گام به گام با نخبگان/از دست دادن «نخبه» خسارت است

توضیف مجله برترین ها از اکوسیستم نخبگی؛

خبرگزاری مجله برترین ها- گروه علم و فناوری؛ چندسالی می شود که صدها سوال در ذهن افراد مرور می شود که «نخبه» کیست و چه کار می کند. انتظارات از نخبه چیست؟ چه انتظاراتی از دستگاه‌ها برای کمک به نخبه  ها وجود دارد؟ چه ارگان هایی باید نخبگان را حمایت کنند؟ نخبگان چطور از سایر افراد جداسازی می شوند؟ نخبگان چطور می توانند در کشور ذکات نخبگی خود را بدهند? چرا موضوع نخبه در کشور ما اهمیت پیدا کرده است؟ چرا اصلا به موضوع نخبه باید اهمیت داده شود؟

نخبه یکی از مهم‌ترین ثروت‌های انسانی کشور محسوب می شود که در کنارمنابع طبیعی، جایگاه‌های جغرافیایی، شکل اقلیمی و … ایران از اهمیت برخوردار هستند.

نخبه را ثروت عظیمی باید دانست.

به تعبیر مقام معظم رهبری «وقتی آن را ثروت عظیمی دانستیم، در تولیدش تلاش میکنیم. از دست دادنش را خسارت میشمریم، و حتّی‌المقدور مانع میشویم از اینکه این از دست برود و با او رفتار کریمانه خواهیم داشت؛ وقتی فهمیدیم ثروت باعظمت و مهمّی است، رفتار ما هم با او به همین تناسب شکل خواهد گرفت.»

اهمیت دادن به موضوع نخبگی و نخبگان بر اساس منویات رهبری باید به مبحثی مهم تبدیل شود به طوریکه علاوه بر مسئولان، عموم مردم نیز باید مطلع باشند.

در هر حوزه ای نخبه داریم!

همانطور که پیداست، نخبگان در هر حوزه ای می توانند فعالیت کنند؛  هریک از بخش های هنر، علم، سیاست، اقتصاد، ورزش و … می توانند تحول را با یک فرد با تفکری خاص متحول شود. اما نکته حائز اهمیت اینجاست که فوندانسیون هر اقتداری به تکنولوژی باز می گردد و فناوریاست که قادر  است کشور را در سطح پیشرفته قرار دهد.

حال این نخبگان در کجا هستند و چقدر می توانند تاثیرگذار عمل کنند شاید سوال هر کسی باشد از این رو می توان چنین انگاشت اهمیت به نخبگان و استعدادهای برتر در حوزه علم شاید به نوعی در اولویت باشند. در گوشه از منویات رهبری نیز میخوانیم که «نخبه‌ علمی و اساساً دانشگاه، جزء ارکان پیشرفت کشورند؛ یعنی یک رکنِ مهمّ پیشرفتِ کشور، دانشگاه و در دانشگاه هم عمدتاً نخبگان علمی هستند. چون دانشگاه نقش اساسی دارد. این به خاطر آن است که دانشگاه مهم است، دانشگاه برای پیشرفت کشور حیاتی است. دانشگاه از ارکان پیشرفت کشور است.»

در اینکه علم سلطان است و پیشرفت علم می تواند برای دشمن یک تهدید باشد، شکی نیست. رهبر انقلاب همواره در سخنرانی هایشان خطاب به دانشجویان و نخبگان تاکید دارند:« شما اگر چنانچه توانستید سطح علم کشور را بالا بیاورید، در مقابل سلطه‌ی دشمن یک مانع ایجاد کرده‌اید.»

به چه کسی نخبه می گویند؟

یک نخبه اول اینکه از استعداد طبیعی برخوردار است؛  این استعداد شامل  فکر خوب، ذهن خوب، مغز خوب و… می شود. تلاضش مضاعف و استفاده از تفکر ، این استعداد ذاتی را شکوفا می کند. اما این استعداد کجا باید به کار گرفته شود. در واقع زمینه تلاش یک نخبه باید مشخص باشد. گاهی نخبه‌ای هست، آمادگی کار هم دارد، امّا زمینه برایش فراهم نمی شود.

نخبگان در کجا می توانند استعداد خود را به روز کنند؟

بهترین مکانی که یک نخبه می تواند استعدادهای خود را به روز کند دانشگاه است.

از نخبگان چه انتظاراتی می توانیم داشته باشیم؟

استفاده از ظرفیت ذاتی و اکتسابی برای توسعه کشور یکی از انتظارات مردم و مسئولان از نخبگان  است. این پتانسیل ها بایستی به ظرفیتهای ملی را توسعه بدهند. این نخبه ای که استعداد ذاتی دارد و در دانشگاه این استعدادها را پرورش می دهد می تواند دانه ای که کاشته را پرثمر کند. این درخت میوه های خود را در توسعه کشور می بیند.

انتظار نخبگان از دستگاه‌ها چیست؟

این استعدادهای برتر همواره انتظار دارند که دولت و مسئولان برای تفکراتشان و در راستای حل مسائل کشور جا باز کنند. این انتظار در قالب حمایت است که باید عاقلانه و درست و در زمان مناسب صورت گیرد.

نخبگان بر اساس چه شاخص هایی ارزیابی می شوند؟

مدل‌های ارزیابی و سنجش وضعیت نخبگان بر اساس چندین شاخص است؛ وضعیت تدریس، اعضای هیئت علمی، آفرینندگان آثار بدیع، شخصیت‌های برجسته، برترین‌های مسابقات قرآنی، دانش آموختگان برگزیده، مخترعان و مکتشفان، برگزیدگان آزمون سراسری و برگزیدگان المپیاد‌های علمی از جمله شاخص های ارزیابی نخبگان به شمار می رود.

مهم‌ترین دستگاه‌ها و نهاد‌های ذی‌ربط در امور نخبگان

بنیاد ملی نخبگان، سازمان ملی پرورش استعداد‌های درخشان، باشگاه دانش پژوهان جوان، از جمله ارگان‌های مستقیم مرتبط با نخبگان هستند؛   اما آنطور که مشخص است همه ارگان ها، سازمان‌ها و نهاد‌ها می‌توانند از پتانسیل نخبگان بهره ببرند.

سیاست‌ها و راهکار‌های جذب و نگهداشت نخبگان

با توجه به مطالب بیان شده سیاست‌ها و راهکار‌های زیر برای جذب و نگهداشت متخصصان و نخبگان مورد توجه است. برخی از این سیاست‌ها عبارتند از: «ایجاد حس اثرگذاری و تصمیم ساز بودن نخبگان در فرایند‌های سیاستی در جهت حس ارزشمندی نخبگان در محیط اجتماعی»، «اتخاذ رویکرد به کارگیری و استفاده حداکثری از جامعه نخبگانی کشور در تمام دستگاه ها» و «برنامه ریزی ادغام نهاد‌های متولی مهاجرتی با ایجاد سازمان مهاجرت».

چطور می توان نخبگان را در کشور نگهداشت؟

اینکه چطور یک نخبه را بتوانیم در کشور نگه داریم تا استعدادهایش را برای توسعه ملی کشور بکار بگیرد امری اجباری نیست. اما راهکار‌ها و اقداماتی برای ماندگاری با اشتیاق آنان در کشور وجود دارد.

 «ساماندهی و جهت دهی موسسات تبلیغات مهاجرتی با اصلاح قوانین، ایجاد کانال تبادل رسمی دانشجو محقق و نیروی کار در بازار کار منطقه‌ای و آگاهی بخشی مهاجرتی به جوانان نسبت به اوضاع واقعی سایر کشورها»، «اتخاذ سیاست‌های تشویقی و حمایتی ویژه در حوزه اقتصادی و اجتماعی نخبگان» و «اعلام سالیانه نیاز‌های نیروی انسانی دستگاه‌ها و نهاد‌ها در پنج سال آینده» از جمله این راهکارهاست.

به صورت خلاصه می توان گفت تقویت امیدواری و جاذبه سرزمینی در میان جوانان، دانشجویان و استادان مانند اتخاذ رویکرد به کارگیری و استفاده حداکثری از جامعه نخبگانی کشور در تمام دستگاه‌ها و ساماندهی و جهت دهی موسسات تبلیغات مهاجرتی؛ فرصت آفرینی و تنوع شیوه‌های فعالیت نخبگانی (زمینه سازی برای تلاش افراد و گروه‌ها به جای حمایت مستقیم از افراد) مانند توانمندسازی اجتماعات نخبگانی در چارچوب گفتمان اسلامی ایرانی و ایجاد واحد‌های دانشگاهی بین المللی با همکاری دانشگاه‌های معتبر دنیا؛ توسعه زیست بوم بازگشت متخصصان مانند تقویت بنیه مالی پروژه همکاری با متخصصان ایرانی خارج کشور و ایجاد صندوق حمایت مالی از جمله اقدامات برای ایجاد زمینه فعالیت نخبگان درکشور به شمار می رود.

 

//

آنچه مسلم است شاه‌کلید پیشرفت و توسعه یک کشور، نیروهای انسانی هستند؛ حال آنکه نخبه باشند یا نباشند. در این میان، پرورش استعداد‌ها و جذب، نگهداشت و به کارگیری افراد مستعد، متخصص و نخبه، عنصری اساسی به شمار می‌رود.

لذا به طور خاص از ابتدای دهه ۸۰، حسب تاکیدات موکد مقام معظم رهبری در استفاده صحیح از ظرفیت‌های نخبگان در راستای توسعه کشور، تدابیر ویژه‌ای در این زمینه اتخاذ شده است. با این حال در حال حاضر نخبگان بسیاری از کشور مهاجرت می‌کنند. بررسی‌ها نشان دهنده این هستند که «ضعف امیدواری به آینده» انگیزه و دغدغه اصلی برای مهاجرت است. از همین رو باید با اتخاذ راهبرد‌ها و سیاست‌های مناسب، موجب افزایش امید به آینده و در نتیجه کاهش مهاجرت در میان نخبگان شد.