نمونه دادخواست طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه

عدم پرداخت نفقه از سوی مرد، یکی از چالش های جدی در زندگی مشترک است که می تواند زمینه ساز طرح دعوای طلاق از سوی زن باشد. قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، نفقه را حق مسلم زن در عقد دائم دانسته و برای عدم پرداخت آن ضمانت های اجرایی حقوقی و کیفری در نظر گرفته است. بر اساس ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی، در صورتی که مرد از پرداخت نفقه خودداری کند و امکان الزام او به پرداخت آن فراهم نباشد یا در صورت عجز مرد از پرداخت نفقه، زن می تواند برای طلاق به دادگاه مراجعه کند. این مقاله به طور جامع به شرایط، مراحل و نحوه تنظیم نمونه دادخواست طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه می پردازد تا راهنمایی کامل برای زنانی باشد که در این شرایط دشوار قرار گرفته اند.

۱. مفهوم نفقه و اهمیت قانونی آن

نفقه از جمله حقوق مالی مهم زن در عقد دائم است که به موجب قانون بر عهده مرد قرار دارد. این حق، نه تنها تامین نیازهای اولیه زندگی زن را شامل می شود، بلکه تضمینی برای حفظ کرامت و استقلال مالی او در زندگی مشترک است. قانونگذار به دلیل اهمیت بنیادین نفقه، مقررات جامعی را برای تعریف، تعیین و ضمانت اجرای آن وضع کرده است.

بر اساس ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی، نفقه زن در عقد دائم بر عهده شوهر است. این تکلیف به محض وقوع عقد نکاح ایجاد می شود و تا پایان زندگی مشترک، مشروط بر تمکین زن، ادامه خواهد داشت. نفقه شامل تمامی نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن می شود که بر اساس عرف و شئون او تعیین می گردد.

تعریف دقیق نفقه و اجزای آن

نفقه تنها به تامین خوراک و پوشاک محدود نمی شود، بلکه دامنه وسیعی از نیازهای زن را در بر می گیرد. این اجزا عبارتند از:

• مسکن: تهیه محلی مناسب برای سکونت زن که متناسب با شئون اجتماعی او باشد.
• البسه: تامین پوشاک کافی و مناسب فصل و عرف، شامل لباس های روزمره و رسمی.
• غذا: تهیه خوراک کافی و مقوی بر اساس عادات غذایی و نیازهای جسمانی زن.
• اثاث منزل: تامین وسایل و اسباب زندگی که برای اداره یک منزل لازم و ضروری است.
• هزینه درمان: پوشش هزینه های پزشکی، درمانی و دارویی زن در صورت نیاز.
• خادم: در صورتی که زن به دلیل وضع اجتماعی یا عادت خود به خادم نیاز داشته باشد، هزینه آن نیز جزو نفقه محسوب می شود.

تمامی این موارد باید متناسب با وضعیت مالی مرد و موقعیت اجتماعی و نیازهای عرفی زن باشد. به این معنا که نفقه یک مبلغ ثابت نیست و بر اساس شرایط فردی هر زوجین تعیین می گردد.

تفاوت نفقه جاری و نفقه معوقه

در مباحث حقوقی مربوط به نفقه، دو مفهوم نفقه جاری و نفقه معوقه حائز اهمیت است:

• نفقه جاری: به نفقه ای گفته می شود که مرد موظف است به صورت ماهیانه یا دوره ای به زن بپردازد. این نفقه برای تامین نیازهای زندگی روزمره زن در حال حاضر است.
• نفقه معوقه: شامل نفقه ای است که در گذشته به زن تعلق می گرفته اما مرد از پرداخت آن خودداری کرده است. زن می تواند نفقه معوقه خود را برای تمامی سال های زندگی مشترک مطالبه کند، مشروط بر اینکه تمکین کرده باشد و قبلاً آن را دریافت نکرده باشد.

ضمانت اجراهای عدم پرداخت نفقه (کیفری و حقوقی)

عدم پرداخت نفقه توسط مرد، تبعات حقوقی و کیفری در پی دارد که به شرح زیر است:

1. ضمانت اجرای حقوقی:
   • مطالبه نفقه معوقه: زن می تواند با مراجعه به دادگاه خانواده، دادخواست مطالبه نفقه معوقه را مطرح کند و دادگاه پس از بررسی، حکم به پرداخت آن صادر خواهد کرد.
   • درخواست طلاق: همانطور که در مقدمه اشاره شد و در ادامه به تفصیل توضیح داده می شود، عدم پرداخت نفقه یکی از دلایل موجه برای درخواست طلاق از سوی زن است.
2. ضمانت اجرای کیفری (جرم ترک انفاق):

   بر اساس ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده، هر کس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او نپردازد، یا نفقه سایر اشخاص واجب النفقه را ندهد، به حبس تعزیری درجه شش (بیش از شش ماه تا دو سال) محکوم می شود. این بدان معناست که عدم پرداخت نفقه، علاوه بر دعوای حقوقی، می تواند جنبه کیفری نیز داشته باشد و زن می تواند همزمان شکایت کیفری ترک انفاق را نیز مطرح کند.

۲. شرایط لازم برای درخواست طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه

درخواست طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه، مانند هر دعوای حقوقی دیگری، مستلزم احراز شرایط قانونی خاصی است. این شرایط اطمینان می دهد که حق طلاق تنها در موارد مستحق و با رعایت عدالت اعمال شود. دو شرط اساسی برای تحقق این نوع طلاق، اثبات عدم تمکین زوجه و عدم پرداخت نفقه توسط زوج است.

الف) اثبات عدم تمکین زوجه

تمکین زن از شوهر یکی از ارکان اصلی استحقاق او به نفقه است. در صورتی که زن بدون دلیل موجه از تمکین خودداری کند، ناشزه محسوب شده و نفقه به او تعلق نمی گیرد. بنابراین، برای طرح دعوای طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه، ابتدا باید ثابت شود که زن تمکین کرده و مستحق دریافت نفقه بوده است.

• تبیین مفهوم تمکین عام و خاص:
  • تمکین عام: به معنای زندگی مشترک در منزل شوهر، اطاعت از اوامر متعارف او در امور کلی زندگی، و ایفای وظایف زناشویی است.
  • تمکین خاص: به معنای برقراری رابطه زناشویی و تمکین جنسی است.

  هر دو نوع تمکین برای استحقاق نفقه لازم هستند، مگر در موارد استثنایی و موجه قانونی.

• تأثیر نشوز زن بر حق نفقه و امکان طلاق:

  اگر زن بدون عذر شرعی یا قانونی از تمکین خودداری کند، ناشزه محسوب می شود. زن ناشزه حق نفقه ندارد و در این صورت، عدم پرداخت نفقه توسط مرد، دلیلی برای درخواست طلاق نخواهد بود. دادگاه ابتدا وضعیت تمکین زن را بررسی می کند و در صورت اثبات نشوز، دادخواست طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه رد خواهد شد.

• موارد موجه عدم تمکین (مانند خوف ضرر بدنی یا مالی، بیماری):

  در برخی موارد، زن می تواند با دلایل موجه قانونی، از تمکین خودداری کند و همچنان مستحق نفقه باشد. این موارد به عنوان «عذر موجه عدم تمکین» شناخته می شوند و شامل:

  • خوف ضرر بدنی یا مالی: اگر زن اثبات کند که زندگی با شوهر یا تمکین از او موجب ترس از ضرر بدنی، مالی یا حیثیتی می شود.
  • بیماری: اگر زن به دلیل بیماری قادر به تمکین نباشد.
  • عدم تهیه منزل مستقل و مناسب: در صورتی که مرد مسکن مستقل و مناسب شأن زن را فراهم نکند.
  • شرط ضمن عقد: اگر در عقدنامه شروطی مبنی بر حق تعیین محل سکونت یا سایر حقوق زن درج شده باشد و مرد آن را نقض کند.

ب) عدم پرداخت نفقه توسط زوج

پس از احراز تمکین زن، شرط دوم برای درخواست طلاق، اثبات عدم پرداخت نفقه توسط زوج است. این عدم پرداخت باید به نحوی باشد که امکان ادامه زندگی را برای زن دشوار ساخته یا به عبارتی، مصداق عسر و حرج باشد.

• حداقل مدت زمان عدم پرداخت نفقه:

  اگرچه قانون برای طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه مدت زمان مشخصی را به صراحت ذکر نکرده است، اما در شروط ضمن عقد نکاح، بند ۱ به استنکاف شوهر از پرداخت نفقه به مدت شش ماه و عدم امکان الزام او به پرداخت نفقه اشاره دارد که مبنای عملی بسیاری از دادگاه ها قرار می گیرد. در واقع، استمرار عدم پرداخت نفقه، به ویژه پس از صدور حکم قضایی، اهمیت بسزایی دارد.

• تمایز بین استنکاف (امتناع با وجود توانایی) و عجز (ناتوانی مالی) زوج و اثرات هر یک:

  ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی هر دو حالت را پوشش می دهد:

  • استنکاف: به معنای امتناع مرد از پرداخت نفقه، در حالی که توانایی مالی لازم را برای پرداخت آن دارد. در این حالت، دادگاه ابتدا مرد را به پرداخت نفقه محکوم می کند و در صورت عدم اجرای حکم، زن می تواند درخواست طلاق کند.
  • عجز: به معنای ناتوانی مرد از پرداخت نفقه به دلیل عدم تمکن مالی. حتی در این صورت نیز، اگر ادامه زندگی مشترک برای زن با مشقت همراه باشد، می تواند درخواست طلاق دهد. در حالت عجز، نیازی به صدور اجرائیه و عدم اجرای آن نیست و زن می تواند مستقیماً دادخواست طلاق را مطرح کند.
• لزوم اثبات عدم امکان الزام شوهر به پرداخت نفقه (نکته کلیدی در ماده ۱۱۲۹):

  این عبارت، محور اصلی ماده ۱۱۲۹ است. در عمل، به این معناست که دادگاه ابتدا سعی می کند مرد را به پرداخت نفقه ملزم کند. این الزام از طریق صدور حکم پرداخت نفقه معوقه، و سپس صدور اجرائیه برای توقیف اموال یا حقوق مرد صورت می گیرد. اگر پس از تمامی این اقدامات، باز هم امکان دریافت نفقه از مرد فراهم نباشد (مثلاً مرد مالی برای توقیف نداشته باشد یا از کار کردن امتناع کند)، در این صورت شرط عدم امکان الزام محقق می شود و زن حق طلاق پیدا می کند.

  اثبات عدم امکان الزام شوهر به پرداخت نفقه کلید اصلی موفقیت در دعوای طلاق بر پایه ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی است و نیازمند پیگیری حقوقی دقیق مراحل مطالبه نفقه و اجرای احکام است.

۳. مراحل گام به گام درخواست طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه

درخواست طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه یک فرآیند حقوقی مرحله به مرحله است که نیاز به آگاهی و دقت دارد. این مراحل باید به ترتیب و با ارائه مستندات کافی طی شوند تا دادخواست زن به نتیجه مطلوب برسد.

گام اول: مطالبه نفقه معوقه (پیش نیاز طلاق)

مطالبه نفقه معوقه، معمولاً نخستین گامی است که زن برای تثبیت حق خود و فراهم آوردن مقدمات طلاق باید بردارد. این مرحله برای اثبات «عدم امکان الزام شوهر به پرداخت نفقه» حیاتی است.

• روش های مطالبه: ارسال اظهارنامه قضایی (اختیاری)، طرح دعوای مطالبه نفقه در دادگاه خانواده.

  زن می تواند ابتدا با ارسال اظهارنامه رسمی قضایی، به مرد اخطار دهد که نفقه خود را پرداخت کند. هرچند این کار الزامی نیست، اما می تواند به عنوان مستنداتی دال بر مطالبه زن در پرونده استفاده شود. گام اصلی، طرح دعوای مطالبه نفقه در دادگاه خانواده است. در این مرحله، زن با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و تنظیم دادخواست، مبلغ نفقه معوقه خود را بر اساس نظر کارشناس (اگر توافقی صورت نگرفته باشد) مطالبه می کند.

• روند صدور حکم محکومیت به پرداخت نفقه معوقه.

  پس از ثبت دادخواست، دادگاه خانواده به موضوع رسیدگی کرده و با جلب نظر کارشناس (در صورت لزوم) میزان نفقه معوقه را تعیین می کند و حکم به محکومیت مرد به پرداخت آن صادر می نماید.

• صدور اجرائیه و پیگیری اجرای حکم (اهمیت عدم پرداخت پس از اجرائیه).

  پس از قطعی شدن حکم پرداخت نفقه معوقه، زن می تواند درخواست صدور اجرائیه کند. اجرائیه به مرد ابلاغ می شود تا در مهلت مقرر اقدام به پرداخت کند. اگر مرد با وجود ابلاغ اجرائیه و داشتن تمکن مالی، همچنان از پرداخت نفقه خودداری کند، این امر به شدت به نفع زن در پرونده طلاق خواهد بود و «عدم امکان الزام» را محرز می کند. در این صورت می توان از طریق توقیف اموال، حساب های بانکی یا حقوق مرد برای وصول نفقه اقدام کرد.

• نکته: در صورت عجز زوج از پرداخت، نیازی به اجرائیه نیست و مستقیم می توان اقدام کرد.

  همانطور که پیش تر گفته شد، اگر مرد اثبات کند که به دلیل فقر و ناتوانی مالی قادر به پرداخت نفقه نیست، زن نیازی به طی کردن مراحل صدور اجرائیه و عدم اجرای آن برای اثبات «عدم امکان الزام» ندارد و می تواند مستقیماً دادخواست طلاق به دلیل عجز شوهر را مطرح کند. با این حال، اثبات عجز مالی مرد بر عهده اوست.

گام دوم: تنظیم و ثبت دادخواست طلاق

پس از طی مرحله مطالبه نفقه و احراز شرایط، نوبت به تنظیم و ثبت دادخواست طلاق می رسد.

• مدارک لازم برای پیوست دادخواست:

  برای تنظیم دادخواست طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه، مدارک زیر ضروری است و باید به آن پیوست شود:

  • اصل و کپی عقدنامه رسمی ازدواج.
  • اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی خواهان (زن).
  • اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی خوانده (مرد).
  • حکم قطعی محکومیت به پرداخت نفقه معوقه و گزارش عدم امکان اجرای اجرائیه (در صورت استنکاف).
  • گواهی عدم امکان سازش (در صورتی که داوری قبلاً انجام شده باشد).
  • در صورت داشتن فرزند، کپی شناسنامه فرزندان.
  • در صورت وکالت دادن به وکیل، وکالتنامه معتبر.
• نحوه مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست.

  زن باید با در دست داشتن مدارک فوق به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و دادخواست طلاق خود را ثبت کند. در دادخواست، خواسته صدور حکم طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه ذکر می شود و دلایل و مستندات مربوطه (مانند حکم نفقه و عدم اجرای آن) به طور کامل شرح داده می شود.

گام سوم: روند رسیدگی در دادگاه خانواده

پس از ثبت دادخواست، پرونده به دادگاه خانواده ارجاع داده شده و مراحل رسیدگی آغاز می شود.

• تشکیل جلسات دادرسی و دفاعیات طرفین.

  دادگاه جلسات دادرسی را تشکیل می دهد و به اظهارات و دفاعیات هر دو طرف گوش می دهد. زن باید دلایل خود مبنی بر عدم پرداخت نفقه و عدم امکان الزام مرد را به دادگاه ارائه و اثبات کند، در حالی که مرد نیز می تواند از خود دفاع کند.

• نقش کارشناس و داوری در پرونده های طلاق.

  در پرونده های طلاق، دادگاه معمولاً طرفین را به داوری ارجاع می دهد. داوران (یک نفر از سوی زن و یک نفر از سوی مرد) تلاش می کنند تا صلح و سازش بین زوجین را فراهم کنند. اگر داوران موفق به ایجاد سازش نشوند، نظر خود را به دادگاه ارائه می دهند. همچنین در خصوص تعیین میزان نفقه، ممکن است از کارشناس رسمی دادگستری کمک گرفته شود.

• صدور گواهی عدم امکان سازش یا حکم طلاق.

  در نهایت، اگر دادگاه دلایل زن را موجه تشخیص دهد و شرایط ماده ۱۱۲۹ محقق شده باشد، حکم طلاق را صادر خواهد کرد. در برخی موارد، ممکن است دادگاه گواهی عدم امکان سازش صادر کند که با آن، زن می تواند به دفترخانه طلاق مراجعه کند.

گام چهارم: اجرای صیغه طلاق و ثبت آن در دفترخانه

پس از قطعی شدن حکم طلاق یا گواهی عدم امکان سازش، آخرین مرحله، اجرای صیغه طلاق و ثبت آن در دفترخانه است.

زن باید با در دست داشتن حکم قطعی دادگاه به یکی از دفاتر ثبت طلاق مراجعه کرده و مراحل ثبت طلاق را انجام دهد. ثبت طلاق پس از انجام تشریفات قانونی و اجرای صیغه طلاق در حضور دو شاهد عادل صورت می گیرد و از آن پس، رابطه زوجیت به صورت رسمی پایان می یابد.

۴. دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوای طلاق و نفقه

انتخاب دادگاه صحیح برای طرح دعوای طلاق و نفقه، از اهمیت بالایی برخوردار است. دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به پرونده را نداشته باشد، با صدور قرار عدم صلاحیت، پرونده را به دادگاه صالح ارجاع خواهد داد که این امر موجب اطاله دادرسی می شود.

صلاحیت ذاتی (دادگاه خانواده)

در ایران، رسیدگی به تمامی دعاوی مربوط به مسائل خانوادگی، از جمله نفقه و طلاق، در صلاحیت دادگاه خانواده است. این دادگاه به طور تخصصی برای رسیدگی به این گونه پرونده ها تشکیل شده است و قضات آن معمولاً دارای تخصص و تجربه بیشتری در حوزه حقوق خانواده هستند. بنابراین، هرگونه دادخواست مرتبط با نفقه یا طلاق باید به دادگاه خانواده ارائه شود.

بر اساس ماده ۴ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، دادگاه خانواده صلاحیت رسیدگی به کلیه دعاوی از قبیل نکاح، طلاق، نفقه، حضانت، مهریه و… را دارد. هیچ دادگاه دیگری (مانند دادگاه های عمومی) صلاحیت ذاتی رسیدگی به این دعاوی را نخواهد داشت.

صلاحیت محلی (محل اقامت خوانده/زوج)

علاوه بر صلاحیت ذاتی، دادگاه باید دارای صلاحیت محلی نیز باشد. صلاحیت محلی به منطقه ای اشاره دارد که دادگاه در آن قرار گرفته و مجاز به رسیدگی به پرونده های آن منطقه است. در خصوص دعاوی نفقه و طلاق، اصولاً دادگاه صالح از نظر محلی، دادگاه محل اقامت خوانده (در اینجا زوج یا مرد) است.

بر اساس ماده ۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی، دعاوی مربوط به اموال و سایر حقوقی که در محل خاصی واقع نشده باشند، باید در دادگاه محل اقامت خوانده اقامه شود. از آنجایی که دعوای نفقه و طلاق از این دسته هستند، دادگاه خانواده مستقر در محل اقامت دائمی مرد، دادگاه صالح برای رسیدگی خواهد بود. اگر مرد در ایران اقامتگاه مشخصی نداشته باشد، دادگاه محل سکونت موقت او و در صورت عدم وجود آن، دادگاه محل وقوع عقد ازدواج صالح به رسیدگی است.

امکان تجدیدنظر و فرجام خواهی در آراء صادره

آرای صادره از دادگاه های خانواده در مورد طلاق و نفقه، قابل اعتراض هستند. زن یا مرد می توانند نسبت به حکم دادگاه بدوی اعتراض کرده و درخواست تجدیدنظرخواهی یا فرجام خواهی نمایند:

• تجدیدنظرخواهی: آرای صادره از دادگاه های بدوی (خانواده) ظرف ۲۰ روز برای افراد مقیم ایران و ۲ ماه برای افراد مقیم خارج از کشور، از تاریخ ابلاغ، قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان هستند. در این مرحله، دادگاه تجدیدنظر پرونده را مجدداً بررسی کرده و می تواند حکم بدوی را تایید، نقض یا اصلاح کند.
• فرجام خواهی: در برخی موارد خاص و پس از صدور رأی از دادگاه تجدیدنظر، امکان فرجام خواهی در دیوان عالی کشور نیز وجود دارد. فرجام خواهی بیشتر به بررسی نقض قوانین و مقررات در روند دادرسی می پردازد تا ماهیت دعوا.

۵. نمونه دادخواست طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه (با توضیحات جامع)

تنظیم صحیح دادخواست، اولین و مهم ترین گام برای آغاز یک فرآیند حقوقی است. دادخواست باید شامل تمامی اطلاعات لازم و مستندات قانونی باشد تا دادگاه بتواند به آن رسیدگی کند. در ادامه، دو نمونه دادخواست برای طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه ارائه می شود، با توضیح جزئیات هر بخش.

نمونه ۱: دادخواست طلاق در صورت محکومیت قطعی زوج به نفقه و عدم پرداخت (رایج ترین حالت)

این نمونه برای زمانی است که زن قبلاً دعوای مطالبه نفقه را مطرح کرده و حکم قطعی بر محکومیت مرد به پرداخت نفقه صادر شده، اما مرد همچنان از پرداخت خودداری می کند و امکان اجرای حکم نیز وجود ندارد.

به نام خدا

ریاست محترم دادگاه خانواده شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام، به استحضار عالی می رساند:

عنوان	اطلاعات
خواهان:	[نام و نام خانوادگی زن]، فرزند [نام پدر]، کد ملی [کد ملی زن]، به نشانی [آدرس کامل محل سکونت زن]
خوانده:	[نام و نام خانوادگی مرد]، فرزند [نام پدر]، کد ملی [کد ملی مرد]، به نشانی [آدرس کامل محل سکونت مرد]
وکیل (در صورت وجود):	[نام و نام خانوادگی وکیل]، به نشانی [آدرس دفتر وکیل]، شماره پروانه [شماره پروانه]
خواسته:	صدور حکم طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه (مستند به ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی)

دلایل و منضمات:

1. عقدنامه رسمی شماره [شماره عقدنامه] مورخ [تاریخ عقدنامه]، تنظیمی در دفترخانه ازدواج شماره [شماره دفترخانه] [نام شهرستان].
2. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی خواهان.
3. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی خوانده.
4. دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه خانواده [نام شهرستان] مبنی بر محکومیت خوانده به پرداخت نفقه معوقه.
5. اجرائیه صادره از اجرای احکام دادگاه [نام شهرستان] و گزارش عدم امکان اجرای آن به دلیل [دلایل عدم امکان اجرا، مثلاً عدم شناسایی اموال، عدم حقوق ثابت، یا استنکاف].
6. در صورت وجود، شهادت شهود یا سایر مدارک دال بر عدم پرداخت نفقه و عدم امکان الزام.

شرح دادخواست:

اینجانب خواهان به موجب عقدنامه رسمی فوق الذکر، به تاریخ [تاریخ عقدنامه] به عقد دائم خوانده محترم جناب آقای [نام و نام خانوادگی مرد] درآمده ام. حاصل این ازدواج [تعداد] فرزند [پسر/دختر] به نام های [نام فرزندان] می باشد / بدون فرزند می باشد.

متاسفانه خوانده محترم از تاریخ [تاریخ شروع عدم پرداخت نفقه] به مدت بیش از [مدت زمان، مثلاً شش ماه یا یک سال] از پرداخت نفقه قانونی اینجانب خودداری کرده اند. اینجانب قبلاً با طرح دعوای مطالبه نفقه در شعبه [شماره شعبه] دادگاه خانواده [نام شهرستان]، موفق به اخذ دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] مبنی بر محکومیت خوانده به پرداخت نفقه معوقه شدم. علی رغم صدور اجرائیه و پیگیری های مکرر در مرحله اجرای احکام، متاسفانه به دلیل [دلایل عدم امکان الزام، مثلاً عدم شناسایی اموال کافی از خوانده، یا استنکاف ایشان از پرداخت با وجود ابلاغ رسمی] امکان الزام و اجبار خوانده به پرداخت نفقه میسر نگردیده است.

ادامه زندگی مشترک در این شرایط، با توجه به عدم پرداخت نفقه و عدم امکان الزام قانونی به پرداخت آن، برای اینجانب موجب عسر و حرج شدید گردیده است. لذا با تقدیم این دادخواست، مستنداً به ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی که تصریح می دارد:

«در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه و عدم امکان اجرای حکم محکمه و الزام او به دادن نفقه زن می تواند برای طلاق به حاکم رجوع کند و حاکم شوهر او را اجبار به طلاق می نماید همچنین است در صورت عجز شوهر از دادن نفقه.»

و همچنین تبصره ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی، تقاضای صدور حکم مبنی بر اجرای صیغه طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه، به انضمام کلیه خسارات دادرسی و حق الوکاله وکیل (در صورت وجود) در حق اینجانب را از محضر محترم دادگاه استدعا دارم.

با تشکر و احترام
[امضا و اثر انگشت خواهان/وکیل]
[تاریخ تنظیم دادخواست]

نمونه ۲: دادخواست طلاق در صورت عجز شوهر از پرداخت نفقه (ماده ۱۱۲۹ بخش دوم)

این نمونه برای حالتی است که مرد به دلیل ناتوانی مالی (مانند فقر، بیکاری طولانی مدت، بیماری های سخت) قادر به پرداخت نفقه نیست و زن می خواهد به دلیل این عجز، درخواست طلاق دهد.

به نام خدا

ریاست محترم دادگاه خانواده شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام، به استحضار عالی می رساند:

عنوان	اطلاعات
خواهان:	[نام و نام خانوادگی زن]، فرزند [نام پدر]، کد ملی [کد ملی زن]، به نشانی [آدرس کامل محل سکونت زن]
خوانده:	[نام و نام خانوادگی مرد]، فرزند [نام پدر]، کد ملی [کد ملی مرد]، به نشانی [آدرس کامل محل سکونت مرد]
وکیل (در صورت وجود):	[نام و نام خانوادگی وکیل]، به نشانی [آدرس دفتر وکیل]، شماره پروانه [شماره پروانه]
خواسته:	صدور حکم طلاق به دلیل عجز خوانده از پرداخت نفقه (مستند به ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی)

دلایل و منضمات:

1. عقدنامه رسمی شماره [شماره عقدنامه] مورخ [تاریخ عقدنامه]، تنظیمی در دفترخانه ازدواج شماره [شماره دفترخانه] [نام شهرستان].
2. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی خواهان.
3. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی خوانده.
4. مدارک دال بر عجز خوانده از پرداخت نفقه (مانند گواهی بیکاری، مدارک پزشکی در صورت بیماری، گواهی عدم تمکن مالی از مراجع ذیصلاح، استشهادیه محلی).
5. در صورت وجود، اظهارنامه مطالبه نفقه.
6. در صورت وجود، شهادت شهود.

شرح دادخواست:

اینجانب خواهان به موجب عقدنامه رسمی فوق الذکر، به تاریخ [تاریخ عقدنامه] به عقد دائم خوانده محترم جناب آقای [نام و نام خانوادگی مرد] درآمده ام. حاصل این ازدواج [تعداد] فرزند [پسر/دختر] به نام های [نام فرزندان] می باشد / بدون فرزند می باشد.

متاسفانه خوانده محترم از تاریخ [تاریخ شروع عدم پرداخت نفقه] و به مدت بیش از [مدت زمان، مثلاً شش ماه یا یک سال] به دلیل [توضیح دلایل عجز، مثلاً بیکاری طولانی مدت، بیماری صعب العلاج، ورشکستگی و عدم دارایی] قادر به پرداخت نفقه قانونی اینجانب نمی باشد. با وجود تلاش های مکرر برای حل این مشکل، وضعیت مالی خوانده به گونه ای است که امکان تامین نفقه اینجانب را ندارد و هیچ گونه امیدواری برای بهبود وضعیت مالی ایشان نیز متصور نیست. اینجانب نیز به دلیل [توضیح وضعیت مالی زن، مثلاً خانه دار بودن، عدم توانایی مالی برای تامین هزینه های زندگی] امکان ادامه زندگی مشترک بدون نفقه را ندارم.

ادامه زندگی مشترک در این شرایط، با توجه به عجز خوانده از پرداخت نفقه و دشواری های ناشی از آن، برای اینجانب موجب عسر و حرج شدید گردیده است. لذا با تقدیم این دادخواست، مستنداً به بخش دوم ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی که به صراحت به حق طلاق زن در صورت عجز شوهر از دادن نفقه اشاره دارد و همچنین تبصره ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی، تقاضای صدور حکم مبنی بر اجرای صیغه طلاق به دلیل عجز خوانده از پرداخت نفقه، به انضمام کلیه خسارات دادرسی و حق الوکاله وکیل (در صورت وجود) در حق اینجانب را از محضر محترم دادگاه استدعا دارم.

با تشکر و احترام
[امضا و اثر انگشت خواهان/وکیل]
[تاریخ تنظیم دادخواست]

نکات کلیدی در تنظیم دادخواست

برای افزایش شانس موفقیت در پرونده، رعایت نکات زیر در تنظیم دادخواست ضروری است:

• دقت در درج اطلاعات: تمامی اطلاعات خواهان، خوانده و مشخصات ازدواج باید به صورت دقیق و کامل درج شود. هرگونه اشتباه در این موارد می تواند به تاخیر در روند رسیدگی منجر شود.
• مستندسازی کامل: جمع آوری و ارائه تمامی مدارک و مستندات لازم (عقدنامه، حکم نفقه، اجرائیه، گزارشات عدم اجرا، مدارک عجز، شهادت شهود) بسیار مهم است. هرچه مستندات قوی تر باشد، اثبات ادعا برای دادگاه آسان تر خواهد بود.
• ارائه دلایل متقن: در بخش شرح دادخواست، باید به روشنی و با استدلال حقوقی قوی، دلایل خود را برای طلاق توضیح دهید. به خصوص، باید به خوبی توضیح دهید که چرا امکان الزام مرد به پرداخت نفقه وجود ندارد (در صورت استنکاف) یا چرا مرد عاجز از پرداخت است (در صورت عجز)، و چگونه این وضعیت موجب عسر و حرج شما شده است.
• مشورت با وکیل: با توجه به پیچیدگی های حقوقی این نوع دعاوی، اکیداً توصیه می شود قبل از تنظیم و ثبت دادخواست با یک وکیل متخصص خانواده مشورت کنید. وکیل می تواند شما را در جمع آوری مدارک، تنظیم صحیح دادخواست و دفاع در دادگاه یاری رساند.

۶. نکات حقوقی مهم و کلیدی

دعوای طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه، ابعاد مختلفی دارد که آگاهی از آنها می تواند به زن در پیمودن این مسیر حقوقی کمک کند. در این بخش به برخی از نکات حقوقی مهم و پرتکرار اشاره می شود.

امکان طرح همزمان دعوای نفقه و طلاق: زن می تواند همزمان با طرح دعوای مطالبه نفقه معوقه، دادخواست طلاق را نیز مطرح کند. با این حال، دادگاه معمولاً ابتدا به پرونده نفقه رسیدگی کرده و در صورت احراز شرایط قانونی، سپس به درخواست طلاق رسیدگی می کند. به این صورت که تا زمانی که حکم قطعی نفقه صادر و امکان عدم الزام اثبات نشود، دادگاه به درخواست طلاق رأی نمی دهد. اما ثبت همزمان پرونده ها می تواند به سرعت بخشیدن به فرآیند کمک کند.

مدت زمان دادرسی پرونده طلاق به دلیل نفقه: مدت زمان رسیدگی به این پرونده ها بسته به عوامل متعددی از جمله حجم کاری دادگاه، میزان همکاری طرفین، نیاز به کارشناسی یا داوری، و مراحل تجدیدنظرخواهی، متغیر است. اما به طور کلی، ممکن است چندین ماه تا بیش از یک سال به طول انجامد. زن با ارائه مدارک قوی و پیگیری مستمر، می تواند به تسریع روند کمک کند.

تأثیر ترک انفاق (جرم کیفری) بر روند طلاق: طرح شکایت کیفری ترک انفاق و محکومیت مرد به دلیل آن، می تواند به عنوان یک مدرک قوی در پرونده طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه مورد استناد قرار گیرد. اثبات ارتکاب جرم ترک انفاق، نشان دهنده استنکاف مرد و به نوعی تقویت کننده دلایل زن برای طلاق حقوقی است.

حقوق مالی زوجه پس از این نوع طلاق: پس از طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه، زن مستحق دریافت تمامی حقوق مالی خود خواهد بود. این حقوق شامل:

• مهریه: به طور کامل و بدون کسر (در صورتی که قبلاً دریافت نشده باشد).
• اجرت المثل ایام زوجیت: پاداش کارهای زن در منزل شوهر که عرفاً دارای اجرت باشد.
• نحله: مبلغی که دادگاه در صورت عدم تعلق اجرت المثل و با توجه به سال های زندگی مشترک و وضعیت زن، تعیین می کند.
• نصف دارایی (شرط تنصیف): در صورتی که در عقدنامه شرط نصف دارایی امضا شده باشد و طلاق به درخواست زن (و بدون تقصیر او) یا به درخواست مرد باشد، زن مستحق دریافت تا نصف دارایی مرد که در زمان زندگی مشترک تحصیل کرده، خواهد بود.
• نفقه ایام عده: در صورتی که طلاق رجعی باشد، زن در ایام عده (حدود سه ماه و ده روز) مستحق نفقه است.

وضعیت حضانت و ملاقات فرزندان: طلاق والدین تاثیری بر حضانت و ملاقات فرزندان ندارد. دادگاه در هر صورت، مصلحت فرزندان را در نظر می گیرد. حضانت فرزندان تا هفت سالگی با مادر است و پس از آن، در صورت اختلاف والدین، دادگاه با در نظر گرفتن مصلحت طفل، حضانت را تعیین می کند. حق ملاقات والدین با فرزندان در هر شرایطی محفوظ است.

رجعی یا بائن بودن این نوع طلاق: طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه از نوع طلاق بائن است. این به آن معناست که مرد در طول مدت عده نمی تواند به زن رجوع کند و برای از سرگیری زندگی مشترک نیاز به عقد نکاح جدید است. دلیل بائن بودن این طلاق، حکم دادگاه به دلیل عسر و حرج زوجه است.

هزینه های دادرسی و حق الوکاله وکیل: هزینه های دادرسی شامل هزینه ثبت دادخواست، هزینه کارشناسی نفقه (در صورت لزوم) و سایر هزینه های مربوط به پیگیری پرونده است. حق الوکاله وکیل نیز بر اساس توافق با وکیل تعیین می شود. در صورت موفقیت در پرونده، زن می تواند از دادگاه بخواهد که هزینه های دادرسی را از مرد مطالبه کند.

وضعیت نداشتن سند رسمی ازدواج: در صورتی که ازدواج به صورت رسمی ثبت نشده باشد، ابتدا باید دعوای اثبات زوجیت مطرح شود. پس از اثبات رابطه زوجیت در دادگاه، زن می تواند نسبت به مطالبه نفقه و سپس درخواست طلاق اقدام کند. عدم ثبت رسمی ازدواج، اصل رابطه زوجیت و حقوق ناشی از آن را از بین نمی برد، اما اثبات آن را پیچیده تر می کند.

نتیجه گیری

طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه، یک راهکار حقوقی مهم برای زنانی است که در زندگی مشترک با مشکل عدم تامین نیازهای اساسی خود مواجه هستند. آگاهی دقیق از شرایط قانونی، مراحل صحیح طی کردن دعوا و مستندسازی کامل، نقش کلیدی در موفقیت این گونه پرونده ها دارد.

از تعریف دقیق نفقه و اجزای آن گرفته تا تفاوت نفقه جاری و معوقه، و سپس بررسی ضمانت اجراهای حقوقی و کیفری، همگی به زن کمک می کنند تا با بینش کامل تری وارد فرآیند قضایی شود. شرایط لازم، به ویژه اثبات تمکین زن و عدم پرداخت نفقه توسط مرد (چه از روی استنکاف و چه عجز) و مهم تر از آن، عدم امکان الزام شوهر به پرداخت نفقه، از ارکان اساسی این دعوا هستند.

مراحل گام به گام از مطالبه نفقه معوقه تا ثبت دادخواست طلاق و رسیدگی در دادگاه خانواده، مسیری است که باید با دقت و صبر طی شود. همچنین، انتخاب دادگاه صالح و آشنایی با حقوق مالی زن پس از طلاق، از جمله نکات حقوقی حیاتی است که نباید نادیده گرفته شود.

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و حساسیت این نوع پرونده ها، اکیداً توصیه می شود برای جلوگیری از هرگونه اشتباه احتمالی و تسریع در روند دادرسی، حتماً از مشاوره وکلای متخصص در حوزه حقوق خانواده بهره مند شوید. یک وکیل مجرب می تواند شما را در تمامی مراحل، از جمع آوری مدارک و تنظیم دادخواست تا دفاع در دادگاه، یاری رساند و به شما اطمینان دهد که حقوق قانونی تان به بهترین نحو احقاق خواهد شد.

برای دریافت مشاوره حقوقی تخصصی و راهنمایی در تمامی مراحل، با وکلای مجرب ما تماس بگیرید.