مهریه زن در طلاق از سوی خود: شرایط و نحوه دریافت
اگر زن بخواهد طلاق بگیرد مهریه به او تعلق میگیرد
بله، اگر زن بخواهد طلاق بگیرد، در اکثر قریب به اتفاق موارد، مهریه به او تعلق می گیرد. مهریه یک حق قانونی و مستقل است که با جاری شدن عقد نکاح به زن تعلق می گیرد و درخواست طلاق از سوی زن، این حق را سلب نمی کند، مگر اینکه زن به صورت ارادی و رسمی از آن صرف نظر کند.
یکی از پرسش های کلیدی و رایج در مسائل حقوقی خانواده، به ویژه در شرایط پر چالش اختلاف و جدایی، این است که آیا مهریه در صورتی که زن درخواست طلاق دهد، همچنان به او تعلق خواهد گرفت؟ این پرسش به دلیل تصورات نادرست و اطلاعات غلط رایج در جامعه، ابهامات زیادی را برای زنان و مردان ایجاد می کند. مهریه در نظام حقوقی ایران، نه تنها یک تعهد مالی ساده نیست، بلکه ریشه های عمیق فقهی و قانونی دارد و به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زن شناخته می شود که با جاری شدن عقد نکاح، بلافاصله به مالکیت او درمی آید. آگاهی دقیق از این حق و شرایط مربوط به آن برای هر فردی که در آستانه ازدواج، زندگی مشترک یا حتی جدایی قرار دارد، ضروری است تا بتواند با اطلاعات کامل و صحیح، تصمیمات حقوقی و زندگی خود را اتخاذ کند. هدف این مقاله، تبیین دقیق این موضوع از جنبه های مختلف حقوقی، بررسی شرایط گوناگون طلاق از سوی زن و نحوه تاثیر آن بر مهریه است تا مخاطبان با دیدی روشن و مستند، از حقوق خود آگاه شوند.
مهریه چیست؟ مبنای قانونی و انواع آن
برای درک کامل این که آیا اگر زن بخواهد طلاق بگیرد مهریه به او تعلق میگیرد، ابتدا باید مفهوم مهریه، مبنای قانونی آن و انواع مختلف آن را به دقت بررسی کنیم. مهریه، ستون فقرات حقوق مالی زن در عقد نکاح است و شناخت صحیح آن، کلید فهم بسیاری از مسائل حقوقی خانواده است.
تعریف مهریه و جایگاه آن در قانون مدنی ایران
مهریه که در فقه اسلامی با عنوان «صداق» نیز شناخته می شود، مالی است که مرد در زمان عقد نکاح به زن می پردازد یا متعهد به پرداخت آن می شود. این مال می تواند شامل وجوه نقد، طلا، سکه، املاک، منقولات، یا حتی آموزش هنری و خدماتی باشد که ارزش مالی و شرعی داشته باشد. قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، به صراحت و با تأکید فراوان، مهریه را حق مسلم و شرعی زن دانسته و در مواد مختلفی به آن پرداخته است.
ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی به روشنی بیان می کند: «به محض عقد نکاح، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.» این ماده اساس مالکیت زن بر مهریه را از همان لحظه جاری شدن صیغه عقد تثبیت می کند. این بدان معناست که مهریه یک بدهی حال یا موجل بر عهده مرد است و زن، صرف نظر از ادامه زندگی مشترک یا چگونگی رابطه زناشویی، مالک آن محسوب می شود. این حق مالی، کاملاً مستقل از سایر حقوق و تکالیف زوجین، مانند حق نفقه یا تمکین است و هیچ ارتباطی با ادامه یا پایان زندگی مشترک ندارد، مگر در شرایط خاص و با اراده خود زن.
انواع مهریه بر اساس نحوه تعیین و زمان مطالبه
مهریه در حقوق ایران به انواع مختلفی تقسیم می شود که هر کدام شرایط و آثار حقوقی خاص خود را دارند. شناخت این انواع برای هر دو طرف عقد ضروری است:
- مهرالمسمی: این نوع مهریه، همان مهریه ای است که مقدار، نوع و اوصاف آن به طور دقیق و با توافق زوجین در هنگام عقد نکاح تعیین و در سند ازدواج ثبت می شود. غالب مهریه ها از این نوع هستند و باید دارای ارزش مالی، قابلیت تملک و معلوم و معین باشند.
- مهرالمثل: در صورتی که در زمان عقد، مهریه تعیین نشده باشد یا اگر مهریه تعیین شده (مهرالمسمی) به دلایلی باطل شود (مثلاً مالیت نداشته باشد)، پس از وقوع نزدیکی، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. مهرالمثل توسط دادگاه و با توجه به شأن و وضعیت خانوادگی، تحصیلات، سن، زیبایی و سایر اوصاف زن، همچنین وضعیت مالی مرد تعیین می شود.
- مهرالمتعه: اگر مهریه در عقد نکاح تعیین نشده باشد و طلاق قبل از وقوع نزدیکی صورت گیرد، مرد باید مبلغی را به عنوان مهرالمتعه به زن بپردازد. این مبلغ نیز توسط دادگاه و با در نظر گرفتن وضعیت مالی مرد تعیین می شود. هدف از مهرالمتعه جبران فقدان مهریه برای زنی است که بدون تعیین مهریه و قبل از نزدیکی طلاق گرفته است.
علاوه بر انواع فوق که بر اساس نحوه تعیین مهریه دسته بندی می شوند، از نظر زمان مطالبه نیز مهریه به دو دسته اصلی تقسیم می شود:
- مهریه عندالمطالبه: این رایج ترین نوع مهریه است. در این حالت، زن می تواند هر زمان که اراده کند، تمام یا بخشی از مهریه خود را از مرد مطالبه نماید. مرد مکلف به پرداخت آن است و تنها در صورت اثبات اعسار (ناتوانی مالی) می تواند تقاضای تقسیط آن را از دادگاه داشته باشد. اصل بر عندالمطالبه بودن مهریه است، مگر اینکه صراحتاً در عقدنامه ذکر شود که عندالاستطاعه است.
- مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، پرداخت آن مشروط به اثبات توانایی مالی مرد توسط زن است. به عبارت دیگر، زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را دریافت کند که اثبات نماید مرد توانایی مالی پرداخت آن را دارد. اثبات این توانایی مالی (استطاعت) بر عهده زن است.
پاسخ صریح: آیا اگر زن درخواست طلاق کند، مهریه به او تعلق می گیرد؟
با توجه به توضیحات داده شده درباره مبنای قانونی و انواع مهریه، می توانیم به صورت قاطع به این سوال پاسخ دهیم: بله، در اکثر قریب به اتفاق موارد، درخواست طلاق از سوی زن، تأثیری بر حق او نسبت به مهریه ندارد و مهریه به او تعلق می گیرد.
دلیل این امر کاملاً روشن است. همانطور که در ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی بیان شد، به محض جاری شدن عقد نکاح، زن مالک مهریه خود می شود. این مالکیت، حقی است مستقل که به ماهیت عقد نکاح گره خورده و ارتباط مستقیمی به ادامه زندگی مشترک، خوش رفتاری یا بدرفتاری زوجین، یا حتی چگونگی و علت درخواست طلاق ندارد. مهریه از لحظه عقد، در ذمه مرد قرار می گیرد و او مدیون زن است. بنابراین، حتی اگر زن به صورت یک طرفه و بدون دلیل خاصی بخواهد طلاق بگیرد، این اراده او به تنهایی باعث سلب حق مهریه نمی شود.
تنها در شرایط بسیار خاص و با رضایت و اراده مستقیم و آگاهانه خود زن است که ممکن است تمام یا بخشی از مهریه او بخشیده شود یا در قبال طلاق از آن صرف نظر کند. این موارد استثنایی هستند و به هیچ عنوان به معنای سلب خودکار مهریه به صرف درخواست طلاق از سوی زن نیستند. در ادامه به تفصیل به بررسی این شرایط و تأثیر آن ها بر وضعیت مهریه خواهیم پرداخت.
بررسی شرایط طلاق از سوی زن و وضعیت مهریه در هر حالت
طلاق از سوی زن می تواند تحت شرایط مختلفی صورت گیرد که هر یک، رویه های حقوقی خاص خود را دارند. اما نکته مهم این است که در اغلب این حالات، حق مهریه زن محفوظ است. در این بخش، به بررسی این شرایط و وضعیت مهریه در هر کدام می پردازیم.
طلاق توافقی
طلاق توافقی، همان طور که از نامش پیداست، طلاقی است که با توافق کامل و متقابل زوجین بر سر تمامی مسائل مربوط به جدایی صورت می گیرد. این مسائل شامل مهریه، نفقه، حضانت فرزندان، اجرت المثل، جهیزیه و سایر حقوق مالی و غیرمالی می شود. در طلاق توافقی، زوجین با مراجعه به دادگاه، ضمن ارائه توافق نامه، درخواست صدور گواهی عدم امکان سازش می کنند.
در طلاق توافقی، وضعیت مهریه کاملاً بستگی به توافق زن و مرد دارد. زن می تواند تمامی مهریه خود را مطالبه کند، بخشی از آن را دریافت کند، یا حتی برای جلب رضایت مرد به طلاق و تسریع در روند آن، تمام یا قسمتی از مهریه خود را ببخشد (بذل کند). این بخشش باید به صورت صریح، آگاهانه و در حضور قاضی یا به صورت رسمی در دفترخانه اسناد رسمی صورت گیرد. مهم است که بدانیم بخشش مهریه در طلاق توافقی، یک عمل کاملاً ارادی از سوی زن است و به هیچ عنوان به معنای سلب خودکار حق او بر مهریه نیست. اگر زن و مرد بر سر مهریه توافق نکنند، روند طلاق توافقی با مشکل مواجه شده و به طلاق یک طرفه (از سوی زن یا مرد) تبدیل خواهد شد.
طلاق خلع و مبارات
طلاق خلع و مبارات، دو نوع طلاق هستند که در آن زن به دلیل کراهت (تنفر) از شوهر، مالی (غالباً تمام یا بخشی از مهریه یا معادل آن) را به او می بخشد تا مرد را راضی به طلاق کند و از بند زندگی مشترک رها شود. این انواع طلاق، ریشه در فقه اسلامی دارند و در قانون مدنی ایران نیز به آن ها اشاره شده است.
- طلاق خلع: در طلاق خلع، کراهت از یک طرف، یعنی از جانب زن است و زن با پرداخت مالی به مرد، او را راضی به طلاق می کند. مبلغ بذل شده در طلاق خلع می تواند حتی بیشتر از مهریه باشد.
- طلاق مبارات: در طلاق مبارات، کراهت متقابل است؛ یعنی هر دو طرف (زن و مرد) از یکدیگر کراهت دارند و مایل به ادامه زندگی مشترک نیستند. در این حالت، مالی که زن به مرد می بخشد، نباید بیشتر از مهریه باشد.
در هر دو نوع طلاق خلع و مبارات، زن مهریه یا بخشی از آن را بذل می کند. این بذل، یک اسقاط ارادی حق است، نه سلب اجباری آن. نکته حقوقی مهم این است که زن تا پایان مدت عده (که معمولاً سه طُهر یا سه ماه است) حق رجوع از بذل را دارد. یعنی می تواند از بخشش خود منصرف شود. در صورت رجوع از بذل در دوران عده، طلاق خلع یا مبارات تبدیل به طلاق رجعی شده و مرد نیز می تواند به زن رجوع کند و زندگی مشترک را از سر بگیرد.
طلاق بر اساس شروط ۱۲ گانه ضمن عقد یا شروط خاص (حق طلاق زن)
یکی از مهم ترین راه هایی که زن می تواند از طریق آن درخواست طلاق دهد و حقوق مالی خود را نیز حفظ کند، استناد به شروط ضمن عقد است. این شروط، که غالباً به عنوان شروط ۱۲ گانه در سند ازدواج رسمی درج می شوند، به زن این امکان را می دهند که در صورت تحقق هر یک از آن ها، به عنوان وکیل بلاعزل از سوی مرد، به دادگاه مراجعه کرده و تقاضای طلاق کند. این شروط با هدف حمایت از حقوق زن و ایجاد تعادل بیشتر در حق طلاق، در عقدنامه گنجانده شده اند.
در این حالت، حق زن بر مهریه کاملاً محفوظ است و می تواند همزمان با درخواست طلاق، آن را مطالبه کند. مرد حق ممانعت از پرداخت مهریه را به دلیل اینکه زن خود خواهان طلاق است، ندارد. دادگاه نیز پس از احراز تحقق شرط و اثبات آن توسط زن، حکم طلاق را صادر و زن را در مطالبه مهریه محق می داند.
لیست و توضیح کامل شروط ۱۲ گانه:
شروط دوازده گانه معمولاً در بند الف شروط ضمن عقد سند ازدواج قید می شوند و به شرح زیر هستند:
- امتناع شوهر از دادن نفقه یا عدم امکان الزام او به تأدیه نفقه و نیز عجز از پرداخت سایر حقوق واجبه زن: اگر مرد به مدت معقول و مشخصی نفقه زن را نپردازد و امکان الزام او از طریق قانونی نیز وجود نداشته باشد، یا از پرداخت سایر حقوق مالی واجب زن امتناع کند.
- سوء رفتار یا سوء معاشرت زوج به حدی که ادامه زندگی را برای زوجه غیرقابل تحمل نماید: شامل انواع خشونت فیزیکی، روانی، تحقیر، توهین، فحاشی، بدرفتاری با فرزندان و هرگونه رفتاری که ادامه زندگی زناشویی را برای زن دشوار و مشقت بار سازد.
- ابتلا به امراض صعب العلاج به نحوی که دوام زناشویی برای زوجه مخاطره آمیز باشد: مانند بیماری های واگیردار، لاعلاج یا بیماری هایی که توانایی مرد در انجام وظایف زناشویی را مختل کرده و سلامت زن را به خطر می اندازد.
- جنون زوج در مواردی که فسخ نکاح شرعاً ممکن نباشد: در صورتی که مرد پس از عقد به بیماری روانی شدید (جنون) مبتلا شود و این جنون امکان فسخ نکاح را از نظر شرعی فراهم نکند.
- عدم رعایت دستور دادگاه در مورد منع اشتغال به کاری که مغایر با مصالح خانوادگی یا حیثت زن باشد: اگر مرد شغلی را انتخاب کند که با مصالح خانوادگی یا شأن و حیثیت زن در تضاد باشد و علیرغم دستور دادگاه مبنی بر ترک آن، همچنان به آن ادامه دهد.
- محکومیت قطعی شوهر به حبس پنج سال یا بیشتر: در صورتی که مرد به دلیل ارتکاب جرمی، به مجازات حبس قطعی پنج سال یا بیشتر محکوم شود.
- ارتکاب هرگونه بزه یا جرم یا عملی از سوی زوج که با حیثیت و شأن خانوادگی زوجه و وضعیت او در جامعه مغایرت داشته باشد: شامل جرائم کیفری، فساد اخلاقی، یا هر عمل دیگری که به اعتبار و آبروی زن در جامعه آسیب جدی وارد کند.
- اعتیاد زوج به هر نوع مواد مخدر، مشروبات الکلی و قمار که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد: اعتیادی که به قدری شدید باشد که ادامه زندگی مشترک را مختل کند و مرد از درمان آن خودداری کند یا امکان ترک آن وجود نداشته باشد.
- ترک زندگی خانوادگی توسط زوج بدون عذر موجه به مدت شش ماه متوالی یا نه ماه متناوب در یک سال: غیبت طولانی مدت و بی دلیل مرد از کانون خانواده و عدم بازگشت به زندگی مشترک.
- غیبت بدون اطلاع زوج به مدت شش ماه یا بیشتر: اگر مرد بدون اطلاع همسر و بدون دلیل موجه، به مدت طولانی ناپدید شود و از او خبری نباشد.
- محکومیت قطعی شوهر در اثر ارتکاب جرم و اجرای هرگونه مجازات اعم از حد و تعزیر و…: این شرط به طور کلی ارتکاب هر جرمی که موجب محکومیت قطعی و اجرای مجازات شود را شامل می شود و دامنه وسیع تری نسبت به شرط حبس دارد.
- در صورت ازدواج مجدد مرد بدون رضایت همسر اول: این یکی از مهم ترین شروط است که به زن حق می دهد در صورت ازدواج مجدد مرد بدون اجازه و رضایت رسمی او، درخواست طلاق دهد.
اثبات تحقق هر یک از این شروط بر عهده زن است و او باید با ارائه مدارک و شواهد کافی، دادگاه را قانع کند. پس از اثبات، دادگاه حکم طلاق را صادر و زن می تواند مهریه خود را نیز مطالبه کند.
درخواست طلاق به دلیل عسر و حرج
یکی دیگر از راه های قانونی برای درخواست طلاق از سوی زن، استناد به «عسر و حرج» است. بر اساس ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، اگر ادامه زندگی مشترک برای زن با مشقت و سختی غیرقابل تحمل (عسر و حرج) همراه باشد، زن می تواند با اثبات این شرایط در دادگاه، از دادگاه تقاضای طلاق کند. مفهوم عسر و حرج بسیار وسیع و شامل مصادیق مختلفی است که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ضرب و شتم، بدرفتاری و سوء رفتار مستمر مرد.
- عدم پرداخت نفقه برای مدت طولانی.
- ترک زندگی مشترک و عدم بازگشت به مدت طولانی.
- اعتیاد شدید و مضر مرد به مواد مخدر یا مشروبات الکلی.
- ابتلای مرد به بیماری های صعب العلاج که زندگی مشترک را مختل می کند.
- حبس طولانی مدت مرد.
- ازدواج مجدد مرد بدون رضایت زن و عدم رعایت عدالت.
در صورتی که زن بتواند در دادگاه، شرایط عسر و حرج خود را اثبات کند، دادگاه حکم طلاق را صادر خواهد کرد. در این موارد نیز، حق زن بر مهریه کاملاً محفوظ است و او می تواند همزمان با درخواست طلاق، مهریه خود را نیز مطالبه کند. اثبات عسر و حرج نیازمند ارائه مستندات، شهادت شهود، گزارش پزشکی قانونی یا سایر مدارک معتبر است.
چه زمانی ممکن است مهریه به زن تعلق نگیرد یا با چالش مواجه شود؟
با وجود اینکه اصل بر تعلق مهریه به زن است، در برخی شرایط خاص، ممکن است حق مهریه به طور کامل یا جزئی از بین برود یا مطالبه آن با چالش هایی روبرو شود. این موارد استثنایی هستند و نباید با تصورات غلط رایج اشتباه گرفته شوند.
ابراء (بخشش) رسمی و داوطلبانه کامل مهریه
مهم ترین حالتی که مهریه به زن تعلق نمی گیرد، زمانی است که زن به صورت رسمی، آگاهانه و داوطلبانه تمامی حق خود بر مهریه را ساقط کند. این عمل حقوقی را «ابراء ذمه» می گویند. ابراء به معنای بری کردن ذمه (بدهی) مرد از مهریه است و زن با این کار، حق مطالبه مهریه را از خود سلب می کند. این ابراء باید به صورت سند رسمی (مثلاً در دفترخانه اسناد رسمی یا در حضور قاضی و ثبت در صورتجلسه دادگاه) انجام شود تا از هرگونه شک و شبهه مبرا باشد. پس از ابراء کامل مهریه و وقوع نزدیکی، زن دیگر نمی تواند به مهریه خود رجوع کند.
ابراء مهریه یک عمل حقوقی یک طرفه و غیرقابل بازگشت از سوی زن است که باید با آگاهی کامل و بدون هیچگونه اجبار یا اکراه انجام شود. پس از نزدیکی، امکان رجوع از این ابراء وجود ندارد.
طلاق قبل از نزدیکی
یکی دیگر از شرایط خاص که بر میزان مهریه تأثیر می گذارد، وقوع طلاق قبل از نزدیکی (رابطه زناشویی) است. بر اساس ماده ۱۰۹۲ قانون مدنی: «هرگاه شوهر قبل از نزدیکی زن خود را طلاق دهد، زن مستحق نصف مهر است و اگر مهر تعیین نشده باشد، زن مستحق مهرالمتعه خواهد بود.»
بنابراین، اگر زن قبل از وقوع نزدیکی درخواست طلاق دهد و طلاق نیز جاری شود، تنها مستحق دریافت نصف مهریه تعیین شده خواهد بود. این حکم، یک استثنا بر اصل مالکیت کامل مهریه است که برای حفظ تعادل در شرایط خاص عقد نکاح و عدم نزدیکی وضع شده است.
مهریه عندالاستطاعه و عدم توانایی مالی مرد
همان طور که قبلاً اشاره شد، در مهریه عندالاستطاعه، پرداخت مهریه منوط به اثبات توانایی مالی (استطاعت) مرد توسط زن است. اگر مهریه زن از نوع عندالاستطاعه باشد و زن نتواند در دادگاه ثابت کند که مرد توانایی مالی برای پرداخت مهریه را دارد، یا مرد واقعاً فاقد اموال و دارایی های کافی برای پرداخت باشد، در این صورت زن نمی تواند مهریه خود را دریافت کند. این امر به معنای سلب حق مهریه نیست، بلکه به معنای عدم فراهم بودن شرایط مطالبه و دریافت آن در حال حاضر است و در صورت بهبود وضعیت مالی مرد در آینده، زن می تواند مجدداً اقدام به مطالبه کند.
رفع سوءتفاهم: نشوز (عدم تمکین) یا سوءرفتار زن و تاثیر آن بر مهریه
یکی از بزرگترین و رایج ترین تصورات نادرست در جامعه، این است که اگر زن «ناشزه» باشد (یعنی از وظایف زناشویی خود بدون عذر موجه سرباز زند و تمکین نکند) یا مرتکب سوءرفتاری مانند خیانت شود، حق مهریه او از بین می رود یا کاهش می یابد. این تصور کاملاً اشتباه و خلاف قانون است.
نشوز (عدم تمکین) یا سوءرفتار زن، به هیچ عنوان باعث از بین رفتن حق مهریه نمی شود. مهریه یک حق مستقل مالی است که با عقد نکاح ایجاد شده و ارتباطی به رفتار زن در زندگی مشترک ندارد. تنها حقی که ممکن است در صورت نشوز زن از او سلب شود، حق «نفقه» است. به عبارت دیگر، زن ناشزه مستحق نفقه نخواهد بود، اما حق او بر مهریه و مطالبه آن به قوت خود باقی است. حتی اثبات خیانت زن نیز، هرچند ممکن است در روند طلاق و تصمیم گیری قاضی برای صدور حکم طلاق عسر و حرج یا تشخیص تقصیر تأثیرگذار باشد، اما به تنهایی منجر به سلب مهریه نخواهد شد.
این نکته حقوقی برای آگاهی زنان و مردان بسیار حیاتی است تا از سوءاستفاده های احتمالی و اطلاعات غلط جلوگیری شود.
مراحل قانونی مطالبه مهریه در صورت درخواست طلاق از سوی زن
در صورتی که زن درخواست طلاق دهد و قصد مطالبه مهریه خود را نیز داشته باشد، باید مراحل قانونی مشخصی را طی کند. این مراحل، چه زن مهریه عندالمطالبه داشته باشد و چه عندالاستطاعه، شامل رویه های قضایی است که در اینجا به صورت گام به گام شرح داده می شوند:
اقدام اولیه و جمع آوری مدارک
پیش از هر اقدام قضایی، جمع آوری مدارک لازم، اساسی ترین گام است. این مدارک شامل موارد زیر می شود:
- اصل یا رونوشت سند نکاحیه (عقدنامه): این مهم ترین مدرک است که اثبات کننده رابطه زوجیت و میزان مهریه است. در صورت نداشتن اصل، می توانید با مراجعه به دفترخانه ثبت ازدواج، رونوشت برابر اصل دریافت کنید.
- اصل شناسنامه و کارت ملی: برای احراز هویت زن.
- کپی مدارک هویتی مرد: (در صورت دسترسی)
مراجعه به مراجع قضایی
پس از آماده سازی مدارک، زن باید برای ثبت دادخواست مطالبه مهریه اقدام کند:
- مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: تمامی دادخواست ها از طریق این دفاتر ثبت می شوند. زن باید با در دست داشتن مدارک هویتی و عقدنامه، دادخواست مطالبه مهریه را تنظیم و ثبت کند.
- تعیین مرجع صالح:
- دادگاه خانواده: در اکثر موارد، پرونده مطالبه مهریه در صلاحیت دادگاه خانواده است.
- اجرای ثبت: در صورتی که مهریه سکه، طلا یا مال معین باشد و سند ازدواج رسمی باشد، زن می تواند ابتدا از طریق اداره ثبت اسناد و املاک برای توقیف اموال مرد اقدام کند. این روش معمولاً سریع تر است و نیاز به صدور حکم دادگاه ندارد، اما فقط برای مهریه عندالمطالبه و مالی قابل اجرا است. اگر مرد اموالی برای توقیف نداشته باشد، پرونده به دادگاه ارجاع داده می شود.
رسیدگی دادگاه و صدور حکم
پس از ثبت دادخواست، مراحل رسیدگی دادگاه به شرح زیر است:
- تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ به طرفین: دادگاه وقت جلسه رسیدگی را تعیین و به هر دو طرف ابلاغ می کند.
- تشکیل جلسات دادگاه: در جلسات دادگاه، اظهارات زن و مرد استماع می شود. زن باید ادعای خود مبنی بر مطالبه مهریه را مطرح کند. مرد نیز می تواند دفاعیات خود را ارائه دهد، از جمله اینکه مهریه را پرداخت کرده (که باید اثبات کند) یا معسر است (ناتوان از پرداخت یکجای مهریه).
- صدور حکم: پس از بررسی مدارک و اظهارات، دادگاه حکم به پرداخت مهریه (به صورت نقدی یا اقساطی) صادر می کند. در مهریه عندالاستطاعه، دادگاه ابتدا به توانایی مالی مرد رسیدگی می کند.
مرحله اجرای حکم
پس از قطعی شدن حکم دادگاه، نوبت به اجرای آن می رسد:
- صدور اجراییه: در صورت عدم پرداخت مهریه توسط مرد، زن می تواند تقاضای صدور اجراییه از دادگاه کند.
- معرفی اموال مرد برای توقیف: زن می تواند هرگونه اموال منقول و غیرمنقول (مانند حساب بانکی، حقوق، اتومبیل، ملک) متعلق به مرد را به اجرای احکام معرفی کند تا توقیف شود.
- تقسیط مهریه (اعسار مرد): اگر مرد ادعا کند که توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد (اعسار)، می تواند دادخواست اعسار به دادگاه ارائه دهد. دادگاه با بررسی شرایط مالی مرد (مانند درآمد، اموال، تعداد افراد تحت تکفل)، در صورت اثبات اعسار، حکم به تقسیط مهریه صادر می کند.
- صدور حکم جلب (در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار): در صورتی که مرد مهریه را پرداخت نکند و اعسار او نیز ثابت نشود یا اقساط تعیین شده را نپردازد، زن می تواند تقاضای حکم جلب او را از اجرای احکام کند.
پیگیری تمامی این مراحل نیازمند صبر و آگاهی حقوقی است و مشاوره با وکیل متخصص در این زمینه می تواند روند کار را تسهیل کند.
سوالات متداول
آیا زن می تواند قبل از طلاق، مهریه خود را مطالبه کند؟
بله، زن به محض جاری شدن عقد نکاح، مالک مهریه خود می شود و می تواند هر زمان که بخواهد، چه قبل از درخواست طلاق، چه همزمان با آن و چه پس از طلاق، مهریه خود را مطالبه کند. این حق، کاملاً مستقل از فرآیند طلاق است.
اگر مرد اموالی نداشته باشد، آیا مهریه به زن تعلق می گیرد؟
بله، مهریه همچنان به زن تعلق می گیرد و حق اوست. اما نحوه دریافت آن متفاوت خواهد بود. اگر مرد معسر باشد (توانایی مالی پرداخت مهریه را نداشته باشد)، دادگاه حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. در این صورت، مرد باید به صورت اقساط ماهانه یا سالانه، مهریه را پرداخت کند. اگر مرد هیچ مالی برای توقیف نداشته باشد و توان پرداخت اقساط را هم نداشته باشد، مطالبه مهریه ممکن است زمان بر شود، اما حق از بین نمی رود.
آیا مهریه مشمول مرور زمان می شود؟
خیر، مطالبه مهریه مشمول مرور زمان نمی شود. زن هر زمان که بخواهد می تواند مهریه خود را مطالبه کند و این حق او با گذشت زمان از بین نمی رود.
آیا اثبات خیانت زن می تواند باعث از بین رفتن حق مهریه او شود؟
خیر، همان طور که قبلاً توضیح داده شد، اثبات خیانت زن یا نشوز او، به هیچ عنوان باعث از بین رفتن حق مهریه نمی شود. مهریه حقی مستقل از روابط زناشویی و اخلاقیات زوجین است و فقط نفقه تحت تأثیر نشوز قرار می گیرد.
اگر زن ناشزه باشد، آیا مهریه به او تعلق نمی گیرد؟
این یک تصور غلط رایج است. نشوز (عدم تمکین زن از وظایف زناشویی) باعث سلب حق نفقه از زن می شود، اما هیچ تأثیری بر حق او نسبت به مهریه ندارد. زن ناشزه نیز می تواند مهریه خود را مطالبه کند و مرد مکلف به پرداخت آن است.
چقدر طول می کشد تا زن مهریه خود را دریافت کند؟
زمان دریافت مهریه کاملاً بستگی به شرایط پرونده، نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه)، میزان همکاری مرد، وجود اموال قابل توقیف و روند رسیدگی دادگاه دارد. در برخی موارد ممکن است چند ماه و در برخی دیگر، به دلیل پیچیدگی ها، سال ها به طول انجامد. از طریق اجرای ثبت، اگر اموالی برای توقیف باشد، ممکن است روند سریع تر باشد.
نتیجه گیری
در جمع بندی نهایی، پاسخ صریح و قانونی به این پرسش که اگر زن بخواهد طلاق بگیرد، مهریه به او تعلق می گیرد؟ این است که بله، در اکثریت قریب به اتفاق موارد، مهریه به عنوان یک حق قانونی و شرعی، تحت هر شرایطی به زن تعلق می گیرد. این حق با جاری شدن صیغه عقد نکاح تثبیت شده و درخواست طلاق از سوی زن، چه به صورت یک طرفه، چه بر مبنای شروط ضمن عقد، یا به دلیل عسر و حرج، هیچ تأثیری بر اصل وجود این حق مالی ندارد.
تنها شرایط خاص و محدودی وجود دارند که ممکن است باعث کاهش یا بذل مهریه شوند، از جمله:
- طلاق توافقی: که در آن زن به صورت ارادی و با توافق، تمام یا بخشی از مهریه خود را می بخشد.
- طلاق خلع و مبارات: که در آن زن به دلیل کراهت از شوهر، مالی (غالباً مهریه یا بخشی از آن) را به او می بخشد.
- طلاق قبل از نزدیکی: که در این صورت زن مستحق نصف مهریه است.
- ابراء رسمی و داوطلبانه مهریه: که زن با اراده خود و به صورت رسمی، از حق مهریه خود صرف نظر می کند.
باید تأکید کرد که تصورات نادرست رایج، مانند سلب مهریه به دلیل نشوز (عدم تمکین) یا سوءرفتار زن (مثل خیانت)، کاملاً خلاف قانون و شرع است و نباید مبنای تصمیم گیری قرار گیرد. مهریه حقی مستقل است که نشوز فقط می تواند بر نفقه تأثیر بگذارد، نه بر مهریه.
آگاهی کامل از این حقوق و عدم پذیرش اطلاعات غلط، برای زنان حیاتی است تا بتوانند با قدرت و اطمینان بیشتری در مسیر قانونی قدم بردارند. فرآیند مطالبه مهریه و طلاق می تواند پیچیده و چالش برانگیز باشد و نیازمند دانش حقوقی تخصصی است.
برای دریافت مشاوره حقوقی تخصصی و گام به گام در خصوص طلاق و مهریه، و اطمینان از دفاع از حقوق قانونی خود، همین حالا با وکلای مجرب ما تماس بگیرید. تیم حقوقی ما آماده است تا شما را در تمامی مراحل قانونی یاری کند و از حقوق شما دفاع نماید.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "مهریه زن در طلاق از سوی خود: شرایط و نحوه دریافت" هستید؟ با کلیک بر روی قوانین حقوقی، ممکن است در این موضوع، مطالب مرتبط دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "مهریه زن در طلاق از سوی خود: شرایط و نحوه دریافت"، کلیک کنید.