در سال 1313 خورشیدی در تخت جمشید کشف شد. تعداد این الواح بیش از 30 هزار قطعه اعلام شده بود، که در اندازه های مختلف و شکسته بود. این الواح در 50 صندوق چوبی که شامل حدود 2000 جعبه مقوایی و چند پیت نفتی، که در تخت جمشید (پارسه، پرسپولیس) به پارافینِ مذاب آغشته شده بودند، از طریق بوشهر به آمریکا فرستاده شدند. انتقال با موافقت دولت وقت ایران انجام شد و در قرارداد و موافقت نامه طرفین نیز آمده بود که «ایران لوح هایی گلی را برای رمزگشایی و خواندن، به امانت به دانشگاه شیکاگو که مشغول کاوش تخت جمشید (پارسه، پرسپولیس) بود، می سپارد.»

رمزگشایی الواح طبق مستندات از سال 1937 آغاز می شود، اما با شروع جنگ جهانی دوم، کار تا سال 1945 میلادی متوقف می ماند و رمزگشایی و بازگشت کامل این الواح با تاخیر مواجه می شود. چند کارشناس روی لوح های گلی تخت جمشید کار می کردند؛ یک استاد بزرگ سومرشناسی به نام آرنولد پوبل (Poebel) و دو شاگرد او که یکی «جورج کامرون» و دیگری «ریچارد هلک» بودند، ابتدا لوح ها را که به خط میخی بودند، رمزگشایی کردند تا زبان آن ها مشخص شود. وقتی دریافتند که گل نبشته ها عیلامی هستند، روی آن ها کار کردند، اما چون در آن زمان، آگاهی ها از دوره عیلامی هخامنشی فقط سنگ نوشته های پادشاهان هخامنشی بود، کار به کندی پیش می رفت.

مطالعه گل نوشته ها در دانشگاه شیکاگو با شروع جنگ جهانی متوقف و پس از پایان جنگ در سال 1945 میلادی دوباره آغاز شد. در آن دوره، کامرون و هلک مطالعه گل نوشته ها را آغاز کردند که گل نبشته های خزانه تخت جمشید نیز به دانشگاه رسیدند. کامرون پس از این که 150 گل نوشته را خواند، توجه خود را به خواندن گل نوشته های خزانه تخت جمشید معطوف کرد و سرانجام کتاب آن در سال 1948 میلادی چاپ شد. در این مسیر، عبدالمجید ارفعی، پژوهشگر و متخصص زبان های باستانی که از آخرین مترجمان بازمانده خط میخی عیلامی در ایران است، نیز در مطالعه و خوانش این گل نبشته ها نقش داشت.

طبق اعلام موسسه شرق شناسی، مقرر شده بود آن موسسه دو بار در سال از خزانه داری آمریکا، صدور مجوز انتقال الواح به ایران را تقاضا کند تا بتواند سالانه 5000 لوح را مسترد کند، رویه ای که در مقاطعی به درستی طی نشده و روند بازگشت این الواح را طولانی کرده است.

تا کنون پنج محموله از این گل نبشته ها در سال های 1327 (179 قطعه)، 1330 (37هزار قطعه)، 1383 (300 قطعه)، 1398 (1783 قطعه) و 1402 (3506 قطعه) به ایران بازگردانده شده است. گفته شده است هنوز بیش از 10 هزار قطعه گل نبشته در موسسه شرق شناسی شیکاگو وجود دارد.  

قرار بود آخرین محموله پس از مطالعه و بررسی، در موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شود، که هنوز زمان دقیق رونمایی از این الواح مشخص نشده است.

عبدالمجید ارفعی ـ پژوهشگر و متخصص زبان های باستانی عیلامی و اکدی ـ که در رمزگشایی بخشی از این الواح نقش داشته است، به تازگی در کارگاه گل نبشته های باروی تخت جمشید که به دنبال بازگشت 3506 قطعه لوح هخامنشی در اواخر تابستان 1402 به ایران، مشترک با موسسه شرق شناسی شیکاگو، موزه ملی و پژوهشگاه میراث فرهنگی برگزار شد، با طرح این پرسش که چرا با وجود مجوز خزانه داری آمریکا برای بازگشت تمام الواح هخامنشی به ایران، هنوز بخشی از آن ها در اختیار موسسه شرق شناسی شیکاگو مانده است، گفته بود: این موسسه برخلاف توافق و تعهدی که داشت، مستندات و مطالعات الواح هخامنشی را کامل در اختیار ایران قرار نداده است.

مدیرکل موزه های وزارت میراث فرهنگی نیز چندی پیش از پیگیری حقوقی 20 پرونده استراد آثار تاریخی ایران خبر داده و گفته بود: بازگرداندن باقی ماندۀ الواح هخامنشی یکی از این پرونده ها به شمار می آید.

آمریکا مانع برگرداندن الواح هخامنشی است؟