چکی که ثبت نشود میتوان شکایت کرد

بله، از چکی که در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، می توان شکایت حقوقی کرد؛ اما این شکایت دیگر شامل مزایای اسناد تجاری نمی شود و صرفاً به عنوان یک سند عادی مطالبه وجه از طریق دادگاه های حقوقی قابل پیگیری است. قانون جدید چک، صادرکننده و گیرنده را ملزم به ثبت و تأیید چک در سامانه صیاد کرده تا شفافیت معاملات افزایش یابد و از مشکلات آتی جلوگیری شود.

چک در نظام اقتصادی و معاملاتی ایران نقش حیاتی دارد. این سند تجاری، ابزاری قدرتمند برای تسهیل مبادلات، اعتبارسنجی و تضمین پرداخت هاست. بااین حال، تحولات قانونی اخیر، به ویژه در رابطه با چک های صیادی و لزوم ثبت آن ها در سامانه صیاد، تغییرات چشمگیری در ماهیت و نحوه پیگیری حقوقی این اسناد ایجاد کرده است. یکی از چالش های رایج که بسیاری از مردم با آن مواجه هستند، مساله چک ثبت نشده است و این پرسش که آیا می توان از چنین چکی شکایت کرد یا خیر؟ عدم ثبت چک در سامانه صیاد، اگرچه جرم تلقی نمی شود، اما پیامدهای حقوقی قابل توجهی برای دارنده و صادرکننده در پی دارد. این مقاله به صورت جامع، دقیق و مرحله به مرحله به بررسی ابعاد مختلف این موضوع می پردازد و راهنمایی کامل برای مواجهه با چک های ثبت نشده ارائه می دهد. از ماهیت حقوقی این اسناد تا نحوه شکایت، مدارک لازم و هزینه های مربوطه، تمامی جنبه ها به روشنی تشریح خواهند شد تا آگاهی لازم برای دفاع از حقوق مالی فراهم آید.

سامانه صیاد چیست و چرا ثبت چک در آن ضروری است؟

سامانه صیاد (صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک) یک ابتکار مهم در نظام بانکی ایران است که با هدف ساماندهی، شفاف سازی و افزایش اعتبار چک ها راه اندازی شده است. این سامانه، نقشی کلیدی در کاهش مشکلات مربوط به چک های برگشتی، مبارزه با جعل اسناد مالی و ایجاد یک بستر مطمئن تر برای مبادلات ایفا می کند. قبل از معرفی صیاد، فرآیند صدور و پیگیری چک ها پیچیدگی ها و آسیب پذیری های خاص خود را داشت که منجر به افزایش آمار چک های بلامحل و عدم اعتماد در بازار می شد.

معرفی سامانه صیاد و اهداف اصلی آن

سامانه صیاد، پلتفرمی متمرکز است که زیر نظر بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران فعالیت می کند و وظیفه اصلی آن، نظارت و مدیریت بر کل چرخه عمر یک برگه چک است؛ از صدور دسته چک تا نقد شدن و تسویه آن. این سامانه، با ایجاد یک شناسه یکتای ۱۶ رقمی برای هر برگه چک، امکان پیگیری و رصد دقیق آن را در تمامی مراحل فراهم می آورد. این رویکرد جدید، اهداف مهمی را دنبال می کند که به شرح زیر است:

• مبارزه با جعل: با ثبت اطلاعات چک در یک پایگاه داده مرکزی و تخصیص شناسه یکتا، جعل چک به مراتب دشوارتر شده و امکان شناسایی سریع چک های تقلبی فراهم می آید.
• کاهش چک های برگشتی: با اعتبارسنجی دقیق صادرکننده قبل از صدور دسته چک و همچنین اجبار به ثبت اطلاعات در سامانه، ریسک صدور چک بلامحل به شکل قابل توجهی کاهش می یابد. این سیستم، صادرکنندگان بدحساب را شناسایی کرده و از صدور دسته چک جدید برای آن ها جلوگیری می کند.
• افزایش شفافیت معاملات: هرگونه صدور، دریافت و انتقال چک باید در سامانه ثبت شود، که این امر شفافیت معاملات را افزایش می دهد و امکان پیگیری دقیق مبدأ و مقصد وجوه را برای نهادهای نظارتی فراهم می آورد. این شفافیت به نوبه خود، به جلوگیری از پولشویی نیز کمک شایانی می کند.
• اعتباربخشی به معاملات با چک: با کاهش ریسک ها و افزایش شفافیت، اعتماد عمومی به استفاده از چک به عنوان یک ابزار پرداخت معتبر افزایش یافته و در نتیجه، حجم معاملات از طریق چک نیز با اطمینان بیشتری انجام می شود.

فرآیند ثبت و تایید چک در سامانه صیاد

فرآیند استفاده از سامانه صیاد، مسئولیتی دوطرفه بین صادرکننده و دریافت کننده چک است. هر دو طرف باید به وظایف خود عمل کنند تا چک اعتبار قانونی لازم را کسب کند و از مزایای سند تجاری برخوردار شود.

1. مسئولیت صادرکننده (ثبت اطلاعات): صادرکننده چک، پس از تکمیل اطلاعات روی برگه چک (شامل مبلغ، تاریخ، نام دریافت کننده)، باید همان اطلاعات را به دقت در سامانه صیاد ثبت کند. این ثبت می تواند از طریق اپلیکیشن های بانکی، اینترنت بانک، موبایل بانک و یا مراجعه حضوری به شعب بانک انجام شود. اطلاعاتی مانند مبلغ، تاریخ سررسید، نام و کدملی دریافت کننده و همچنین شناسه یکتای چک باید به طور کامل وارد شوند.
2. مسئولیت دریافت کننده (تایید اطلاعات): پس از ثبت توسط صادرکننده، دریافت کننده چک نیز موظف است با مراجعه به سامانه صیاد (از طریق همان ابزارهای الکترونیکی یا شعب بانک)، اطلاعات ثبت شده را استعلام و با مندرجات فیزیکی چک مطابقت دهد. در صورت تایید صحت اطلاعات، دریافت کننده باید عملیات دریافت چک را در سامانه تایید کند. عدم تایید توسط دریافت کننده به منزله عدم اعتبار چک در سامانه است.
3. اهمیت استعلام چک قبل از پذیرش: قبل از دریافت هرگونه چک صیادی، اکیداً توصیه می شود که دریافت کننده با استفاده از شناسه یکتای ۱۶ رقمی چک، از طریق سامانه های مربوطه، وضعیت آن را استعلام کند. این استعلام به شما نشان می دهد که آیا چک در سامانه ثبت شده است، اطلاعات آن صحیح است و آیا صادرکننده آن سابقه بدحسابی دارد یا خیر. این اقدام پیشگیرانه، از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری می کند.

تفاوت های کلیدی چک صیادی جدید و چک های قدیمی

قانون جدید چک، تفاوت های اساسی بین چک های صیادی (بنفش رنگ) و چک های قدیمی (گذشته از اسفند ۹۷) ایجاد کرده است. این تفاوت ها عمدتاً به الزامات ثبت و نحوه پیگیری حقوقی بازمی گردد.

ویژگی	چک های قدیمی (غیرصیادی)	چک های صیادی (بنفش رنگ)
الزامات ثبت	نیازی به ثبت در سامانه صیاد ندارند.	صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد الزامی است.
قابلیت اجرایی مستقیم	با گواهی عدم پرداخت بانک، از طریق اداره ثبت یا دادگاه قابل اجرا بود.	فقط با ثبت و تأیید در سامانه، قابلیت اجرایی مستقیم دارد.
امکان شکایت کیفری	با رعایت شرایطی مانند عدم گذشت بیش از ۶ ماه از تاریخ صدور، امکان شکایت کیفری وجود داشت.	فقط در صورت ثبت صحیح و صدور گواهی عدم پرداخت، امکان شکایت کیفاری وجود دارد.
مسئولیت ظهرنویسان	ظهرنویسان در قبال وجه چک مسئول بودند.	انتقال از طریق ظهرنویسی فیزیکی بی اعتبار است و انتقال باید در سامانه صیاد ثبت شود تا ظهرنویس مسئول باشد.
پیگیری در صورت عدم ثبت	این موضوع در مورد آن ها صدق نمی کند.	مانند یک سند عادی، تنها از طریق دادگاه حقوقی علیه صادرکننده قابل پیگیری است.
رنگ و ظاهر	طرح های قدیمی بانکی با رنگ های متنوع.	بنفش رنگ و دارای شناسه یکتای ۱۶ رقمی و عبارت کارسازی منوط به ثبت در صیاد.

بر اساس قانون جدید صدور چک، تنها چک های صیادی که اطلاعات آن ها به طور کامل و صحیح در سامانه صیاد ثبت و توسط گیرنده تایید شده اند، از مزایای سند تجاری بهره مند می شوند و قابلیت پیگیری مستقیم و سریع از طریق مراجع قانونی را دارند. در غیر این صورت، چک به یک سند عادی تنزل می یابد.

ماهیت حقوقی و ضمانت اجرای عدم ثبت چک در سامانه صیاد

یکی از مهم ترین ابهامات و سوالات پیرامون چک های صیادی، مربوط به ماهیت حقوقی چک هایی است که در سامانه صیاد ثبت نشده اند. درک این موضوع حیاتی است، چرا که نحوه و مراحل پیگیری حقوقی این چک ها، تفاوت های بنیادینی با چک های ثبت شده دارد و می تواند به طور مستقیم بر توانایی دارنده برای وصول طلب خود تأثیر بگذارد.

آیا ثبت نکردن چک جدید جرم است؟ (پاسخ قاطع و تفصیلی)

پاسخ قاطع به این سوال خیر است. ثبت نکردن چک صیادی در سامانه صیاد، به خودی خود، یک عمل مجرمانه تلقی نمی شود و قانون گذار برای آن مجازات کیفری در نظر نگرفته است. برای پاسخ تفصیلی به این پرسش، لازم است به قوانین مرتبط رجوع کنیم:

1. قانون صدور چک جدید (با آخرین اصلاحات): ماده ۲۱ مکرر قانون صدور چک، به وضوح به الزامات ثبت چک در سامانه صیاد اشاره می کند. تبصره ۱ این ماده تصریح دارد: «در مورد چک هایی که پس از گذشت دو سال از لازم الاجرا شدن این قانون صادر می شوند، تسویه چک، صرفاً در سامانه تسویه چک (چکاوک) طبق مبلغ و تاریخ مندرج در سامانه و در وجه دارنده نهایی چک، بر اساس استعلام از سامانه صیاد انجام خواهد شد و در صورتی که مالکیت آن ها در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، مشمول این قانون نبوده و بانک ها مکلفند از پرداخت وجه آن ها خودداری نمایند.» همانطور که مشاهده می شود، این قانون فقط ضمانت اجرای حقوقی (عدم قابلیت پرداخت از سوی بانک و عدم شمول مزایای قانون چک) را برای چک ثبت نشده پیش بینی کرده و هیچ اشاره ای به جرم انگاری یا مجازات کیفری برای صادرکننده یا دارنده ندارد.
2. قانون مجازات اسلامی: با بررسی دقیق مواد قانون مجازات اسلامی، هیچ ماده ای یافت نمی شود که ثبت نکردن چک در سامانه صیاد را به عنوان یک جرم تعریف کرده و برای آن مجازاتی تعیین کرده باشد. در نظام حقوقی ایران، اصل قانونی بودن جرم و مجازات برقرار است؛ به این معنی که هیچ عملی، جرم و قابل مجازات نیست مگر آنکه در قانون به صراحت به عنوان جرم شناخته شده و برای آن مجازات تعیین شده باشد.

بنابراین، عدم ثبت چک در سامانه صیاد، با وجود اینکه تخلف از یک تکلیف قانونی است و پیامدهای حقوقی جدی دارد، اما در حیطه جرایم قرار نمی گیرد و قابل پیگیری کیفری نیست. این بدان معناست که دارنده چک ثبت نشده نمی تواند با طرح شکایت کیفری، تقاضای مجازات صادرکننده را داشته باشد.

چک ثبت نشده: سندی عادی با ضمانت اجرایی متفاوت

اگرچه ثبت نکردن چک جرم نیست، اما از نظر حقوقی، اعتبار و ضمانت اجرایی چک را به شدت تحت تأثیر قرار می دهد. چکی که در سامانه صیاد ثبت و تأیید نشده باشد، از نظر قانون جدید چک، دیگر به عنوان یک سند تجاری محسوب نمی شود و به یک سند عادی تنزل پیدا می کند. این تغییر ماهیت، پیامدهای حقوقی مهمی دارد:

• از دست دادن مزایای سند تجاری: چک ثبت نشده، مزایای مهمی که قانون برای اسناد تجاری قائل است را از دست می دهد. این مزایا شامل سرعت در پیگیری، سادگی در اثبات دعوا و ضمانت اجراهای قوی تر می شود.
• عدم قابلیت اجرایی مستقیم: یکی از مهم ترین مزایای چک ثبت شده، قابلیت درخواست صدور اجراییه مستقیم از طریق دادگستری یا اداره ثبت است که سرعت وصول مطالبات را به طرز چشمگیری افزایش می دهد. چک ثبت نشده فاقد این مزیت است و دارنده باید مسیر طولانی تری را طی کند.
• عدم امکان شکایت کیفری: همانطور که ذکر شد، به دلیل عدم جرم انگاری ثبت نکردن چک، دارنده نمی تواند از طریق شکایت کیفری اقدام کند.
• عدم امکان دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک: بانک ها بر اساس تبصره ۱ ماده ۲۱ مکرر قانون صدور چک، مکلفند از پرداخت وجه چک هایی که مالکیت آن ها در سامانه صیاد ثبت نشده است، خودداری کنند. این بدان معناست که بانک گواهی عدم پرداخت را صادر نخواهد کرد و دارنده نمی تواند از مزایای این گواهی برای پیگیری های حقوقی بعدی (مانند مسدود کردن حساب صادرکننده) استفاده کند.
• عدم امکان مطالبه از ظهرنویسان: در چک های قدیمی، ظهرنویسان (کسانی که چک را پشت نویسی و منتقل می کردند) نیز مسئول پرداخت وجه چک بودند. اما در چک های صیادی، انتقال باید از طریق سامانه صیاد ثبت شود. بنابراین، اگر چکی ثبت نشده باشد و به صورت فیزیکی ظهرنویسی شده باشد، دارنده نمی تواند از ظهرنویسان قبلی وجه چک را مطالبه کند. مسئولیت صرفاً بر عهده صادرکننده اصلی خواهد بود.
• محدودیت در تأمین خواسته (لزوم تودیع خسارت احتمالی): تأمین خواسته به معنای توقیف اموال خوانده قبل از صدور حکم است تا اطمینان حاصل شود که پس از صدور حکم، اموالی برای اجرا وجود خواهد داشت. در چک های ثبت شده، دارنده بدون تودیع خسارت احتمالی می تواند تقاضای تأمین خواسته کند. اما برای چک ثبت نشده که سند عادی محسوب می شود، دارنده باید درصدی از مبلغ چک را به عنوان خسارت احتمالی در صندوق دادگستری تودیع کند تا بتواند تقاضای تأمین خواسته نماید.

نحوه شکایت و پیگیری حقوقی مطالبه وجه چک ثبت نشده

پس از درک ماهیت حقوقی چک ثبت نشده به عنوان یک سند عادی، نوبت به بررسی نحوه پیگیری و شکایت از آن می رسد. این فرآیند کاملاً حقوقی است و مستلزم رعایت مراحل و ارائه مدارک خاصی است که در ادامه به تفصیل شرح داده می شود.

شرایط لازم برای طرح دعوی مطالبه وجه (سند عادی)

برای اینکه بتوانید دعوای مطالبه وجه را بر اساس یک چک ثبت نشده مطرح کنید، باید شرایط زیر احراز شود:

1. وجود برگه چک صیادی (بنفش رنگ): اصل برگه چک صیادی با مشخصات ظاهری مربوطه (رنگ بنفش، شناسه ۱۶ رقمی و عبارت کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است) باید در دست شما باشد.
2. عدم ثبت در سامانه صیاد (مستند به استعلام): باید مستنداتی در دست داشته باشید که نشان دهد این چک در سامانه صیاد ثبت نشده یا تأیید نشده است. این موضوع معمولاً با مراجعه به بانک و خودداری بانک از پرداخت وجه یا استعلام از سامانه صیاد مشخص می شود.
3. رعایت اهلیت و صلاحیت مراجع قضایی: خواهان (دارنده چک) باید دارای اهلیت قانونی (بالغ، عاقل و رشید) برای طرح دعوا باشد. همچنین، دعوا باید در مرجع قضایی صالح (دادگاه حقوقی یا شورای حل اختلاف) مطرح شود.
4. مشخص بودن صادرکننده: هویت صادرکننده چک باید مشخص باشد تا بتوان دعوا را علیه او مطرح کرد.

مراحل گام به گام شکایت از چک ثبت نشده

پیگیری حقوقی چک ثبت نشده، نیازمند طی کردن مراحل مشخصی است:

1. گام 1: ثبت نام و احراز هویت در سامانه ثنا

   اولین گام برای هرگونه اقدام قضایی در ایران، ثبت نام در سامانه ثنا (سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی) است. این کار می تواند به صورت آنلاین از طریق سایت sana.adliran.ir یا با مراجعه حضوری به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام شود. داشتن حساب کاربری در ثنا برای دریافت ابلاغیه ها و پیگیری روند پرونده الزامی است.

2. گام 2: تنظیم دادخواست مطالبه وجه سند عادی

   مهم ترین بخش شکایت، تنظیم دادخواست صحیح است. از آنجایی که چک ثبت نشده به عنوان سند عادی محسوب می شود، دادخواست شما باید با عنوان مطالبه وجه سند عادی تنظیم گردد. در این دادخواست باید به نکات زیر توجه شود:

   • تفاوت با دادخواست چک برگشتی: برخلاف دادخواست چک برگشتی که به مزایای سند تجاری اشاره دارد، در این دادخواست باید صراحتاً بیان شود که چک در سامانه صیاد ثبت نشده و به همین دلیل به عنوان یک سند عادی، قابلیت مطالبه وجه را دارد.
   • لزوم ذکر صادرکننده به عنوان خوانده اصلی: در این دعوا، تنها صادرکننده چک به عنوان خوانده اصلی محسوب می شود و امکان طرح دعوا علیه ظهرنویسان (در صورت وجود) نیست.
   • نکات مهم در نگارش دادخواست: مشخصات کامل خواهان و خوانده، مبلغ چک، تاریخ صدور، شماره چک، شماره حساب و بانکی که چک از آن صادر شده، دلیل عدم پرداخت (عدم ثبت در سامانه صیاد)، و خواسته نهایی (مطالبه وجه چک به همراه خسارت تأخیر تأدیه) باید به وضوح قید شود. همچنین، می توانید تقاضای تأمین خواسته را نیز در دادخواست خود مطرح کنید، اما باید آماده تودیع خسارت احتمالی باشید.
3. گام 3: مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست

   پس از تنظیم دادخواست، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست خود را ثبت نمایید. مدارک لازم (اصل چک، مدارک شناسایی، رسید ثبت نام ثنا) را همراه داشته باشید. دفاتر خدمات قضایی پس از بررسی و تکمیل پرونده، دادخواست را به مرجع قضایی صالح ارسال می کنند:

   • تعیین مرجع رسیدگی:
     • شورای حل اختلاف: برای مبالغ کمتر از ۲۰ میلیون تومان، پرونده به شورای حل اختلاف ارجاع داده می شود.
     • دادگاه حقوقی: برای مبالغ ۲۰ میلیون تومان و بالاتر، پرونده در دادگاه حقوقی رسیدگی خواهد شد.
4. گام 4: پیگیری روند پرونده در مرجع قضایی (ابلاغ، جلسه رسیدگی، صدور حکم)

   پس از ثبت دادخواست، روند قضایی آغاز می شود. ابلاغیه مربوط به جلسه رسیدگی از طریق سامانه ثنا به طرفین ارسال می گردد. در جلسه رسیدگی، طرفین یا وکلای آن ها می توانند اظهارات و دلایل خود را ارائه دهند. دادگاه پس از بررسی مدارک و شنیدن دفاعیات، اقدام به صدور رأی می کند. ممکن است در این مرحله، دادگاه نیاز به تحقیقات بیشتر یا ارجاع به کارشناسی داشته باشد.

5. گام 5: اجرای حکم پس از قطعیت

   پس از صدور رأی توسط دادگاه و قطعی شدن آن (که ممکن است پس از اعتراض و تجدیدنظرخواهی باشد)، نوبت به مرحله اجرای حکم می رسد. دارنده چک (محکوم له) باید به واحد اجرای احکام دادگستری مراجعه کرده و درخواست صدور اجراییه را تقدیم کند. سپس، واحد اجرا حکم بر توقیف اموال صادرکننده (محکوم علیه) و وصول مبلغ چک از محل آن اموال را صادر خواهد کرد.

مدارک مورد نیاز برای طرح دعوا

برای طرح دعوای مطالبه وجه چک ثبت نشده، مدارک زیر ضروری است:

• اصل برگه چک ثبت نشده (که در سامانه صیاد ثبت و تأیید نشده است).
• مدارک شناسایی خواهان (کارت ملی و شناسنامه برای اشخاص حقیقی، یا شناسه ملی و آگهی تأسیس برای اشخاص حقوقی).
• مستندات ثبت نام در سامانه ثنا.
• (در صورت وجود) هرگونه مدرک دیگر که دال بر طلب یا رابطه مبنای صدور چک باشد (مثلاً قرارداد، فاکتور، رسید و…).

هزینه های شکایت و دادرسی مطالبه وجه چک ثبت نشده

هزینه های پیگیری حقوقی چک ثبت نشده شامل موارد زیر است:

• هزینه های دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: شامل هزینه ثبت دادخواست، تایپ، و ثبت نام در سامانه ثنا (در صورت عدم ثبت نام قبلی) که مبلغی ثابت دارد.
• هزینه دادرسی: این هزینه درصدی از مبلغ چک است و به شرح زیر محاسبه می شود:
  • برای مبالغ تا ۲۰ میلیون تومان: ۲.۵ درصد از مبلغ چک.
  • برای مبالغ بیش از ۲۰ میلیون تومان: ۳.۵ درصد از مبلغ چک (نسبت به مازاد بر ۲۰ میلیون تومان).
• هزینه وکیل (در صورت اخذ وکیل): این هزینه بر اساس توافق با وکیل و تعرفه های قانونی تعیین می شود.
• هزینه تأمین خواسته (در صورت درخواست): درصدی از مبلغ چک به عنوان خسارت احتمالی که باید در صندوق دادگستری تودیع شود. این مبلغ پس از اجرای حکم قابل استرداد است.

نمونه دادخواست مطالبه وجه چک ثبت نشده (سند عادی)

تنظیم صحیح دادخواست، گامی اساسی در فرآیند پیگیری حقوقی است. در ادامه یک نمونه دادخواست مطالبه وجه چک ثبت نشده (به عنوان سند عادی) ارائه می شود:

بسمه تعالی
ریاست محترم دادگاه حقوقی (یا شورای حل اختلاف) شهرستان ............

با سلام و احترام

خواهان: (نام و نام خانوادگی، نام پدر، کدملی، آدرس کامل، شماره تلفن)
خوانده: (نام و نام خانوادگی، نام پدر، کدملی، آدرس کامل، شماره تلفن)
وکیل (در صورت وجود): (نام و نام خانوادگی، نام پدر، کدملی، آدرس کامل، شماره تلفن و شماره پروانه وکالت)

خواسته: مطالبه وجه یک فقره سند عادی (چک ثبت نشده) به مبلغ ................... ریال به انضمام خسارت تأخیر تأدیه و کلیه خسارات دادرسی

دلایل و منضمات:
1. اصل یک فقره چک صیادی به شماره ................ تاریخ ................ عهده بانک ................ شعبه ................ به مبلغ ................ ریال
2. تصویر مدارک شناسایی خواهان (کارت ملی و شناسنامه)
3. گواهی/استعلام مربوط به عدم ثبت چک در سامانه صیاد (در صورت وجود)
4. سایر مدارک و مستندات (در صورت وجود: قرارداد، فاکتور و...)

شرح دادخواست:
احتراماً به استحضار می رساند:
اینجانب خواهان در تاریخ (تاریخ دریافت چک)، یک فقره چک صیادی به شماره (شماره چک) عهده بانک (نام بانک) شعبه (نام شعبه) به مبلغ (مبلغ به ریال) از خوانده محترم دریافت نموده ام. متأسفانه، بر اساس استعلام صورت گرفته از سامانه صیاد (یا مراجعه به بانک)، مشخص گردید که چک مذکور توسط صادرکننده در سامانه صیاد ثبت نشده و به همین دلیل، بانک محال علیه از پرداخت وجه آن خودداری نموده است.
نظر به اینکه چک فوق الذکر به دلیل عدم ثبت در سامانه صیاد، از مزایای سند تجاری بهره مند نبوده و در زمره اسناد عادی قرار می گیرد و با توجه به تعهد صادرکننده مبنی بر پرداخت وجه آن و همچنین امضای سند توسط خوانده، بدین وسیله تقاضای صدور حکم مبنی بر محکومیت خوانده به پرداخت مبلغ ................... ریال بابت اصل وجه سند، به همراه خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ سررسید چک تا تاریخ اجرای حکم (بر اساس شاخص بانک مرکزی) و همچنین پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، هزینه حق الوکاله وکیل و...) از محضر دادگاه (یا شورای حل اختلاف) محترم مورد استدعا می باشد.
همچنین، در راستای حفظ حقوق اینجانب و جلوگیری از تضییع احتمالی اموال خوانده، تقاضای صدور قرار تأمین خواسته از اموال خوانده محترم، وفق ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی، نیز مورد استدعا است.

با تشکر و احترام
نام و نام خانوادگی خواهان (یا وکیل خواهان)
امضا

نکات حیاتی برای جلوگیری از دریافت چک ثبت نشده

پیشگیری همیشه بهتر از درمان است، به خصوص در مسائل حقوقی و مالی. برای جلوگیری از مواجهه با مشکلات ناشی از چک ثبت نشده، رعایت چند نکته حیاتی ضروری است. این نکات به شما کمک می کند تا با آگاهی و اطمینان بیشتری در معاملات خود با چک صیادی عمل کنید.

قبل از پذیرش چک: حتماً استعلام بگیرید

مهم ترین اقدام پیشگیرانه، استعلام دقیق و کامل چک قبل از پذیرش آن است. هرگز چکی را بدون اطمینان از صحت ثبت آن در سامانه صیاد قبول نکنید.

• نحوه استعلام از سامانه صیاد یا اپلیکیشن های بانکی: شما می توانید از طریق اپلیکیشن های موبایل بانک تمامی بانک ها، اینترنت بانک، یا اپلیکیشن های واسط معتبر مانند آپ یا ۷۲۴ و همچنین مراجعه به شعب بانک ها، با وارد کردن شناسه ۱۶ رقمی چک صیادی، وضعیت آن را استعلام کنید.
• بررسی دقیق اطلاعات ثبت شده و تطابق آن با اطلاعات چک: پس از استعلام، تمامی اطلاعات ثبت شده در سامانه (شامل مبلغ، تاریخ سررسید، نام صادرکننده و نام دریافت کننده) را با اطلاعات فیزیکی درج شده روی برگه چک به دقت مقایسه کنید. هرگونه عدم تطابق، نشانه مشکل است. همچنین، سابقه صادرکننده را از لحاظ خوش حسابی بررسی کنید تا از ریسک های احتمالی آگاه شوید.

هرگز چک ثبت نشده را نپذیرید

اصرار بر ثبت صحیح چک، حق شماست. اگر صادرکننده چک از ثبت آن در سامانه صیاد خودداری کرد یا در استعلام شما اطلاعات صحیح نبود، هرگز چک را نپذیرید.

• تاکید بر عدم قبول چکی که صادرکننده آن را ثبت نکرده است: صراحتاً به صادرکننده اعلام کنید که بر اساس قانون جدید چک، چکی که در سامانه صیاد ثبت نشده باشد، اعتبار قانونی به عنوان سند تجاری را ندارد و بانک نیز از پرداخت آن خودداری خواهد کرد.
• آموزش نحوه مطالبه ثبت از صادرکننده: صادرکننده را راهنمایی کنید که چگونه می تواند چک را در سامانه صیاد ثبت کند. اگر صادرکننده دلیل موجهی برای عدم ثبت ندارد و از انجام آن امتناع می کند، بهتر است روش پرداخت دیگری را انتخاب کنید یا از پذیرش چک خودداری نمایید.

آگاهی از حقوق خود و مشورت با وکیل

شناخت قوانین و مقررات مربوط به چک، اولین گام برای حفاظت از منافع شماست. بااین حال، پیچیدگی های حقوقی ممکن است شما را دچار سردرگمی کند.

• توصیه به کسب اطلاعات حقوقی پیش از هر اقدام: قبل از ورود به هر معامله ای که با چک سروکار دارید، اطلاعات خود را به روز کنید و از آخرین تغییرات قوانین آگاه باشید.
• تشویق به مشاوره با وکیل متخصص در امور چک: در صورت بروز هرگونه ابهام، تردید، یا مواجهه با چک ثبت نشده، بهترین راهکار مشورت با یک وکیل متخصص در امور چک و اسناد تجاری است. یک وکیل می تواند با توجه به شرایط خاص پرونده شما، بهترین مسیر قانونی را پیشنهاد دهد و از تضییع حقوق شما جلوگیری کند.

قانون جدید چک با هدف حمایت از دارنده چک و افزایش امنیت معاملات مالی تدوین شده است. اما این حمایت تنها در صورتی شامل حال دارنده می شود که خود نیز به وظایف قانونی خود از جمله استعلام و تأیید چک در سامانه صیاد، عمل کرده باشد. آگاهی، دقت و اقدام به موقع، سه اصل کلیدی برای معاملات مطمئن با چک های صیادی هستند.

نتیجه گیری

همانطور که به تفصیل بررسی شد، چکی که ثبت نشود میتوان شکایت کرد، اما نه به شیوه و با مزایای یک سند تجاری، بلکه صرفاً به عنوان یک سند عادی مطالبه وجه قابل پیگیری است. این تفاوت بنیادین در ماهیت حقوقی، نه تنها فرآیند دادرسی را طولانی تر می کند، بلکه دارنده را از امکاناتی نظیر شکایت کیفری، قابلیت اجرایی مستقیم و مطالبه از ظهرنویسان محروم می سازد. قانون گذار با هدف افزایش شفافیت و کاهش آمار چک های برگشتی، ثبت و تأیید چک ها در سامانه صیاد را الزامی کرده است و عدم رعایت این تکلیف، اگرچه جرم نیست، اما پیامدهای حقوقی قابل توجهی برای صادرکننده و به ویژه دارنده در پی دارد.

برای جلوگیری از ورود به این گونه چالش ها، آگاهی کامل از قوانین و مقررات جدید چک، استعلام دقیق وضعیت چک قبل از پذیرش و اصرار بر ثبت صحیح آن در سامانه صیاد از سوی صادرکننده، از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورت مواجهه با چک ثبت نشده، بهترین راهکار، اقدام حقوقی از طریق تنظیم دادخواست مطالبه وجه سند عادی در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و پیگیری آن در شورای حل اختلاف یا دادگاه حقوقی است. این مسیر مستلزم صرف زمان، هزینه و دقت در جمع آوری مدارک لازم است. در نهایت، همواره توصیه می شود در معاملات مالی، به ویژه آن هایی که با چک صیادی انجام می شوند، نهایت دقت را به خرج دهید و در صورت لزوم، حتماً از مشاوره های حقوقی تخصصی بهره مند شوید تا از حقوق خود به بهترین شکل ممکن دفاع کنید.