بهزاد فراهانی: ژاله علو در دوران کودتا تئاتر را حفظ کرد

مهسا بهادری: ژاله علو، چهره سرشناس عرصه فرهنگ که بیش از هفت دهه از عمر خود را با صدایی گرم و گیرا و بازی‌های تأثیرگذار وقف خدمت به هنر کرد، سرانجام ساعاتی قبل در سوم دی ۱۴۰۳ و در سن ۹۷ سالگی در یکی از بیمارستان‌های تهران از دنیا رفت.

او که از پیشکسوتان تئاتر ایران بود، با حضور در آثار ماندگار همچون «توپاز»، «ماری مادلن» و «شاه صفی» به یکی از چهره‌های شاخص تئاتر تبدیل شد. این هنرمند، علاوه بر بازیگری و دوبلاژ، به عنوان یک گوینده رادیو نیز فعالیت می‌کرد و با صدای گرم خود، لحظات خوشی را برای شنوندگان رادیو رقم می‌زد.

ژاله علو، بانوی نام‌آشنای هنر ایران، نه تنها در سینما و تلویزیون، بلکه در عرصه تئاتر نیز جایگاهی ویژه و تأثیرگذار داشت. او از پیشکسوتان تئاتر ایران بود و با بازی‌های درخشان خود، به غنای این هنر ارزشمند افزود.

تئاتر، کودتا، ژاله علو

در دهه‌های قبل از انقلاب، تئاتر ایران شاهد تحولات بسیاری بود. هنرمندان تئاتر با استفاده از زبان هنر، به انتقاد از وضعیت موجود می‌پرداختند و به دنبال راه‌هایی برای بیان مطالبات مردم بودند.علو از همان ابتدای فعالیت هنری خود به تئاتر روی آورد و با حضور در نمایش‌های مختلف، به نسل‌های جوان‌تر آموزش داد و الگویی برای بسیاری از هنرمندان شد. این هنرمند با حضور در نمایش‌های مختلف، به این جریان پیوست. او با بازی در نقش‌های متنوع و پیچیده، به عمق احساسات انسان‌ها نفوذ می‌کرد و با صدایی گرم و دلنشین، روح مخاطبان را نوازش می‌داد.  او در دوره‌ای که تئاتر به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای بیان اعتراضات اجتماعی و سیاسی بود، با بازی‌های درخشان خود، به مخاطبان پیام‌هایی را منتقل می‌کرد. این هنرمند با بازی در نمایش‌هایی که مضامین اجتماعی و سیاسی داشتند، به انتقاد از وضعیت موجود می‌پرداخت و به آگاهی بخشی مردم کمک می‌کرد.

علو یکی از ستون‌های اصلی تئاتر ایران بود که با تلاش‌های بی‌وقفه خود، به غنای این هنر ارزشمند افزود. او با بازی‌های درخشان و تأثیرگذار خود، جایگاهی ویژه در دل مخاطبان ایرانی پیدا کرد و نامش همواره در تاریخ تئاتر ایران درخشان خواهد ماند.

علو، آغازگر دوبلاژ کارتون در ایران

ژاله علو تنها یک بازیگر نبود، بلکه صدایی ماندگار در عرصه دوبله ایران به شمار می‌آید. او با صدایی گرم، گیرا و رسا، به بسیاری از شخصیت‌های کارتونی و فیلم‌های خارجی جان بخشید و نسل‌های بسیاری با صدای او خاطره دارند.

یکی از مهم‌ترین دستاوردهای ژاله علو، آغاز دوبلاژ کارتون در ایران بود. با آغاز دوبلاژ کارتون در ایران، زمینه برای توسعه این صنعت فراهم شد و بسیاری از کودکان و نوجوانان با تماشای کارتون‌های دوبله شده به زبان فارسی، با دنیای هنر و سینما آشنا شدند. او با مدیریت دوبلاژ بسیاری از کارتون‌های والت دیزنی مانند «پینوکیو»، «سفید برفی»، «زیبای خفته»، «سیندرلا» و «صد و یک سگ خالدار»، استانداردهای جدیدی را در دوبلاژ کارتون در ایران تعریف کرد. او به خوبی می‌توانست تفاوت‌های بین شخصیت‌ها را با صدای خود نشان دهد و به هر کدام ویژگی‌های خاص خود را ببخشد. او همچنین در دوبلاژ به زبان عامیانه و روزمره توجه ویژه‌ای داشت و تلاش می‌کرد تا دوبلاژها به گونه‌ای باشد که برای همه مخاطبان قابل فهم و لذت‌بخش باشد. او همچنین با تعریف استانداردهای جدید در این زمینه و آموزش و پرورش نسل جدیدی از دوبلورها، به پایداری صنعت دوبلاژ در ایران کمک کرد.

مادر سینمای ایران

در این میان اما نمی‌توان توانایی علو برای نقش‌آفرینی در عرصه تصویر را نادیده گرفت، هنرمندی که پس از سال‌ها فعالیت و به واسطه مویی که در هنر سپیده کرده بود به تدریج به شمایل مادر در سینمای ایران بدل شد. 

سریال محبوب «روزی روزگاری»، از دیگر آثاری است که ژاله علو با نقش خاله لیلا دلسوزی مادرانه‌ را به تصویر می‌کشید البته نقش او در دیگر آثار چون «مختارنامه» که نقش مادر مختار ثقفی را ایفا می‌کرد نیز در یادها مانده است.

به بهانه درگذشت ژاله علو به گفت‌وگو با بهزاد فراهانی دوست و همکار قدیمی او پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.

تاثیر ژاله علو در هنر این سرزمین چه بود؟

ژاله علو در کار کارگردانی، بازیگری، دوبلاژ دوران شکوفایی ژاله علو برای دهه ۲۰ و ۳۰ است و من از سال ۱۳۴۴ شاگردی ایشان را در رادیو کردم و همین‌گونه ادامه دادیم، گاهی من کارگردان بودم و گاهی ایشان کارگردانی می‌کردند اما بسیاری از اوقات با یکدیگر بودیم ایشان تحت هر شرایطی هر آنچه را  که بلد بودند آموزش می‌دادند و این اواخر هم به علت بیماری و از روی جبر کار نمی‌کردند. هرچند که این روزها همه چیز تغییر کرده است

ژاله علو تا چه اندازه روی تئاتر و حفظ تئاتر ایران کمک کرد؟

دهه ۳۰ که دهه کودتا بود، هدف نابودی تئاتر بود نگاه‌ها در لاله‌زار تغییر کرده بود و رویکرد این بود که تئاتر به سمت نابودی برود ولی ژاله علو جزو استثناهای آن زمان بود که توانست حتی در دوران کودتا با هر مشقتی که بود به کار خودش ادامه دهد و در دوران کودتا تئاتر را حفظ کند، همانقدر که دوبله مدیون ایشون است تئاتر هم از این قاعده مستثنی نیست.

۲۴۵۲۴۵