نحوه گذاشتن مهریه به اجرا

اجرا گذاشتن مهریه، که حقی قانونی و شرعی برای زن است، از دو مسیر اصلی قابل پیگیری است: اداره اجرای ثبت اسناد رسمی و دادگاه خانواده. انتخاب مسیر مناسب به شرایط پرونده و وجود اموال زوج بستگی دارد. این فرآیند با درخواست زوجه آغاز شده و مستلزم ارائه مدارک هویتی و سند ازدواج است. در ادامه این مطلب، تمامی جوانب و مراحل قانونی مطالبه مهریه را به صورت گام به گام و با در نظر گرفتن آخرین به روزرسانی های قانونی، از جمله بخشنامه جدید قوه قضاییه، تشریح خواهیم کرد. هدف این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی است تا خانم ها با آگاهی کامل از حقوق خود، مراحل به اجرا گذاشتن مهریه را با اطمینان و کمترین چالش طی کنند. این راهنما نه تنها ابهامات موجود را برطرف می کند، بلکه با جزئیات دقیق، به تمامی سوالات احتمالی پاسخ می دهد و شما را در مسیر گرفتن مهریه یاری می کند.

مبانی مهریه و شرایط قانونی مطالبه آن

مهریه یکی از مهم ترین حقوق مالی زن در عقد دائم است که به محض وقوع عقد به مالکیت او درمی آید. این حق شرعی و قانونی، دین و تعهدی است بر عهده مرد که باید آن را بپردازد. مطالبه مهریه می تواند در هر زمانی از زندگی مشترک، قبل از طلاق یا حتی پس از آن صورت گیرد، مگر اینکه زن از طریق سند رسمی، تمام یا بخشی از آن را بخشیده باشد.

تعریف مهریه: حق شرعی و قانونی زوجه

مهریه یا صداق، مالی است که مرد در هنگام عقد ازدواج یا پس از آن، متعهد به پرداخت آن به زن می شود. این مال می تواند وجه نقد، سکه، طلا، اموال منقول یا غیرمنقول و حتی آموزش یا انجام کاری مشخص باشد. مطابق قانون مدنی ایران، مهریه به محض انعقاد عقد، حق زن محسوب می شود و او می تواند هر زمان که بخواهد آن را مطالبه کند. این حق، قابل انتقال به ورثه زن نیز هست.

انواع مهریه و تفاوت های اجرایی آن ها

شناخت نوع مهریه در سند ازدواج، نقش مهمی در نحوه و شرایط مطالبه مهریه دارد:

مهریه عندالمطالبه: در این نوع مهریه، زن می تواند در هر زمان که بخواهد، تمام مهریه خود را مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت آن است. در مهریه عندالمطالبه، اثبات تمکن مالی زوج بر عهده زوجه نیست و مرد باید آن را بپردازد. اغلب مهریه ها در ایران از این نوع هستند.

مهریه عندالاستطاعه: در این حالت، زن تنها زمانی می تواند مهریه را مطالبه کند که مرد توانایی مالی پرداخت آن را داشته باشد. مهریه عندالاستطاعه، به معنی شرط توانایی پرداخت مرد است و بار اثبات تمکن مالی زوج بر عهده زوجه خواهد بود. این موضوع، روند اجرایی مهریه را متفاوت و پیچیده تر می کند، چرا که زوجه باید با ارائه مدارک و شواهد، توانایی مالی همسر خود را در دادگاه اثبات کند.

شرایط اساسی برای قانونی بودن مطالبه مهریه

برای اینکه گذاشتن مهریه به اجرا از نظر قانونی معتبر باشد، مهریه باید دارای شرایط خاصی باشد:

• مالیت داشتن مهریه: مهریه باید دارای ارزش مالی باشد و قابل مبادله در عرف باشد.
• معلوم و معین بودن مهریه: جنس و مقدار مهریه باید کاملاً مشخص باشد، به طوری که هیچ ابهامی در آن وجود نداشته باشد (مثلاً ۱۰۰ سکه تمام بهار آزادی).
• ثبت رسمی در عقدنامه دائم: مهریه باید در سند ازدواج رسمی ثبت شده باشد.
• حال بودن مهریه (عدم تعلیق به زمان یا شرط): مهریه باید بدون هیچ قید و شرطی، به زن تعلق گیرد و موکول به زمان یا واقعه ای خاص نباشد.

نکات حقوقی مهم درباره مهریه

برخی موارد خاص در مطالبه مهریه وجود دارد که لازم است مورد توجه قرار گیرد:

مهریه در عقد موقت (صیغه): مهریه در عقد موقت نیز لازم الاجرا است، اما مهریه در عقد موقت (صیغه) صرفاً از طریق دادگاه قابل مطالبه است و زن نمی تواند برای صدور اجراییه مهریه به اداره ثبت مراجعه کند.

وضعیت مهریه در دوران عقد (باکره بودن یا نبودن): اگر طلاق در دوران عقد و پیش از وقوع رابطه زناشویی صورت گیرد، نیمی از مهریه به زن تعلق می گیرد. در صورت وقوع رابطه زناشویی، زن مستحق دریافت تمام مهریه خواهد بود.

مدارک ضروری و پیش نیازها برای آغاز فرآیند مطالبه مهریه

پیش از آغاز هرگونه اقدام قانونی برای اجرا گذاشتن مهریه، فراهم آوردن مدارک کامل و ثبت نام در سامانه های مربوطه از اهمیت بالایی برخوردار است. این پیش نیازها به تسریع روند پرونده کمک شایانی می کنند:

• مدارک شناسایی زوجه: اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی زوجه از اولین و مهم ترین مدارک است. این مدارک برای احراز هویت و ثبت درخواست های قانونی ضروری هستند.
• سند ازدواج: اصل سند ازدواج یا رونوشت معتبر آن، اصلی ترین مدرک برای اثبات عقد و میزان مهریه است. در صورت عدم دسترسی به اصل سند، زوجه می تواند با مراجعه به دفترخانه محل ثبت ازدواج، درخواست رونوشت معتبر آن را داشته باشد.
• ثبت نام در سامانه ثنا: ثبت نام در سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی) برای تمامی افراد درگیر پرونده های قضایی الزامی است. تمامی ابلاغیه ها و مکاتبات قضایی از این طریق انجام می شود.
• جمع آوری اطلاعات از اموال زوج: در صورت وجود اطلاعاتی از اموال زوج (مانند شماره حساب های بانکی، پلاک خودرو، پلاک ثبتی ملک، میزان حقوق و مزایای دریافتی، سهام و غیره)، ارائه این اطلاعات به تسریع فرآیند توقیف اموال و وصول مهریه کمک می کند. این اطلاعات می تواند در مراحل بعدی برای توقیف اموال بابت مهریه بسیار کارگشا باشد.

مسیرهای اجرای مهریه: مقایسه جامع و انتخاب بهترین روش

برای به اجرا گذاشتن مهریه، دو مرجع اصلی وجود دارد: اداره اجرای ثبت اسناد رسمی و دادگاه خانواده. هر کدام از این مسیرها، رویه ها، مزایا و معایب خاص خود را دارند که انتخاب روش مناسب، به شرایط پرونده و فوریت زوجه بستگی دارد.

بخشنامه جدید قوه قضاییه که در تاریخ ۲۴ مهر ۱۴۰۳ صادر شده است، تغییر مهمی در این فرآیند ایجاد کرده است. پیش از این بخشنامه، زوجه در ابتدا ملزم به مراجعه به اداره ثبت بود و در صورت عدم موفقیت در اجرای مهریه از این طریق، می توانست به دادگاه مراجعه کند. اما با بخشنامه جدید، این الزام برداشته شده و زوجه می تواند به انتخاب خود، مستقیماً به دادگاه خانواده مراجعه کند یا مسیر اداره ثبت را در پیش گیرد.

در ادامه، یک جدول مقایسه ای جامع ارائه می شود تا بتوانید با آگاهی کامل، بهترین روش سریع گرفتن مهریه را با توجه به وضعیت خود انتخاب کنید:

ویژگی	اجرای مهریه از طریق اداره ثبت اسناد رسمی	اجرای مهریه از طریق دادگاه خانواده
مرجع رسیدگی اولیه	دفترخانه محل عقد و سپس اداره ثبت	دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و سپس دادگاه
سرعت فرآیند	معمولاً سریع تر (در صورت وجود اموال مکشوفه و قابل توقیف)	معمولاً زمان برتر و طولانی تر
هزینه های اولیه	کمتر (هزینه دفترخانه + نیم عشر دولتی پس از وصول مهریه)	بیشتر (حدود 3.5% ارزش مهریه به عنوان هزینه دادرسی، با امکان درخواست اعسار از پرداخت هزینه)
توقیف اموال	توقیف مستقیم و سریع اموال با دستور مقام اجرای ثبت (بدون نیاز به حکم دادگاه)	نیاز به درخواست قرار تأمین خواسته برای توقیف اموال قبل از صدور حکم قطعی
صدور حکم جلب	فاقد صلاحیت مستقیم برای صدور حکم جلب (نیاز به ارجاع به دادگاه در صورت عدم کشف اموال و عدم پرداخت)	دادگاه می تواند پس از بررسی اعسار زوج و عدم پرداخت، حکم جلب صادر کند
اعسار از پرداخت مهریه	در صورت عدم کشف اموال، زوجه به دادگاه ارجاع داده می شود تا اعسار از پرداخت مهریه زوج بررسی شود.	دادگاه مستقیماً درخواست اعسار زوج را بررسی و در صورت لزوم حکم تقسیط صادر می کند.
محدودیت ها	عدم امکان اجرا برای مهریه عندالاستطاعه (تا قبل از اثبات استطاعت در دادگاه) و مهریه عقد موقت	هزینه های بالاتر دادرسی و طولانی تر بودن روند دادرسی و اجرای حکم

چه زمانی کدام روش بهتر است؟

انتخاب بهترین مسیر برای گرفتن مهریه بستگی به شرایط خاص شما دارد:

• اگر از وجود اموال مشخص و قابل توقیف به نام زوج اطمینان دارید (مثل ملک، خودرو، حساب بانکی)، مراجعه به اداره ثبت معمولاً سریع تر و کم هزینه تر است، زیرا نیازی به طی مراحل طولانی دادرسی و صدور حکم قطعی نیست و می توان سریع تر اموال را توقیف کرد.
• اگر اطلاعات کافی از اموال زوج ندارید، یا مهریه شما از نوع مهریه عندالاستطاعه است، مراجعه مستقیم به دادگاه خانواده ممکن است گزینه مناسب تری باشد. دادگاه می تواند استعلامات لازم را از سازمان های دولتی بگیرد و در صورت لزوم، حکم تقسیط صادر کند. همچنین، برای مهریه عقد موقت، تنها راه مراجعه به دادگاه است.
• با توجه به بخشنامه جدید، اگر نگران انتقال اموال توسط زوج هستید، می توانید با مراجعه سریع به دادگاه و درخواست قرار تأمین خواسته، اقدام به توقیف اموال قبل از صدور حکم قطعی کنید.

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و تغییرات قوانین، مشورت با یک وکیل متخصص خانواده قبل از هر اقدامی می تواند مسیر را روشن تر کرده و از اتلاف وقت و هزینه جلوگیری کند.

گام به گام اجرای مهریه از طریق اداره ثبت اسناد رسمی

اجرای مهریه از طریق اداره ثبت اسناد رسمی، در صورتی که زوج اموالی به نام خود داشته باشد، می تواند یکی از سریع ترین و کم هزینه ترین روش ها باشد. این مسیر مستلزم طی کردن مراحل زیر است:

گام اول: مراجعه به دفترخانه رسمی ثبت ازدواج

اولین قدم برای اجرا گذاشتن مهریه از طریق ثبت، مراجعه به همان دفترخانه ازدواج و مهریه است که عقد شما در آن ثبت شده است. در این مرحله، زوجه (یا وکیل او) باید درخواست صدور اجراییه مهریه را ارائه دهد.

• نحوه درخواست صدور اجراییه: با ارائه مدارک شناسایی و اصل سند ازدواج به سردفتر، درخواست صدور اجراییه را مطرح می کنید. سردفتر پس از بررسی، اجراییه ای را صادر می کند که به منزله دستور رسمی برای وصول مهریه است.
• مدارک مورد نیاز در دفترخانه: اصل شناسنامه و کارت ملی زوجه، و اصل سند ازدواج.

گام دوم: ارجاع اجراییه به اداره اجرای ثبت اسناد

پس از صدور اجراییه از دفترخانه، باید با در دست داشتن آن به اداره اجرای ثبت اسناد رسمی مربوطه (معمولاً اداره ثبت محل اقامت زوج یا محل ثبت اموال وی) مراجعه کنید:

• تشکیل پرونده اجرایی: در اداره ثبت، پرونده اجرایی برای شما تشکیل می شود و به آن شماره بایگانی اختصاص داده می شود.
• درخواست استعلام اموال: شما می توانید درخواست استعلام اموال زوج از مراجع مختلف (بانک ها، اداره راهنمایی و رانندگی برای خودرو، اداره ثبت اسناد برای املاک، شرکت بورس برای سهام و …) را بدهید. این اقدام برای شناسایی دارایی های زوج و آماده سازی برای توقیف آن ها بسیار حیاتی است.
• درخواست توقیف اموال مکشوفه: به محض شناسایی و کشف اموال به نام زوج، می توانید درخواست توقیف فوری آن ها را از مقام اجرای ثبت داشته باشید. این توقیف می تواند شامل حساب های بانکی، حقوق و مستمری، املاک، خودرو و سهام باشد.
• درخواست ممنوع الخروجی زوج: یکی از مزایای مهم اجرای مهریه از طریق ثبت، سرعت بالای اقدام برای ممنوع الخروجی مهریه است. با درخواست زوجه، اداره ثبت می تواند دستور ممنوع الخروجی زوج را صادر کند که می تواند او را برای پرداخت مهریه تحت فشار قرار دهد.

گام سوم: ابلاغ اجراییه به زوج و مهلت قانونی

پس از تشکیل پرونده و درخواست استعلامات، اجراییه به زوج ابلاغ می شود. زوج مهلت ۱۰ روزه از تاریخ ابلاغ دارد که نسبت به پرداخت مهریه اقدام کند یا اموال خود را برای پرداخت معرفی نماید. در صورتی که زوج ظرف این مهلت اقدامی نکند، فرآیند توقیف و فروش اموال آغاز خواهد شد.

گام چهارم: فرآیند توقیف، ارزیابی و مزایده اموال

اگر زوج در مهلت مقرر مهریه را پرداخت نکند، مراحل اجرایی برای وصول مهریه ادامه می یابد:

• چگونگی توقیف انواع اموال:
  • حساب بانکی: مبالغ موجود در حساب های بانکی زوج تا میزان مهریه قابل توقیف است.
  • حقوق و مستمری: بخشی از حقوق و مستمری زوج (یک سوم برای متأهلین و یک چهارم برای مجردین) قابل توقیف است تا مهریه از آن محل پرداخت شود.
  • اموال منقول و غیرمنقول: خودرو، ملک و سایر اموال زوج شناسایی و توقیف می شوند.
• نحوه کارشناسی اموال: اموال توقیف شده توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی می شوند تا قیمت آن ها مشخص شود.
• مراحل مزایده و چگونگی وصول مهریه: پس از ارزیابی، اموال به مزایده گذاشته می شوند و از محل فروش آن ها، مهریه زوجه وصول و به او پرداخت می گردد.

نکته مهم: در صورتی که از طریق اداره ثبت هیچ مالی از زوج کشف نشود یا اموال کشف شده برای پرداخت مهریه کافی نباشند، زوجه می تواند با اخذ گواهی از اداره ثبت (مبنی بر عدم کشف اموال)، به دادگاه خانواده مراجعه کرده و از طریق دادگاه، دادخواست مهریه خود را پیگیری کند.

گام به گام اجرای مهریه از طریق دادگاه خانواده

اجرای مهریه از طریق دادگاه خانواده، مسیری زمان برتر اما در برخی موارد، ضروری تر است. این روش به ویژه زمانی که اطلاعاتی از اموال زوج در دسترس نیست، یا مهریه از نوع عندالاستطاعه است، کاربرد دارد. مراحل اصلی این فرآیند عبارتند از:

گام اول: مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست

شروع فرآیند مطالبه مهریه از طریق دادگاه، با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی آغاز می شود:

• تنظیم و ثبت دادخواست مطالبه مهریه: زوجه (یا وکیل او) باید دادخواست مطالبه مهریه را تنظیم و از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت کند. در این دادخواست، مشخصات زوجین، مبلغ مهریه و درخواست وصول آن باید ذکر شود.
• اهمیت درخواست قرار تأمین خواسته برای توقیف اموال قبل از حکم: برای جلوگیری از فرار از دین یا انتقال اموال توسط زوج، زوجه می تواند همزمان با دادخواست اصلی، درخواست قرار تأمین خواسته را نیز مطرح کند. با صدور این قرار، حتی قبل از رسیدگی به ماهیت پرونده و صدور حکم قطعی، اموال زوج تا سقف مهریه قابل توقیف خواهد بود.
• ارائه مدارک و مستندات: تمامی مدارک شناسایی، سند ازدواج و هرگونه مدرک دال بر وجود اموال زوج باید ضمیمه دادخواست شود.

گام دوم: تشکیل جلسه رسیدگی در دادگاه و صدور حکم

پس از ثبت دادخواست، پرونده به شعبه مربوطه در دادگاه خانواده ارجاع داده می شود و نوبت رسیدگی تعیین می گردد:

• حضور زوجین یا وکلای آن ها و مراحل دادرسی: طرفین دعوا یا وکلایشان باید در جلسات دادگاه حضور یابند و دفاعیات خود را مطرح کنند. دادگاه مدارک و شواهد را بررسی کرده و در صورت لزوم، استعلامات بیشتری را انجام می دهد.
• صدور حکم پرداخت مهریه: پس از بررسی های لازم، دادگاه حکم به پرداخت مهریه توسط زوج صادر می کند. این حکم ممکن است در ابتدا حکم بدوی باشد که قابل اعتراض در مراجع بالاتر (دادگاه تجدیدنظر) است. پس از طی مراحل اعتراض و تأیید حکم در مراجع بالاتر یا عدم اعتراض در مهلت قانونی، حکم قطعی می شود.

گام سوم: فرآیند اجرای حکم در واحد اجرای احکام مدنی

پس از قطعی شدن حکم، پرونده برای اجرا به واحد اجرای احکام مدنی دادگستری ارجاع داده می شود. در این مرحله، روند اجرایی برای وصول مهریه آغاز می گردد:

• درخواست شناسایی و توقیف اموال: زوجه می تواند با ارائه اطلاعات مربوط به اموال زوج، از واحد اجرای احکام درخواست توقیف اموال را داشته باشد. همچنین، واحد اجرا می تواند از طریق استعلام های دولتی (مانند سازمان ثبت اسناد و املاک، بانک مرکزی، اداره راهور و بورس)، به شناسایی اموال زوج اقدام کند.
• نحوه توقیف حقوق و مستمری زوج: در صورتی که زوج کارمند دولت یا بخش خصوصی باشد و حقوق یا مستمری دریافت کند، می توان بخشی از آن را (مطابق قانون، یک سوم برای متأهلین و یک چهارم برای مجردین) به نفع مهریه توقیف کرد.
• بررسی اعسار و تقسیط مهریه:
  • نحوه درخواست اعسار از سوی زوج: اگر زوج توانایی پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد.
  • شرایط و مدارک لازم برای اثبات اعسار: زوج باید با ارائه لیست اموال و دارایی های خود، استشهادنامه شهود و مدارک مالی، عدم توانایی خود در پرداخت یکجای مهریه را به اثبات برساند.
  • صدور حکم تقسیط مهریه و نحوه پیگیری اقساط: در صورت اثبات اعسار، دادگاه حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. این حکم شامل پیش پرداخت و اقساط ماهیانه است. زوجه باید پرداخت اقساط را پیگیری کند و در صورت عدم پرداخت، می تواند مجدداً از طریق اجرای احکام، اقدام کند.
• صدور حکم جلب زوج: در صورتی که زوج نه مهریه را پرداخت کند و نه اعسار خود را اثبات کند یا به حکم اعسار خود عمل نکند، زوجه می تواند از طریق واحد اجرای احکام، درخواست صدور حکم جلب زوج را داشته باشد. این اقدام می تواند برای تحت فشار قرار دادن زوج جهت پرداخت مهریه موثر باشد.

هزینه ها و مدت زمان اجرای مهریه: شفافیت مالی و زمانی

یکی از دغدغه های اصلی در اجرا گذاشتن مهریه، آگاهی از هزینه اجرای مهریه و مدت زمان اجرای مهریه است. این دو عامل بسته به روش انتخابی (ثبت یا دادگاه) و پیچیدگی پرونده، متفاوت خواهند بود.

هزینه های اجرای مهریه از طریق ثبت

اجرای مهریه از طریق اداره ثبت اسناد رسمی معمولاً دارای هزینه های اولیه کمتری است:

• هزینه دفترخانه: مبلغی برای صدور اجراییه در دفترخانه محل عقد دریافت می شود که معمولاً بین پانصد هزار تا دو میلیون تومان متغیر است و بستگی به تعداد صفحات و فرم های اجراییه دارد.
• نیم عشر دولتی: این هزینه معادل نیم عشر (یک بیستم) مبلغ مهریه است و پس از وصول مهریه از محل اموال توقیف شده یا پرداخت زوج، توسط اداره ثبت دریافت می گردد. اگر مهریه وصول نشود، این هزینه نیز پرداخت نخواهد شد.

هزینه های اجرای مهریه از طریق دادگاه

مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده، به دلیل طولانی تر بودن فرآیند دادرسی و انجام خدمات قضایی، معمولاً هزینه های بیشتری دارد:

• هزینه دادرسی: این هزینه معادل ۳.۵ درصد از مبلغ مهریه است که در زمان ثبت دادخواست مهریه باید پرداخت شود. با توجه به بالا بودن این مبلغ، زوجه می تواند همزمان با دادخواست مهریه، دادخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نیز ارائه دهد تا موقتاً از پرداخت آن معاف شود.
• حق الوکاله وکیل: در صورت استفاده از وکیل مهریه، حق الوکاله وکیل نیز به هزینه ها اضافه می شود که میزان آن بر اساس توافق با وکیل و تعرفه های قانونی تعیین می گردد.
• هزینه های کارشناسی و استعلامات: هزینه های متفرقه مانند کارشناسی اموال توقیف شده، هزینه استعلام از سازمان ها و نهادهای مختلف نیز ممکن است به پرونده اضافه شود.

مدت زمان تقریبی اجرای مهریه

مدت زمان لازم برای به اجرا گذاشتن مهریه، به عوامل متعددی بستگی دارد و نمی توان زمان دقیقی برای آن تعیین کرد. با این حال، می توان بازه زمانی حدودی را برآورد کرد:

• عوامل تأثیرگذار: وجود یا عدم وجود اموال مشخص به نام زوج، همکاری یا عدم همکاری زوج، حجم کاری مراجع قضایی و اداره ثبت، پیچیدگی پرونده (مثلاً وجود چندین مال در شهرهای مختلف) و نیاز به طی مراحل تجدیدنظر و فرجام خواهی، همگی در طولانی شدن یا تسریع فرآیند مؤثر هستند.
• بازه زمانی حدودی: در حالت کلی، فرآیند اجرای مهریه از طریق ثبت، در صورت وجود اموال مکشوفه، ممکن است بین ۵ ماه تا ۱ سال به طول انجامد. اما اجرای مهریه از طریق دادگاه، به دلیل طی شدن مراحل دادرسی و امکان اعتراض، می تواند تا ۱ سال و حتی بیشتر نیز زمان ببرد.

نکته کلیدی: نقش وکیل متخصص در کاهش زمان و هزینه ها بسیار پررنگ است. یک وکیل باتجربه با تسلط بر قوانین و رویه های قضایی، می تواند با انتخاب بهترین مسیر و پیگیری دقیق مراحل، به طور قابل توجهی در سرعت بخشیدن به فرآیند و کاهش هزینه های احتمالی مؤثر باشد.

چالش ها، عواقب و نکات حقوقی مهم در مطالبه مهریه

اجرا گذاشتن مهریه، فرآیندی حقوقی است که می تواند برای هر دو طرف (زوج و زوجه) پیامدها و چالش هایی به همراه داشته باشد. آگاهی از این عواقب اجرای مهریه و نکات حقوقی مرتبط، به اتخاذ تصمیمات آگاهانه تر کمک می کند.

عواقب اجرای مهریه برای زوج

زمانی که زوجه برای مطالبه مهریه اقدام می کند، زوج با پیامدهای قانونی مختلفی روبه رو خواهد شد:

• توقیف اموال، حساب بانکی و حقوق: مهم ترین پیامد، امکان توقیف اموال منقول و غیرمنقول، مسدود شدن حساب بانکی و کسر از حقوق و مستمری زوج به میزان مهریه است. این توقیف می تواند زندگی مالی زوج را تحت تأثیر جدی قرار دهد.
• ممنوع الخروجی: با درخواست زوجه، زوج می تواند ممنوع الخروج شود و تا زمان پرداخت مهریه یا تعیین تکلیف آن، امکان خروج از کشور را نخواهد داشت. این اقدام به ویژه برای افرادی که قصد سفر خارجی دارند، فشار زیادی ایجاد می کند.
• صدور حکم جلب و حبس: در صورت عدم پرداخت مهریه (تا سقف ۱۱۰ سکه) و عدم اثبات اعسار، دادگاه می تواند حکم جلب زوج را صادر کند که منجر به حبس وی خواهد شد. پس از اثبات اعسار، حکم جلب لغو و مهریه تقسیط می شود.
• اثرات بر اعتبار مالی و اجتماعی: درگیر شدن در پرونده های مهریه می تواند بر اعتبار مالی و اجتماعی زوج تأثیر منفی بگذارد و در معاملات و فعالیت های اقتصادی او محدودیت هایی ایجاد کند.

چالش های پیش روی زوجه

مطالبه مهریه برای زوجه نیز بدون چالش نیست و می تواند با سختی هایی همراه باشد:

• احتمال انتقال اموال توسط زوج (فرار از دین): یکی از بزرگترین چالش ها، اقدام زوج به انتقال اموال یا فرار از دین قبل از توقیف آن ها است. این کار می تواند فرآیند وصول مهریه را بسیار دشوار یا حتی غیرممکن سازد. زوجه می تواند در صورت اثبات قصد زوج برای فرار از دین، علیه او طرح دعوی کیفری کند.
• طولانی شدن فرآیند و استرس های مرتبط: فرآیند اجرای مهریه، به ویژه از طریق دادگاه، ممکن است طولانی و فرسایشی باشد که این موضوع می تواند استرس های روحی و روانی زیادی را برای زوجه به همراه داشته باشد.
• امکان بخشش مهریه یا صلح با توافق: در طول فرآیند، زوج ممکن است تلاش کند با مذاکره، زوجه را به بخشش مهریه یا مصالحه با مبلغی کمتر ترغیب کند. زوجه باید با آگاهی کامل و مشاوره حقوقی، در این خصوص تصمیم بگیرد.

نکات مهم حقوقی

آگاهی از برخی نکات حقوقی می تواند در پیشبرد پرونده مطالبه مهریه مؤثر باشد:

• عدم شمول مستثنیات دین در توقیف: برخی اموال مانند منزل مسکونی که تنها محل سکونت زوج است (با رعایت شرایط قانونی)، ابزار کار، کتب و وسایل آموزشی و زندگی مورد نیاز، جزء مستثنیات دین محسوب شده و قابل توقیف برای مهریه نیستند.
• وضعیت اموال لیزینگی، رهنی یا وام دار: اموالی که در رهن بانک یا شرکت لیزینگ هستند، ابتدا باید دیون مربوط به آن ها تسویه شود و سپس مازاد ارزش آن ها قابل توقیف برای مهریه است.
• مسئولیت کیفری فرار از دین: اگر اثبات شود که زوج با قصد عدم پرداخت مهریه، اقدام به انتقال صوری اموال خود کرده است، مسئولیت کیفری فرار از دین متوجه او خواهد بود و مجازات هایی برای او در نظر گرفته می شود.
• حد سقف مهریه (۱۱۰ سکه): مطابق قانون، مسئولیت کیفری حبس برای عدم پرداخت مهریه، فقط تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی است. برای مهریه مازاد بر این مقدار، تنها از طریق اموال زوج می توان اقدام کرد و حکم جلب صادر نمی شود. این موضوع تأثیری بر حق زوجه برای دریافت کل مهریه ندارد، بلکه فقط ابزارهای اجرایی متفاوت می شوند.

سوالات متداول درباره نحوه گذاشتن مهریه به اجرا

آیا می توان همزمان از هر دو طریق ثبت و دادگاه اقدام کرد؟

با توجه به بخشنامه جدید قوه قضاییه (۲۴ مهر ۱۴۰۳)، زوجه می تواند به انتخاب خود، به اداره ثبت یا دادگاه خانواده مراجعه کند. اما نمی تواند همزمان و برای یک مطالبه مهریه مشخص، از هر دو مرجع درخواست اجرا نماید. در صورت عدم موفقیت از یک مرجع (مثلاً عدم کشف اموال در ثبت)، می تواند با اخذ گواهی به مرجع دیگر مراجعه کند.

اگر زوج هیچ مالی به نام خود نداشته باشد، راه حل چیست؟

در صورتی که زوج هیچ مالی به نام خود نداشته باشد، زوجه می تواند از طریق دادگاه، درخواست استعلام اموال و دارایی ها را بدهد. اگر باز هم مالی کشف نشد، زوج می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را تقدیم کند. در این صورت، مهریه به صورت اقساطی (مانند پیش پرداخت و قسط ماهیانه) تعیین می شود و در صورت عدم پرداخت اقساط، زوجه می تواند درخواست حکم جلب او را داشته باشد.

آیا مهریه سقف دارد؟ (محدودیت ۱۱۰ سکه)

مهریه از نظر شرعی و قانونی سقف ندارد و هر میزان که در سند ازدواج ثبت شود، معتبر است. اما از نظر اجرایی، مسئولیت حبس زوج برای عدم پرداخت مهریه، تنها تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن است. برای مهریه های بیشتر از این مقدار، زوجه تنها از طریق توقیف اموال زوج می تواند اقدام کند و مرد بابت مازاد آن زندانی نخواهد شد.

اگر دفترخانه محل عقد در شهری دیگر باشد، چه باید کرد؟

اگر قصد اجرا گذاشتن مهریه از طریق ثبت را دارید، حتماً باید به همان دفترخانه ازدواج و مهریه که عقد در آن ثبت شده است، مراجعه کنید. اما اگر می خواهید از طریق دادگاه اقدام کنید، می توانید دادخواست خود را در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی محل اقامت زوج یا محل وقوع عقد ثبت نمایید.

آیا می توان سهم الارثی که به زوج رسیده را توقیف کرد؟

بله، سهم الارث زوج (پس از فوت مورث و طی شدن مراحل انحصار وراثت و تقسیم ترکه) جزو اموال او محسوب می شود و زوجه می تواند برای توقیف سهم الارث و مطالبه مهریه از آن محل اقدام کند.

آیا امکان توقیف حقوق یا مستمری زوج وجود دارد؟

بله، مطابق قانون، امکان توقیف حقوق یا مستمری زوج وجود دارد. میزان قابل توقیف، یک چهارم حقوق (در صورت مجرد بودن) و یک سوم حقوق (در صورت متأهل بودن و داشتن فرزند یا پرداخت نفقه) است. این اقدام از طریق اداره ثبت یا واحد اجرای احکام دادگاه قابل پیگیری است.

پس از بخشیدن بخشی از مهریه، امکان مطالبه باقی مانده هست؟

بله، اگر زوجه بخشی از مهریه را به صورت رسمی بخشیده باشد، می تواند برای مطالبه باقی مانده مهریه خود اقدام کند. این بخشش باید به صورت قانونی و در دفترخانه یا دادگاه ثبت شده باشد تا معتبر محسوب شود.

در صورت مفقود شدن سند ازدواج، چگونه باید مهریه را اجرا گذاشت؟

در صورت مفقود شدن سند ازدواج، زوجه می تواند با مراجعه به دفترخانه محل ثبت عقد، درخواست رونوشت معتبر سند ازدواج را داشته باشد. این رونوشت دارای اعتبار قانونی است و می توان با استفاده از آن، مراحل اجرا گذاشتن مهریه را پیگیری کرد.

بهترین راه برای توقیف خودرو یا ملک چیست؟

اگر اطلاعات دقیق از پلاک خودرو یا ملک به نام زوج دارید، بهترین راه توقیف، اقدام از طریق اداره ثبت اسناد رسمی است. زیرا اداره ثبت می تواند به سرعت دستور توقیف را صادر و به مراجع مربوطه (مانند اداره راهنمایی و رانندگی یا اداره ثبت اسناد و املاک) ابلاغ کند و نیاز به طی مراحل طولانی دادگاهی نیست.

نقش وکیل متخصص در فرآیند اجرای مهریه چیست؟

نقش وکیل متخصص در فرآیند اجرای مهریه بسیار حیاتی است. وکیل می تواند با ارائه مشاوره حقوقی دقیق، زوجه را در انتخاب بهترین مسیر (ثبت یا دادگاه)، جمع آوری مدارک لازم، تنظیم صحیح دادخواست ها، پیگیری دقیق مراحل قانونی، شناسایی و توقیف اموال، و مقابله با چالش هایی مانند فرار از دین زوج، یاری کند. حضور وکیل، ضمن کاهش استرس و زمان، شانس موفقیت در وصول مهریه را به طور چشمگیری افزایش می دهد.

نتیجه گیری

مطالبه و اجرا گذاشتن مهریه، یک حق قانونی و شرعی برای هر زنی است که باید با آگاهی و اطمینان پیگیری شود. همانطور که در این مقاله شرح داده شد، مسیرهای مختلفی از جمله اداره اجرای ثبت اسناد رسمی و دادگاه خانواده برای وصول مهریه وجود دارد که هر یک دارای شرایط، مدارک، هزینه ها و مدت زمان خاص خود هستند. انتخاب مسیر مناسب و انجام صحیح مراحل قانونی می تواند تأثیر بسزایی در سرعت و موفقیت این فرآیند داشته باشد.

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و اهمیت آگاهی از آخرین بخشنامه ها و قوانین (مانند بخشنامه جدید قوه قضاییه)، مشاوره با یک وکیل متخصص خانواده قبل از هر اقدامی، نه تنها توصیه می شود، بلکه یک ضرورت است. وکیل می تواند شما را در این مسیر دشوار یاری رسانده، بهترین استراتژی را پیشنهاد دهد و از بروز خطاهای احتمالی جلوگیری کند. بنابراین، برای مطالبه مهریه خود با کمترین چالش و بیشترین موفقیت، از راهنمایی متخصصان حقوقی بهره مند شوید.