چرا شیمی درمانی باعث ریزش مو می شود؟ بررسی علمی تأثیرات درمان های سرطان بر مو

ریزش مو در شیمی‌ درمانی یکی از شایع‌ ترین و در عین حال دشوار ترین عوارض جانبی است که بیماران با آن مواجه می‌ شوند، زیرا بر هویت و اعتماد به نفس آن‌ها تاثیر مستقیم می‌ گذارد.

شیمی‌ درمانی با هدف قرار دادن سلول‌های سرطانی که به سرعت در حال تقسیم هستند، عمل می‌ کند، اما متاسفانه نمی‌ تواند بین این سلول‌ های بیماری‌ زا و برخی از سلول‌ های سالم بدن که آن‌ ها نیز رشد سریعی دارند، از جمله فولیکول‌های مو، تمایز قائل شود. این عدم تمایز منجر به آسیب دیدن فولیکول‌های مو و در نتیجه، ریزش مو می‌ شود که اغلب از یک تا سه هفته پس از شروع درمان آغاز می‌ گردد.

مقابله با سرطان به خودی خود فرآیندی پیچیده و طاقت‌ فرسا است و ریزش مو می‌ تواند بار عاطفی و روانی آن را دوچندان کند. این پدیده، که در اصطلاح پزشکی به آن آلوپسی ناشی از شیمی‌ درمانی گفته می‌ شود، موقتی است و موها پس از اتمام دوره درمان، معمولا با حالتی متفاوت، دوباره شروع به رشد می‌ کنند. 

برای بسیاری از بیماران، استفاده از کلاه گیس مخصوص شیمی درمانی می‌ تواند راه‌ حلی موثر برای مقابله با این مشکل باشد. تهیه کلاه‌ گیس قبل از آغاز شیمی‌ درمانی به بیمار کمک می‌ کند تا با آرامش بیشتری با ریزش مو رو به‌ رو شود. این پوشش سر، نه تنها ظاهری طبیعی به فرد می‌ بخشد، بلکه حس اعتماد به نفس و آرامش را در طول درمان حفظ می‌کند. با انتخاب مدل و رنگ مناسب، بیمار می‌تواند از نوسانات روحی ناشی از ریزش مو جلوگیری کند.

چرا شیمی‌ درمانی باعث ریزش مو می‌ شود؟ درک مکانیسم علمی

برای درک دقیق این که چرا در شیمی‌درمانی موها می‌ ریزد، لازم است ابتدا با مکانیسم عملکرد داروهای شیمی‌درمانی و چرخه رشد مو آشنا شویم. داروهای شیمی‌درمانی طراحی شده‌ اند تا سلول‌هایی را که به سرعت تقسیم و تکثیر می‌ شوند، هدف قرار داده و از بین ببرند. این ویژگی بارز سلول‌های سرطانی است؛ آن‌ها بی‌ وقفه و بدون کنترل رشد می‌ کنند.

با این حال، در بدن انسان، برخی سلول‌ های سالم نیز به طور طبیعی سرعت تقسیم بالایی دارند. از جمله این سلول‌ ها می‌ توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سلول‌ های فولیکول مو: این سلول‌ها مسئول رشد مداوم مو هستند و به سرعت تقسیم می‌ شوند تا ساقه مو را تشکیل دهند.
• سلول‌ های خون‌ساز در مغز استخوان: این سلول‌ ها گلبول‌ های قرمز، گلبول‌ های سفید و پلاکت‌های جدید تولید می‌ کنند.
• سلول‌ های پوشش دستگاه گوارش: این سلول‌ ها مسئول بازسازی سریع پوشش داخلی دهان، مری، معده و روده هستند.

مشکل اینجاست که داروهای شیمی‌ درمانی، در اغلب موارد، نمی‌ توانند بین سلول‌های سرطانی و سلول‌های سالم با رشد سریع تمایز قائل شوند. زمانی که این داروها وارد جریان خون می‌ شوند و در سراسر بدن پخش می‌ گردند، به سلول‌های فولیکول مو نیز حمله کرده و به DNA آن‌ ها آسیب می‌ رسانند. این آسیب باعث توقف چرخه رشد طبیعی مو می‌ شود و در نتیجه، ساقه مو ضعیف شده، می‌ شکند و می‌ ریزد.

آیا شیمی‌ درمانی همیشه باعث ریزش مو می‌ شود؟ پاسخ این سوال منفی است. شدت و الگوی ریزش مو به عوامل متعددی از جمله نوع دارو، دوز، مدت زمان درمان و ویژگی‌های فردی بیمار بستگی دارد. برخی داروهای شیمی‌درمانی اثرات کمتری بر فولیکول‌های مو دارند، در حالی که برخی دیگر تقریباً در همه بیماران منجر به ریزش کامل مو می‌ شوند.

به نقل از cancer.org:

Some cancer treatments can cause hair loss or thinning. For many people, wigs help improve self-confidence and quality of life.

برخی از درمان‌های سرطان می‌توانند باعث ریزش یا نازک شدن موها شوند. برای بسیاری از افراد، استفاده از کلاه‌گیس به بهبود اعتماد به نفس و کیفیت زندگی کمک می‌کند.

کدام دارو های شیمی‌ درمانی بیشتر باعث ریزش مو می‌ شوند؟

همه دارو های شیمی‌درمانی به یک میزان باعث ریزش مو نمی‌شوند. تاثیر این داروها بر مو به دسته‌ بندی شیمیایی آن‌ ها، مکانیسم اثر، و دوز تجویزی بستگی دارد. شناخت این تفاوت‌ ها می‌تواند به بیماران کمک کند تا انتظار واقع‌ بینانه‌تری از عوارض جانبی داشته باشند. داروهایی که معمولا بیشترین ریزش مو را به همراه دارند، عبارتند از:

انواع داروهای موثر بر ریزش مو

• تاکسان‌ها (Taxanes): این دسته از داروها شامل پاکلیتاکسل (Paclitaxel) و دوستاکسل (Docetaxel) می‌شوند که اغلب در درمان سرطان‌های سینه، تخمدان، ریه و پروستات استفاده می‌گردند. تاکسان‌ها به دلیل تأثیر قوی بر تقسیم سلولی، از اصلی‌ترین عوامل ریزش موی شدید هستند.
• آنتراسایکلین‌ها (Anthracyclines): داروهایی مانند دوکسوروبیسین (Doxorubicin)، اِپیروبیسین (Epirubicin) و دانوروبیسین (Daunorubicin) در این دسته قرار می‌گیرند و عمدتاً در سرطان‌های سینه، لنفوم و لوکمی کاربرد دارند. این داروها نیز معمولاً باعث ریزش موی قابل توجهی می‌شوند.
• آلکالوییدهای وینکا (Vinca Alkaloids): داروهایی مانند وینکریستین (Vincristine) و وینبلاستین (Vinblastine) که در درمان لوکمی و لنفوم به کار می‌روند، می‌توانند منجر به نازک شدن مو یا ریزش کامل شوند.
• سایکلوفسفامید (Cyclophosphamide): این دارو که در انواع مختلف سرطان از جمله سرطان سینه و لنفوم استفاده می‌شود، در دوزهای بالا می‌تواند ریزش موی قابل توجهی ایجاد کند.

برخی دیگر از داروهای شیمی‌درمانی ممکن است فقط باعث نازک شدن مو شوند، در حالی که بعضی دیگر اصلا تاثیری بر مو ندارند. پزشک معالج بهترین منبع اطلاعات در مورد عوارض جانبی داروی خاصی است که برای هر بیمار تجویز می‌ شود. همواره توصیه می‌ شود پیش از شروع درمان، در مورد احتمال ریزش مو و سایر عوارض جانبی با تیم درمانی خود مشورت کنید.

ریزش مو در شیمی‌ درمانی از کی شروع می‌شود و چقدر طول می‌ کشد؟

یکی از سوالات پرتکرار بیماران این است که “ریزش مو در شیمی‌ درمانی از کی شروع می‌ شود؟” یا “چند جلسه شیمی‌ درمانی باعث ریزش مو می‌ شود؟”. زمان‌بندی و الگوی ریزش مو در افراد مختلف متفاوت است، اما می‌ توان یک روند کلی را مشاهده کرد.

شروع و اوج ریزش مو

1. شروع ریزش: معمولا ریزش مو بین ۱ تا ۳ هفته پس از اولین جلسه شیمی‌درمانی آغاز می‌شود. برخی بیماران ممکن است ریزش مو را زودتر، یعنی در عرض ۷ تا ۱۰ روز، تجربه کنند، در حالی که برای برخی دیگر ممکن است تا جلسه دوم یا سوم به تأخیر بیفتد.
2. شدت ریزش: ریزش مو اغلب به تدریج شروع شده و سپس شدت می‌گیرد. در ابتدا ممکن است متوجه نازک شدن مو یا مشاهده موهای بیشتری روی بالش، برس یا در حمام شوید.
3. اوج ریزش: اوج ریزش مو معمولا حدود یک تا دو ماه پس از شروع شیمی‌ درمانی رخ می‌دهد. در این مرحله، ریزش می‌تواند بسیار سریع و گسترده باشد، به طوری که برخی بیماران ترجیح می‌دهند موهای خود را بتراشند تا با ریزش تدریجی و پراکنده مواجه نباشند.

مدت زمان کلی ریزش مو به تعداد جلسات شیمی‌درمانی و نوع دارو بستگی دارد. ریزش مو تا زمانی که مصرف داروهای شیمی‌درمانی ادامه دارد، می‌تواند ادامه یابد. پس از اتمام درمان، فولیکول‌های مو فرصت بازسازی پیدا می‌کنند و رشد مجدد مو آغاز می‌شود.

عوامل موثر بر زمان‌بندی و شدت

• نوع دارو: همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد، برخی داروها مانند تاکسان‌ها و آنتراسایکلین‌ها باعث ریزش موی شدید و سریع‌تری می‌شوند.
• دوز دارو: دوزهای بالاتر دارو معمولاً منجر به ریزش موی شدیدتر و سریع‌تر می‌شوند.
• روش تجویز: برخی روش‌های تجویز (مثلاً تزریق مداوم) ممکن است الگوی متفاوتی از ریزش را ایجاد کنند.
• ویژگی‌های فردی: متابولیسم بدن، ژنتیک و سلامت کلی فرد نیز می‌تواند بر زمان‌بندی و شدت ریزش مو تأثیر بگذارد.

بسیار مهم است که بدانید این ریزش مو یک عارضه موقتی است و بخشی از فرآیند درمان سرطان است، نه یک نشانه دائمی. تیم درمانی شما می‌تواند اطلاعات دقیق‌تری بر اساس برنامه درمانی شخصی‌تان ارائه دهد.

ریزش مو چه قسمت‌هایی از بدن را درگیر می‌کند؟

وقتی صحبت از ریزش مو در شیمی‌ درمانی می‌ شود، اغلب اولین تصویری که به ذهن می‌ رسد، ریزش موی سر است. اما در واقع، داروهای شیمی‌ درمانی می‌توانند فولیکول‌های مو را در تمام نقاط بدن تحت تاثیر قرار دهند، زیرا این داروها از طریق جریان خون در سراسر بدن پخش می‌شوند.

معمول‌ ترین قسمت‌هایی که ریزش مو در آن‌ها مشاهده می‌شود، عبارتند از:

• موی سر: این شایع‌ ترین و مشهود ترین نوع ریزش مو است که می‌تواند از نازک شدن خفیف تا ریزش کامل متغیر باشد. موی سر ممکن است به صورت تکه‌ ای یا یکنواخت بریزد.
• مژه‌ها و ابروها: ریزش مژه‌ها و ابروها می‌تواند ظاهر فرد را به شدت تحت تأثیر قرار داده و باعث تغییر در چهره شود. این مسئله می‌تواند برای بیماران، به‌ویژه خانم‌ها، از نظر روانی بسیار چالش‌برانگیز باشد.
• موهای صورت: موهای ریش و سبیل در مردان نیز ممکن است دچار ریزش شوند.
• موهای بدن: شامل موهای زیر بغل، پاها، دست‌ها و ناحیه شرمگاهی. میزان ریزش در این نواحی نیز می‌تواند متفاوت باشد و گاهی کاملاً از بین بروند.

شدت و الگوی ریزش مو در هر قسمت از بدن می‌تواند بر اساس نوع دارو و پاسخ بدن فرد متفاوت باشد. برخی بیماران ممکن است فقط ریزش موی سر را تجربه کنند، در حالی که برخی دیگر دچار ریزش گسترده در تمام نقاط بدن می‌ شوند. این مسئله هرچند ناراحت‌ کننده است، اما نشانه‌ ای از کارایی داروهای شیمی‌ درمانی در هدف قرار دادن سلول‌ های سریع‌ الرشد در سراسر بدن است.

آیا می‌ توان از ریزش مو در شیمی‌ درمانی جلوگیری کرد؟

در حالی که در حال حاضر هیچ روش ۱۰۰ درصدی برای جلوگیری کامل از ریزش مو در شیمی‌ درمانی وجود ندارد، تحقیقات و پیشرفت‌های پزشکی به راهکارهایی دست یافته‌ اند که می‌ توانند به کاهش شدت ریزش مو کمک کنند. مهم‌ترین و اثبات‌ شده‌ ترین روش در این زمینه، استفاده از کلاه‌ های خنک‌ کننده پوست سر (Scalp Cooling) است.

کلاه خنک‌کننده (Scalp Cooling/Cold Cap)

این روش بر پایه تئوری کاهش جریان خون در فولیکول‌ های موی سر در طول تزریق شیمی‌ درمانی استوار است. نحوه عملکرد آن به شرح زیر است:

1. نحوه عملکرد: کلاه خنک‌کننده، دمای پوست سر را تا چند درجه کاهش می‌دهد. این کاهش دما باعث انقباض عروق خونی در پوست سر (واسوکانستریکشن) می‌شود. با تنگ شدن رگ‌ها، میزان رسیدن داروهای شیمی‌درمانی به فولیکول‌های مو کمتر می‌شود. علاوه بر این، دمای پایین فعالیت متابولیکی سلول‌های فولیکول مو را کند می‌کند و آن‌ها را در برابر اثرات سمی داروها کمتر آسیب‌پذیر می‌سازد.
2. میزان اثربخشی: اثربخشی کلاه‌های خنک‌کننده به نوع داروی شیمی‌درمانی، دوز آن، و همچنین نوع و وضعیت موی فرد (مثلاً ضخامت مو) بستگی دارد. مطالعات نشان داده‌اند که این روش می‌تواند در حدود ۵۰ تا ۷۰ درصد از بیماران، ریزش مو را به طور قابل توجهی کاهش دهد، به خصوص در مواردی که از داروهای خاصی (مانند تاکسان‌ها) استفاده می‌شود. سیستم‌های مدرن‌تر مانند DigniCap و Paxman که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تأیید شده‌اند، نتایج امیدوارکننده‌تری نشان داده‌اند.
3. مزایا و معایب:
   • مزایا: حفظ موها، بهبود تصویر بدنی و اعتماد به نفس، کاهش اضطراب روانی.
   • معایب: احساس سرما و ناراحتی در پوست سر (مخصوصاً در دقایق اول)، سردرد، گردن درد، شانه درد. نیاز به صرف زمان اضافی در طول جلسات شیمی‌درمانی (چندین دقیقه قبل، در طول و پس از تزریق).
4. محدودیت‌ها و موارد منع مصرف: این روش برای همه انواع سرطان و همه داروها مناسب نیست. به عنوان مثال، در برخی سرطان‌های خونی یا سرطان‌هایی که ممکن است به پوست سر متاستاز داده باشند، استفاده از کلاه خنک‌کننده توصیه نمی‌شود. همیشه باید با پزشک خود در مورد مناسب بودن این روش برای شرایط خاص خود مشورت کنید.

سایر روش‌های احتمالی و باورهای رایج

در مورد سایر روش‌ها مانند مصرف برخی ویتامین‌ ها، مکمل‌ ها یا داروهای موضعی برای جلوگیری از ریزش مو در شیمی‌ درمانی، شواهد علمی کافی برای اثبات اثربخشی آن‌ها وجود ندارد. برخی مکمل‌ها ممکن است حتی با داروهای شیمی‌ درمانی تداخل داشته باشند، بنابراین هرگز نباید بدون مشورت با پزشک، اقدام به خوددرمانی یا مصرف مکمل‌ها کنید.

موکانان، به عنوان یک مرجع معتبر در زمینه مراقبت از سلامت و زیبایی، همواره توصیه می‌ کند که برای انتخاب بهترین راهکارها و محصولات مراقبتی در طول دوره درمان سرطان، با پزشک متخصص مشورت نمایید. این اطمینان حاصل می‌کند که هر تصمیمی که برای مدیریت عوارض جانبی گرفته می‌شود، بر پایه دانش علمی و متناسب با وضعیت سلامت فرد باشد.

نکات کاربردی برای مدیریت ریزش مو و مراقبت از پوست سر

مدیریت ریزش مو در شیمی‌درمانی شامل مراقبت‌های خاص از مو و پوست سر در مراحل مختلف درمان است. این راهکارها می‌توانند به کاهش ناراحتی و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کنند.

به نقل از وبسایت معتبر mayoclinic:

Now is the time to start thinking about wigs, scarves or other head coverings. Whether you choose to wear a head covering to hide your hair loss is up to you.

الان وقت آن است که شروع به فکر کردن درباره کلاه‌گیس‌ها، شال‌ها یا پوشش‌های دیگر برای سر کنید. اینکه بخواهید از پوشش سر برای پنهان کردن ریزش مو استفاده کنید یا نه، بستگی به خود شما دارد.

قبل از شروع شیمی‌ درمانی

1. کوتاه کردن موها: برخی افراد ترجیح می‌دهند قبل از شروع درمان، موهای خود را کوتاه کنند. این کار می‌تواند ریزش مو را کمتر محسوس کند و برای فرد قابل کنترل‌تر به نظر برسد.
2. آمادگی روانی: با صحبت کردن با خانواده، دوستان و گروه‌های حمایتی، خود را از نظر روانی برای این تغییر آماده کنید. شناختن این واقعیت که ریزش مو موقتی است، می‌تواند اضطراب را کاهش دهد.
3. تهیه کلاه‌گیس یا پوشش سر: اگر قصد استفاده از کلاه‌گیس را دارید، بهترین زمان برای تهیه آن قبل از ریزش مو است تا آرایشگر بتواند آن را با رنگ و مدل موی طبیعی شما مطابقت دهد. همچنین می‌توانید انواع کلاه، روسری و توربان را برای پوشش سر خود آماده کنید.

در طول دوره شیمی‌درمانی

1. شست‌وشوی ملایم: موها و پوست سر را با آب ولرم و شامپوهای ملایم، بدون مواد شیمیایی قوی و معطر، به آرامی شست‌وشو دهید. از ماساژ شدید پوست سر خودداری کنید.
2. اجتناب از آسیب مکانیکی و حرارتی:
   • از برس زدن خشن، استفاده از شانه‌های دندان ریز و کشیدن موها پرهیز کنید. از شانه‌های دندان درشت استفاده کنید.
   • از سشوار، اتوی مو، بابلیس و هرگونه ابزار حرارتی دیگر که می‌تواند به فولیکول‌های ضعیف شده مو آسیب برساند، اجتناب کنید.
   • از رنگ کردن، فر کردن، صاف کردن یا انجام هرگونه تغییر شیمیایی در موها خودداری کنید.
3. محافظت از پوست سر: پوست سر در طول شیمی‌درمانی حساس‌تر می‌شود. آن را در برابر آفتاب، سرما و گرما محافظت کنید. در فضای باز از کلاه، روسری یا کرم ضد آفتاب مخصوص پوست سر استفاده کنید.
4. انتخاب پوشش مناسب: از کلاه، روسری، توربان یا کلاه‌گیس برای پوشاندن سر خود استفاده کنید. این کار نه تنها به شما کمک می‌کند تا با تغییر ظاهری راحت‌تر کنار بیایید، بلکه از پوست سر نیز محافظت می‌کند. برندهایی نظیر موکانان می‌توانند راهکارهای نوآورانه و حمایتی در این زمینه ارائه دهند.

پس از پایان شیمی‌درمانی

1. مراقبت از موهای جدید: زمانی که موهای جدید شروع به رشد می‌کنند، معمولاً نازک‌تر و شکننده‌تر هستند. با آن‌ها با ملایمت رفتار کنید. از محصولات مراقبت از موی ملایم و مغذی استفاده کنید.
2. تغذیه مناسب: رژیم غذایی سالم و سرشار از پروتئین، ویتامین‌ها (به ویژه بیوتین و ویتامین‌های گروه B) و مواد معدنی (مانند آهن و روی) می‌تواند به بهبود رشد مو کمک کند.
3. صبر و شکیبایی: رشد مجدد مو زمان‌بر است. با صبر و حوصله، اجازه دهید موها به طور طبیعی قوی‌تر و سالم‌تر شوند.

جدول زیر خلاصه‌ای از نکات مراقبتی در مراحل مختلف را ارائه می‌دهد:

مرحله	توصیه‌های مراقبتی
قبل از شیمی‌درمانی	کوتاه کردن مو، آمادگی روانی، تهیه کلاه‌گیس یا پوشش سر
در طول شیمی‌درمانی	شست‌وشوی ملایم، اجتناب از حرارت و مواد شیمیایی، محافظت از پوست سر
پس از شیمی‌درمانی	مراقبت ملایم از موهای جدید، تغذیه مناسب، صبر و شکیبایی

پیامدهای روانی و عاطفی ریزش مو در شیمی‌ درمانی

ریزش مو در شیمی‌درمانی فراتر از یک عارضه جسمی ساده است و می‌تواند تأثیرات عمیق و گسترده‌ای بر وضعیت روانی و عاطفی بیماران داشته باشد. برای بسیاری از افراد، مو بخش مهمی از هویت، زیبایی و تصویر بدنی آن‌ها محسوب می‌شود و از دست دادن آن، به ویژه به صورت ناگهانی، می‌تواند بسیار شوکه‌کننده و دردناک باشد.

تاثیر بر هویت و اعتماد به نفس

• تغییر در تصویر بدنی: ریزش مو می‌تواند به شدت تصویر ذهنی فرد از خود را تغییر دهد و احساس جذابیت یا زنانگی/مردانگی را کاهش دهد.
• کاهش اعتماد به نفس: بسیاری از بیماران گزارش می‌دهند که به دلیل تغییر ظاهر، اعتماد به نفسشان کاهش می‌یابد و ممکن است از حضور در اجتماع یا انجام فعالیت‌های روزمره خودداری کنند.
• حس از دست دادن کنترل: ریزش مو می‌تواند حس از دست دادن کنترل بر بدن خود را تشدید کند، به خصوص در شرایطی که بیمار کنترل کمی بر بیماری خود دارد.

واکنش‌های عاطفی شایع

بیماران ممکن است طیف وسیعی از احساسات را تجربه کنند، از جمله:

• غم و سوگ:عزاداری برای از دست دادن موهایشان، شبیه به از دست دادن یک بخش از خود.

• اضطراب و ترس:نگرانی از قضاوت دیگران، ترس از ظاهر شدن “بیمار” در انظار عمومی.

• خشم و سرخوردگی:از وضعیت خود و ناتوانی در جلوگیری از این عارضه.

• انزوا و افسردگی:به دلیل شرم یا ناراحتی از ظاهر خود، ممکن است از جمع کناره‌گیری کنند.

اهمیت حمایت روانی و اجتماعی

مقابله با این پیامدهای روانی نیازمند حمایت همه‌جانبه است:

• صحبت و ابراز احساسات:تشویق بیماران به صحبت در مورد احساساتشان با خانواده، دوستان و افراد مورد اعتماد.

• گروه‌های حمایتی: پیوستن به گروه‌های حمایتی بیماران سرطانی می‌تواند فضایی امن را فراهم کند تا افراد تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و از حمایت همتایان برخوردار شوند.

• مشاوره روان‌شناختی:کمک گرفتن از روانشناس یا مشاور می‌تواند در مدیریت اضطراب، افسردگی و بهبود تصویر بدنی بسیار مؤثر باشد.

• تمرکز بر جنبه‌های مثبت: یادآوری این نکته که ریزش مو موقتی است و نشانه‌ای از مبارزه فعال با بیماری است، می‌تواند به تغییر نگرش کمک کند.

درک این پیامدهای روانی و ارائه حمایت‌های مناسب، به اندازه درمان جسمی اهمیت دارد و می‌تواند به بیماران کمک کند تا این دوران چالش‌برانگیز را با قدرت و امید بیشتری پشت سر بگذارند.

رشد مجدد موها پس از شیمی‌درمانی: انتظار چه تغییراتی داشته باشیم؟

یکی از امیدبخش‌ترین جنبه‌ها برای بیماران پس از پایان دوره شیمی‌درمانی، انتظار رشد مجدد موها است. آیا شیمی‌درمانی باعث ریزش مو می‌شود؟ بله، اما خوشبختانه این ریزش مو تقریباً همیشه موقتی است.

جدول زمانی رشد مجدد مو

ریزش مو در شیمی‌درمانی از کی شروع می‌شود و چه زمانی متوقف می‌شود؟ پس از پایان آخرین جلسه شیمی‌درمانی و خروج کامل داروها از بدن، فولیکول‌های مو که آسیب دیده بودند، شروع به ترمیم و بازسازی می‌کنند. جدول زمانی تقریبی رشد مجدد مو به شرح زیر است:

• ۱ تا ۳ ماه پس از پایان درمان: موهای ظریف، کرکی و معمولاً بی‌رنگ (مانند موهای نوزاد) شروع به رویش می‌کنند. این موها ممکن است به طور ناهموار رشد کنند.
• ۳ تا ۶ ماه پس از پایان درمان: موها شروع به ضخیم‌تر شدن می‌کنند و ممکن است رنگ طبیعی خود را باز یابند. در این مرحله، موها به وضوح قابل مشاهده هستند و می‌توانند پوشش مناسبی برای سر ایجاد کنند.
• ۶ تا ۱۲ ماه پس از پایان درمان: موها به تدریج به بافت و طول طبیعی خود نزدیک می‌شوند، اگرچه ممکن است هنوز کاملاً شبیه موهای قبل از شیمی‌درمانی نباشند.
• ۱۲ ماه به بعد: در اکثر موارد، موها به حالت طبیعی خود بازمی‌گردند، اگرچه این فرآیند می‌تواند تا چند سال نیز طول بکشد.

تغییرات در بافت، رنگ و حالت موهای جدید

یکی از نکات جالب و گاهی تعجب‌آور برای بیماران، تغییراتی است که در موهای جدید خود مشاهده می‌کنند. این تغییرات موقتی هستند و دلایل علمی دارند:

• فر شدن یا موج‌دار شدن: بسیاری از بیماران پس از شیمی‌درمانی، موهایی با بافت متفاوت، مانند موهای فر یا موج‌دار، تجربه می‌کنند، حتی اگر قبل از درمان موهای صافی داشته‌اند. این پدیده به دلیل تأثیر موقت داروها بر سلول‌های فولیکول مو و نحوه رشد آن‌ها است.
• تغییر در رنگ: موهای جدید ممکن است تیره‌تر، روشن‌تر یا حتی خاکستری‌تر از موهای قبلی باشند. این تغییرات معمولاً به دلیل تأثیر بر سلول‌های ملانوسیت (سلول‌های تولیدکننده رنگدانه مو) در فولیکول‌ها است که با گذشت زمان به حالت عادی بازمی‌گردند.
• نازک‌تر یا ضخیم‌تر شدن: در برخی موارد، موهای جدید ممکن است نازک‌تر یا ضخیم‌تر از قبل به نظر برسند. این نیز معمولاً یک تغییر موقتی است.

این تغییرات نشان می‌دهد که فولیکول‌های مو در حال ترمیم و تنظیم مجدد هستند. با گذشت زمان و بازیابی کامل بدن، موها به تدریج به حالت طبیعی خود بازمی‌گردند. مراقبت‌های ملایم، تغذیه مناسب و استفاده از محصولات تقویتی مورد تأیید می‌تواند به این فرآیند کمک کند.

نتیجه‌گیری

ریزش مو در شیمی‌درمانی، هرچند یکی از عوارض جانبی ناراحت‌کننده و تأثیرگذار بر کیفیت زندگی بیماران است، اما یک پدیده موقتی محسوب می‌شود. در این مقاله به تفصیل به این پرسش که “چرا شیمی‌درمانی باعث ریزش مو میشود؟” پرداختیم و دریافتیم که این امر ناشی از هدف‌گیری سلول‌های سریع‌الرشد فولیکول‌های مو توسط داروهای شیمی‌درمانی است که متأسفانه قادر به تمایز میان سلول‌های سرطانی و سلول‌های سالم نیستند.

زمان‌بندی ریزش مو و اینکه “ریزش مو در شیمی‌درمانی از کی شروع می‌شود” یا “چند جلسه شیمی‌درمانی باعث ریزش مو می‌شود”، به نوع دارو، دوز و ویژگی‌های فردی بستگی دارد، اما معمولاً از هفته‌های اول درمان آغاز شده و پس از اتمام آن، موها مجدداً شروع به رشد می‌کنند، هرچند ممکن است در ابتدا با بافت یا رنگ متفاوتی رویش یابند.

با وجود اینکه هیچ راهکار ۱۰۰ درصدی برای جلوگیری کامل از ریزش مو وجود ندارد، روش‌ هایی مانند کلاه خنک‌کننده پوست سر می‌توانند به کاهش شدت آن کمک کنند. همچنین، رعایت نکات مراقبتی قبل، در طول و پس از شیمی‌درمانی، همراه با حمایت‌های روانی و اجتماعی، نقش بسزایی در مدیریت این عارضه و بهبود روحیه بیماران دارد. برندهایی نظیر موکانان نیز با ارائه محصولات و راهکارهای حمایتی، می‌توانند در این مسیر کنار بیماران باشند.

به یاد داشته باشید که ریزش مو نشانه‌ای از تلاش بدن برای مبارزه با بیماری است و موقتی بودن آن می‌تواند بار روانی آن را کاهش دهد. تمرکز بر فرآیند درمان و بهبودی کلی، اولویت اصلی است و با گذر زمان، موهای شما دوباره رشد خواهند کرد. همواره برای دریافت اطلاعات دقیق و راهکارهای شخصی‌سازی شده، با تیم درمانی خود مشورت کنید.

سوالات متداول

آیا ریزش مو ناشی از شیمی‌درمانی همیشه دائمی است؟

خیر، ریزش مو ناشی از شیمی‌درمانی تقریباً همیشه موقتی است و موها پس از اتمام دوره درمان مجدداً رشد می‌کنند.

آیا نوع سرطان بر شدت ریزش مو در شیمی‌درمانی تاثیر می‌گذارد؟

خیر، نوع سرطان به طور مستقیم بر شدت ریزش مو تأثیر نمی‌گذارد، بلکه این نوع و دوز داروهای شیمی‌درمانی است که عامل اصلی تعیین‌کننده است.

آیا تغذیه یا مکمل‌های خاصی می‌توانند ریزش مو در شیمی‌درمانی را کاهش دهند؟

شواهد علمی قوی برای اثبات اینکه تغذیه یا مکمل‌های خاصی بتوانند ریزش مو در شیمی‌درمانی را مستقیماً کاهش دهند، وجود ندارد و هرگونه مصرف باید با مشورت پزشک باشد.

آیا استفاده از رنگ مو یا مواد شیمیایی دیگر پس از رشد مجدد موها ایمن است؟

توصیه می‌شود حداقل برای چند ماه پس از رشد مجدد موها، از رنگ مو و مواد شیمیایی قوی دیگر خودداری کرده و با پزشک یا آرایشگر خود مشورت کنید.

چه زمانی می‌توانم انتظار داشته باشم که موهایم پس از شیمی‌درمانی به بافت و رنگ قبلی خود بازگردند؟

معمولاً ۱ تا ۳ ماه پس از پایان درمان، موها شروع به رشد می‌کنند، اما بازگشت به بافت و رنگ اولیه ممکن است چند ماه تا یک سال یا بیشتر طول بکشد.