خلاصه کتاب سامانه ی اطلاعات جغرافیایی (GIS) ( نویسنده مایکل دمرس )

کتاب «سامانه ی اطلاعات جغرافیایی (GIS)» اثر مایکل دمرس، راهنمایی جامع و کاربردی برای درک مفاهیم اساسی GIS، نحوه عملکرد آن و کاربردهایش در زندگی روزمره و کسب وکار است. این کتاب به زبان ساده، پیچیدگی های GIS را برای مبتدیان قابل فهم می کند و به آن ها کمک می کند تا قدرت جغرافیا را در دنیای دیجیتال کشف کنند.

در دنیای امروز، مرزهای بین جغرافیا و فناوری اطلاعات بیش از پیش در هم آمیخته اند. سامانه های اطلاعات جغرافیایی یا GIS، به ابزاری قدرتمند تبدیل شده اند که در هر جنبه ای از زندگی ما، از مسیریابی روزانه با گوشی هوشمند تا برنامه ریزی شهری پیچیده و مدیریت بحران، نقش حیاتی ایفا می کنند. با این حال، با وجود گستردگی کاربرد GIS، بسیاری از افراد به دلیل پیچیدگی های ظاهری و فنی آن، از ورود به این حوزه واهمه دارند. اینجاست که کتاب «سامانه ی اطلاعات جغرافیایی (GIS)» از مایکل دمرس (Michael N. DeMers)، که با عنوان مشهور «GIS For Dummies» نیز شناخته می شود، اهمیت خود را نشان می دهد. این کتاب با رویکردی متفاوت و زبان ساده، مفاهیم عمیق GIS را به شیوه ای قابل فهم و کاربردی آموزش می دهد و دریچه ای نو به سوی درک دنیای پیرامونمان می گشاید.

هدف اصلی این مقاله، ارائه یک خلاصه دقیق و جامع از محتوای این کتاب ارزشمند است. ما با همراهی این خلاصه، به خوانندگان کمک می کنیم تا با مفاهیم کلیدی، اصول کارکرد و کاربردهای اصلی سیستم اطلاعات جغرافیایی آشنا شوند، حتی بدون نیاز به مطالعه کامل کتاب. این محتوا به عنوان یک راهنمای سریع و مرجعی برای مرور نکات مهم کتاب عمل می کند و برای دانشجویان، متخصصان، افراد کنجکاو و حتی کسانی که قصد خرید کتاب اصلی را دارند، بسیار مفید خواهد بود. در ادامه، به بررسی دقیق تر بخش های مختلف این اثر می پردازیم.

درباره نویسنده: مایکل دمرس کیست؟

مایکل دمرس، نویسنده ی برجسته ی کتاب «سامانه ی اطلاعات جغرافیایی (GIS)»، یک متخصص و استاد دانشگاه با تجربه طولانی در زمینه جغرافیا و GIS است. او استاد جغرافیا در دانشگاه ایالتی نیومکزیکو (New Mexico State University) است و سال ها در زمینه آموزش و پژوهش در حوزه سامانه های اطلاعات جغرافیایی فعالیت کرده است.

تخصص و سوابق علمی دمرس، او را به یکی از معتبرترین نویسندگان در حوزه GIS تبدیل کرده است. او به خوبی می داند که چگونه مفاهیم پیچیده علمی را به زبانی ساده و قابل فهم برای طیف گسترده ای از مخاطبان ارائه دهد. رویکرد «For Dummies» که در عنوان فرعی کتاب او نیز دیده می شود، دقیقاً منعکس کننده همین فلسفه آموزشی است: شکستن موانع یادگیری و دسترسی پذیر کردن دانش برای همگان، صرف نظر از پیش زمینه تخصصی شان.

دمرس با تمرکز بر کاربردهای عملی و مثال های ملموس، به خواننده کمک می کند تا نه تنها مفاهیم را درک کند، بلکه ببیند چگونه می توان از GIS در دنیای واقعی بهره برد. او با درک چالش های دانشجویان و متخصصان تازه کار، یک مسیر یادگیری منطقی و گام به گام را ارائه می دهد که همین امر، کتاب او را به منبعی بی نظیر برای هر کسی که به دنبال درک GIS است، تبدیل کرده است.

ساختار کلی کتاب سامانه ی اطلاعات جغرافیایی (GIS): نگاهی به بخش ها

کتاب «سامانه ی اطلاعات جغرافیایی (GIS)» نوشته مایکل دمرس، با یک ساختار منظم و منطقی طراحی شده است تا خوانندگان را به تدریج با مفاهیم GIS آشنا کند. این کتاب به شش بخش اصلی تقسیم شده که هر بخش، جنبه ای خاص از این فناوری را پوشش می دهد و به خواننده کمک می کند تا گام به گام از مفاهیم پایه به سمت کاربردهای پیشرفته تر حرکت کند. این ساختار، یادگیری را تسهیل کرده و اطلاعات را به صورت طبقه بندی شده و قابل هضم ارائه می دهد.

بخش های شش گانه کتاب عبارتند از:

1. GIS: افزایش قدرت جغرافیا: این بخش، مقدمه ای بر GIS و نقشه های پایه است.
2. جغرافیا دیجیتال می شود: در این قسمت، به چگونگی تبدیل اطلاعات جغرافیایی به فرمت های دیجیتال پرداخته می شود.
3. بازیابی و شمارش و توصیف عارضه های جغرافیایی: این بخش به روش های یافتن و مدیریت اطلاعات در GIS می پردازد.
4. تحلیل الگوهای جغرافیایی: در این قسمت، تکنیک های پیشرفته تر تحلیل داده های مکانی تشریح می شود.
5. کاربردها و خروجی های جی آی اس: این بخش بر تولید نقشه ها و گزارش ها و کاربرد GIS در سازمان ها تمرکز دارد.
6. ده گانه ها (Useful Lists): این بخش شامل فهرست های کاربردی از منابع و توصیه ها است.

این تقسیم بندی به خواننده اجازه می دهد تا هر بخش را به صورت یک واحد مستقل یاد بگیرد و سپس آن را با بخش های دیگر ترکیب کند تا درک جامع تری از کل سیستم GIS به دست آورد.

خلاصه تفصیلی بخش های اصلی کتاب

بخش 1: GIS: افزایش قدرت جغرافیا

این بخش با هدف آشنایی اولیه خواننده با مفهوم GIS و اهمیت آن در دنیای مدرن آغاز می شود. تمرکز اصلی بر روی قدرت جغرافیا است که با ابزار GIS دوچندان می شود.

فصل 1: مشاهده ی وسعت جی آی اس

در این فصل، دمرس ابتدا به تعریف جامع سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) می پردازد. GIS صرفاً یک نرم افزار نقشه کشی نیست، بلکه یک چارچوب جامع برای جمع آوری، ذخیره، مدیریت، تحلیل و نمایش تمامی انواع داده های مکانی است. مفهوم مکان مندی به عنوان ستون فقرات GIS مطرح می شود؛ به این معنا که هر قطعه از اطلاعات دارای یک موقعیت مکانی منحصر به فرد روی زمین است که به آن امکان می دهد با داده های دیگر مرتبط شود.

نویسنده به تاریخچه مختصر GIS و تکامل آن از سیستم های اولیه تا فناوری های پیشرفته امروزی اشاره می کند. از مهمترین جنبه های این فصل، معرفی کاربردهای گسترده GIS در صنایع و حوزه های مختلف است. این کاربردها شامل موارد زیر می شوند:

• محیط زیست: پایش تغییرات اقلیمی، مدیریت منابع طبیعی، تحلیل پراکنش آلودگی.
• برنامه ریزی شهری: مکان یابی بهینه برای ساخت وساز، تحلیل الگوی رشد شهری، مدیریت زیرساخت ها.
• کشاورزی: مدیریت دقیق مزارع، تحلیل حاصلخیزی خاک، پایش سلامت محصولات.
• مدیریت بحران: مسیریابی امداد، ارزیابی خسارات پس از بلایای طبیعی، برنامه ریزی تخلیه.
• کسب وکار: مکان یابی فروشگاه های جدید، تحلیل بازار، بهینه سازی مسیرهای توزیع.

با ارائه مثال های ملموس، این فصل خواننده را با قدرت و پتانسیل بی نظیر GIS در حل مسائل دنیای واقعی آشنا می کند.

فصل 2: نحوه ی نمایش اطلاعات با نقشه ها

نقشه ها ابزار اصلی و بنیادین برای نمایش اطلاعات مکانی در GIS هستند. این فصل به اهمیت نقشه ها به عنوان زبان مشترک جغرافیدانان و تحلیلگران مکانی می پردازد. دمرس انواع مختلف نقشه ها را معرفی می کند که هر کدام هدف و کاربرد خاصی دارند:

• نقشه های فیزیکی: نمایش عوارض طبیعی مانند کوه ها، رودخانه ها و دریاچه ها.
• نقشه های سیاسی: نمایش مرزهای کشورها، استان ها و شهرها.
• نقشه های موضوعی (Thematic Maps): نمایش توزیع یک پدیده خاص مانند تراکم جمعیت، نرخ بیکاری، یا دمای هوا.

همچنین، عناصر اساسی یک نقشه که برای درک صحیح و کامل اطلاعات آن ضروری هستند، تشریح می شوند. این عناصر شامل مقیاس (نسبت فاصله روی نقشه به فاصله واقعی)، نمادها (علائم گرافیکی برای نمایش عوارض)، راهنما یا لژاند (توضیح نمادها)، و جهت شمال می شوند. درک این عناصر به خواننده کمک می کند تا نقشه ها را نه فقط ببیند، بلکه آن ها را بخواند و اطلاعات مفیدی از آن ها استخراج کند.

فصل 3: خواندن و تحلیل و تفسیر نقشه ها

فراتر از صرفاً دیدن یک نقشه، توانایی خواندن، تحلیل و تفسیر اطلاعاتی که نقشه ها ارائه می دهند، مهارت کلیدی در GIS است. این فصل به خواننده می آموزد که چگونه اطلاعات پنهان در نقشه ها را کشف کند. مفهوم لایه ها در نقشه کشی دیجیتال اهمیت ویژه ای پیدا می کند؛ به این معنا که اطلاعات مختلف (مانند جاده ها، ساختمان ها، رودخانه ها) به صورت لایه های جداگانه نگهداری می شوند که می توانند روی هم قرار گیرند یا به صورت مستقل نمایش داده شوند.

دمرس بر اهمیت درک الگوها و روابط فضایی از طریق نقشه ها تأکید می کند. این شامل شناسایی خوشه ها، مناطق خالی، ارتباط بین پدیده های مختلف (مثلاً ارتباط بین نزدیکی به یک رودخانه و نوع پوشش گیاهی) و تغییرات زمانی در پدیده های جغرافیایی می شود. این توانایی تحلیل، زیربنای تصمیم گیری های هوشمندانه بر پایه داده های مکانی است.

بخش 2: جغرافیا دیجیتال می شود

این بخش به قلب GIS، یعنی نحوه تبدیل دنیای فیزیکی به داده های دیجیتال قابل پردازش، می پردازد. اینجا جایی است که جغرافیا با علم کامپیوتر در هم می آمیزد.

فصل 4: ایجاد الگوی مفهومی

فرآیند تبدیل واقعیت های فیزیکی و داده های خام به مدل های دیجیتال قابل استفاده در GIS، یک گام حیاتی است. دمرس در این فصل توضیح می دهد که چگونه می توان پدیده های دنیای واقعی را به گونه ای انتزاعی و ساختاریافته مدل سازی کرد که کامپیوتر بتواند آن ها را درک و پردازش کند. این مدل سازی مفهومی، پایه و اساس هر تحلیل مکانی موفق است. بدون یک مدل سازی مناسب، داده ها ممکن است نتوانند به درستی روابط فضایی را بازنمایی کنند یا برای اهداف تحلیلی مناسب نباشند.

فصل 5: درک الگوهای داده ی جی آی اس

این فصل یکی از مهم ترین بخش های کتاب است، زیرا به معرفی دو نوع اصلی داده در GIS می پردازد که هر کدام ساختار و کاربردهای منحصر به فرد خود را دارند. درک تفاوت ها و مزایا و معایب هر یک برای هر کاربری GIS ضروری است.

داده های رستری (Raster Data):
داده های رستری از شبکه ای از پیکسل ها یا سلول ها تشکیل شده اند، شبیه به یک تصویر دیجیتال. هر پیکسل دارای یک مقدار خاص است که نشان دهنده یک پدیده پیوسته در آن مکان جغرافیایی است. این نوع داده برای نمایش پدیده هایی مناسب است که به صورت تدریجی در فضا تغییر می کنند، مانند:

• دما
• ارتفاع (مدل های رقومی ارتفاع)
• پوشش گیاهی
• تصاویر ماهواره ای و عکس های هوایی

مزایای داده های رستری:
* مناسب برای نمایش پدیده های پیوسته و تحلیل های سطحی.
* سهولت در انجام عملیات های ریاضیاتی و منطقی بین لایه ها (جبر نقشه).
* ذخیره سازی و نمایش تصاویر ماهواره ای و هوایی.

معایب داده های رستری:
* حجم بالای داده برای دقت بالا.
* عدم توانایی در نمایش دقیق عوارض خطی و نقطه ای.
* پیچیدگی در نمایش توپولوژی (روابط همسایگی و اتصال).

داده های برداری (Vector Data):
داده های برداری پدیده های جغرافیایی را با استفاده از نقاط، خطوط و پلی گون ها (مساحت ها) نمایش می دهند. این نوع داده برای نمایش پدیده های گسسته و مشخص مناسب است:

• نقاط: برای نمایش عوارض با ابعاد کوچک و موقعیت دقیق (مثلاً مدارس، بیمارستان ها، چاه ها).
• خطوط: برای نمایش عوارض خطی (مثلاً جاده ها، رودخانه ها، خطوط لوله).
• پلی گون ها: برای نمایش عوارض مساحتی (مثلاً شهرها، دریاچه ها، مرزهای کاربری زمین).

مزایای داده های برداری:
* ذخیره سازی کارآمد داده های گسسته و توپولوژی.
* نمایش دقیق عوارض با جزئیات بالا.
* امکان ذخیره سازی اطلاعات توصیفی غنی برای هر عارضه.

معایب داده های برداری:
* پیچیدگی در انجام تحلیل های پیوسته (مانند شیب و جهت).
* نیاز به پردازش بیشتر برای همپوشانی و ترکیب لایه ها.

مقایسه ای از داده های رستری و برداری در زیر ارائه شده است:

ویژگی	داده رستری	داده برداری
ساختار	شبکه پیکسل ها	نقاط، خطوط، پلی گون ها
نمایش پدیده	پیوسته (دما، ارتفاع)	گسسته (شهر، جاده، مرز)
دقت مکانی	وابسته به اندازه پیکسل	بالا و دقیق
حجم داده	معمولاً بالا	معمولاً پایین تر
کاربرد اصلی	تصاویر ماهواره ای، تحلیل سطحی	نقشه های شهری، شبکه های حمل ونقل

فصل 6: توصیف های داده ها (Attribute Data)

علاوه بر اطلاعات مکانی (موقعیت جغرافیایی)، هر عارضه در GIS دارای داده های غیرمکانی یا توصیفی است. این داده ها جزئیاتی درباره عارضه ارائه می دهند، مانند نام شهر، جمعیت، نوع کاربری زمین، میزان بارندگی یا هر ویژگی دیگری که بتوان آن را به صورت متنی یا عددی بیان کرد. این فصل به نحوه ذخیره سازی، مدیریت و ارتباط این داده های توصیفی با داده های مکانی مربوطه می پردازد. این ارتباط حیاتی است؛ زیرا به کاربر امکان می دهد تا بر اساس ویژگی های توصیفی، عوارض مکانی را جستجو، فیلتر و تحلیل کند. برای مثال، می توان شهرهایی با جمعیت بالای یک مقدار مشخص را انتخاب کرد.

فصل 7: مدیریت چندین نقشه (Layer Management)

مفهوم لایه بندی (Layering) یکی از اصول بنیادین GIS است. در این فصل، دمرس توضیح می دهد که چگونه می توان اطلاعات مختلف جغرافیایی (مانند لایه جاده ها، لایه ساختمان ها، لایه کاربری اراضی) را به صورت لایه های جداگانه نگهداری و مدیریت کرد. این لایه ها می توانند به صورت جداگانه یا به صورت همزمان روی یکدیگر نمایش داده شوند که به این فرآیند هم پوشانی (Overlay) می گویند. توانایی ترکیب لایه های مختلف، ابزار قدرتمندی برای انجام تحلیل های پیچیده تر و شناسایی روابط بین پدیده ها فراهم می کند. برای مثال، با هم پوشانی لایه سیل خیز بودن و لایه ساختمان ها، می توان مناطق در معرض خطر سیل را شناسایی کرد.

فصل 8: گردآوری و رقومی سازی داده های جغرافیایی

این فصل به روش های مختلف جمع آوری داده های مکانی و تبدیل آن ها به فرمت دیجیتال قابل استفاده در GIS می پردازد. نویسنده به تکنیک هایی مانند استفاده از سیستم موقعیت یاب جهانی (GPS) برای جمع آوری نقاط دقیق، سنجش از دور (Remote Sensing) با استفاده از تصاویر ماهواره ای و هوایی، اسکن نقشه های کاغذی قدیمی و سپس رقومی سازی (Digitizing) آن ها (ترسیم عوارض روی نقشه اسکن شده در محیط نرم افزار) اشاره می کند. اهمیت دقت و صحت داده ها در این مرحله بسیار حیاتی است، زیرا کیفیت تحلیل های بعدی به طور مستقیم به کیفیت داده های ورودی بستگی دارد.

بخش 3: بازیابی و شمارش و توصیف عارضه های جغرافیایی

این بخش به شما می آموزد چگونه از میان حجم انبوه داده ها، اطلاعات مورد نیاز خود را استخراج و سازماندهی کنید.

فصل 9: پیداکردن اطلاعات در سامانه های رَستری

داده های رستری به دلیل ساختار شبکه ای خود، نیازمند روش های خاصی برای پرس وجو و استخراج اطلاعات هستند. در این فصل، دمرس توضیح می دهد که چگونه می توان با استفاده از توابع و ابزارهای خاص GIS، اطلاعات مد نظر را از یک لایه رستری بازیابی کرد. به عنوان مثال، می توانید مناطق با شیب خاص (مثلاً مناطق با شیب بیش از 30 درجه) یا مناطق با دمای بالای 25 درجه سانتی گراد را پیدا کنید. این فرآیند معمولاً شامل فیلتر کردن سلول ها بر اساس مقدار آن ها است.

فصل 10: پیداکردن عارضه ها در سامانه های بُرداری

بر خلاف داده های رستری، در داده های برداری می توان عوارض (نقاط، خطوط، پلی گون ها) را مستقیماً بر اساس ویژگی های مکانی یا توصیفی آن ها پرس وجو کرد. این فصل به نحوه انجام پرس وجوهای پیچیده تر در داده های برداری می پردازد. به عنوان مثال، می توان تمامی شهرهایی با جمعیت بالای 500,000 نفر را انتخاب کرد، یا تمامی جاده هایی که نوع آن ها بزرگراه است را پیدا کرد. این قابلیت جستجو و انتخاب، هسته اصلی بسیاری از تحلیل های مکانی است.

فصل 11: جست وجوی گروه ها و توزیع ها و موضوعیت های جغرافیایی

این فصل به تحلیل الگوهای توزیع فضایی (Spatial Distribution) می پردازد. GIS به ما امکان می دهد تا به جای صرفاً مشاهده مکان ها، الگوهای نهفته در آن ها را کشف کنیم. این شامل شناسایی خوشه ها (Clustering) یا مناطق با تراکم بالا، مناطق خالی، یا توزیع تصادفی یک پدیده می شود. درک این الگوها برای برنامه ریزی و تصمیم گیری های مبتنی بر مکان بسیار حیاتی است. برای مثال، شناسایی مناطق با خوشه های بالای بیماری می تواند به ریشه یابی علل آن کمک کند.

بخش 4: تحلیل الگوهای جغرافیایی

این بخش به تکنیک های پیشرفته تر تحلیل فضایی می پردازد که قلب قدرت تحلیلی GIS را تشکیل می دهند. این تحلیل ها فراتر از صرفاً نمایش داده ها رفته و به کشف روابط و الگوهای پیچیده می پردازند.

فصل 12: سنجش فاصله (Distance Measurement)

محاسبه فواصل بین عوارض مختلف یکی از تحلیل های پایه ای اما پرکاربرد در GIS است. این فصل نه تنها به نحوه محاسبه فواصل خطی مستقیم می پردازد، بلکه مفهوم مهم بافر (Buffer Zone) را نیز معرفی می کند. بافر، یک منطقه با عرض مشخص است که اطراف یک عارضه (نقطه، خط یا پلی گون) ایجاد می شود. کاربردهای بافر بسیار گسترده است، از جمله:

• شناسایی مناطق تحت تأثیر یک آلودگی (بافر اطراف یک کارخانه).
• تعیین شعاع دسترسی به خدمات (بافر اطراف مدارس یا بیمارستان ها).
• شناسایی اراضی در حاشیه جاده ها برای توسعه آتی.

فصل 13: کار با سطوح آماری (Statistical Surfaces)

GIS توانایی ترکیب تحلیل های آماری با داده های مکانی را فراهم می کند. این فصل به کاربرد آمار در تحلیل داده های مکانی می پردازد و مفهوم درون یابی (Interpolation) را توضیح می دهد. درون یابی فرآیندی است که با استفاده از مقادیر شناخته شده در نقاط مشخص، مقادیر تقریبی را برای نقاط ناشناخته در یک منطقه پیوسته تخمین می زند. این تکنیک برای ایجاد سطوح پیوسته از داده های نقطه ای (مانند نقشه های توزیع دما از ایستگاه های هواشناسی یا نقشه های آلودگی از نقاط نمونه برداری) بسیار مفید است.

فصل 14: کاوش سطوح توپوگرافی (Topographic Surfaces)

مدل های رقومی ارتفاع (DEM – Digital Elevation Model) از مهم ترین داده های رستری در GIS هستند که اطلاعات ارتفاعی سطح زمین را ذخیره می کنند. این فصل به تحلیل این مدل ها می پردازد و نحوه استخراج اطلاعات حیاتی از آن ها را شرح می دهد. این اطلاعات شامل:

• شیب (Slope): میزان تندی یا ملایمی سطح زمین.
• جهت شیب (Aspect): جهت قرارگیری شیب (مثلاً رو به شمال یا جنوب).
• دیدپذیری (Viewshed): مناطقی که از یک نقطه خاص قابل مشاهده هستند.

این تحلیل ها در حوزه هایی مانند برنامه ریزی شهری، مهندسی، مطالعات محیط زیست و مکان یابی بهینه بسیار کاربرد دارند.

فصل 15: کار با شبکه ها (Network Analysis)

این فصل به تحلیل شبکه های خطی می پردازد که شامل جاده ها، رودخانه ها، خطوط لوله و هر سیستم خطی دیگری می شوند. تحلیل شبکه یکی از قدرتمندترین قابلیت های GIS است که برای حل مسائل پیچیده به کار می رود، از جمله:

• مسیر یابی (Shortest Path): یافتن کوتاه ترین یا سریع ترین مسیر بین دو یا چند نقطه.
• تخصیص منابع: تعیین نزدیک ترین بیمارستان ها یا آتش نشانی ها به نقاط بحران.
• تحلیل دسترسی (Accessibility Analysis): بررسی دسترسی به خدمات یا امکانات در یک منطقه.

این تحلیل ها در صنعت حمل ونقل، لجستیک و خدمات اضطراری کاربرد فراوانی دارند.

فصل 16: مقایسه ی چندین نقشه (Map Comparison)

یکی از قابلیت های اساسی GIS، توانایی هم پوشانی (Overlay) و مقایسه چندین لایه اطلاعاتی است. این فصل به اهمیت ترکیب لایه های مختلف برای شناسایی همپوشانی ها، روابط و تغییرات می پردازد. برای مثال، با هم پوشانی لایه کاربری اراضی و لایه آلودگی، می توان مناطق آسیب پذیر را شناسایی کرد. این تکنیک به ویژه در مکان یابی بهینه (Site Selection) بسیار کاربردی است؛ جایی که با ترکیب معیارهای مختلف (مانند نزدیکی به جاده، دوری از مناطق مسکونی، نوع خاک) می توان بهترین مکان را برای یک پروژه یا کسب وکار پیدا کرد.

فصل 17: جبر نقشه و ساخت الگو (Map Algebra and Modeling)

جبر نقشه (Map Algebra) یکی از مفاهیم پیشرفته تر در GIS است که امکان انجام عملیات های ریاضی و منطقی بر روی داده های رستری را فراهم می کند. این فصل توضیح می دهد که چگونه می توان با استفاده از این عملیات ها، مدل های فضایی پیچیده ای را برای حل مسائل واقعی ساخت. برای مثال، می توان با استفاده از جبر نقشه، مدل هایی برای پیش بینی مناطق مستعد سیلاب، شناسایی مناطق با پتانسیل بالای فرسایش خاک، یا مدل سازی رشد شهری در آینده ایجاد کرد.

جبر نقشه، به مثابه زبان ریاضی GIS است که به ما امکان می دهد لایه های اطلاعاتی را همچون متغیرهای عددی با هم ترکیب کنیم و از این طریق، مدل های قدرتمندی برای پیش بینی و تصمیم گیری بسازیم.

بخش 5: کاربردها و خروجی های جی آی اس

این بخش بر جنبه های عملی GIS، یعنی نحوه تولید خروجی های مفید و کاربرد این سیستم در محیط های سازمانی، تمرکز دارد.

فصل 18: تولید خروجی نقشه ای

تولید نقشه های نهایی و قابل ارائه، گام آخر و بسیار مهم در چرخه کار GIS است. این فصل به اصول طراحی نقشه (Map Layout) می پردازد، که شامل چیدمان مناسب اجزای نقشه برای انتقال مؤثر پیام می شود. اجزای یک نقشه نهایی و حرفه ای شامل عنوان (Title)، راهنما یا لژاند (Legend)، مقیاس (Scale Bar)، جهت شمال (North Arrow)، شبکه مختصات (Graticule/Grid)، و منبع داده (Data Source) است. همچنین، به فرمت های مختلف خروجی نقشه، هم برای چاپ و هم برای انتشار دیجیتال، اشاره می شود. طراحی خوب نقشه، کلید ارتباط مؤثر نتایج تحلیل های پیچیده GIS با مخاطبان است.

فصل 19: تولید خروجی های غیر نقشه ای

GIS فقط به تولید نقشه محدود نمی شود. این سیستم قادر است خروجی های غیر نقشه ای مانند گزارش ها، جداول آماری، و نمودارها را نیز از داده های مکانی تولید کند. این فصل بر اهمیت این نوع خروجی ها در ارتباط نتایج تحلیل های GIS به مخاطبان غیرمتخصص تأکید می کند. برای مثال، می توان جدولی از جمعیت شناسی مناطق مختلف یا نمودارهایی از توزیع پدیده ها را تولید کرد. این خروجی ها به کاربران کمک می کنند تا اطلاعات عددی و توصیفی را به شیوه ای قابل درک و ملموس درک کنند.

فصل 20: جی آی اس در سازمان ها

این فصل به نقش حیاتی GIS در تصمیم گیری های سازمانی و مدیریت در بخش های مختلف دولتی و خصوصی می پردازد. GIS به سازمان ها کمک می کند تا با درک بهتر روابط فضایی، تصمیمات آگاهانه تر و کارآمدتری اتخاذ کنند. دمرس در این بخش، مطالعات موردی (Case Studies) و مثال های متعددی از کاربرد GIS در حوزه هایی مانند مدیریت منابع آب، برنامه ریزی شهری و روستایی، مدیریت اضطراری، بازاریابی و لجستیک، و حتی کاربردهای نظامی و امنیتی ارائه می دهد. این مثال ها نشان می دهند که چگونه GIS به ابزاری ضروری برای هر سازمانی تبدیل شده است که با داده های مکانی سر و کار دارد.

بخش 6: ده گانه ها (Useful Lists)

این بخش پایانی کتاب، شامل فهرست های کاربردی و خلاصه ای از اطلاعات مهم است که به خواننده کمک می کند تا دانش خود را در زمینه GIS تکمیل کند و منابع لازم برای ادامه مسیر یادگیری و کار با GIS را بشناسد.

فصل 21: ده عرضه کننده ی نرم افزار جی آی اس

این فصل به معرفی ده شرکت و سازمان پیشرو در زمینه توسعه و عرضه نرم افزارهای GIS می پردازد. این لیست شامل نام هایی مانند ESRI (که نرم افزار ArcGIS را تولید می کند و رهبر بازار است) و QGIS (یک نرم افزار منبع باز و رایگان که محبوبیت زیادی دارد) می شود. آشنایی با این عرضه کنندگان به کاربران کمک می کند تا گزینه های موجود را برای نیازهای خود شناسایی کنند.

فصل 22: ده سوالی که باید از عرضه کنندگان پرسید

انتخاب بهترین نرم افزار یا خدمات GIS می تواند چالش برانگیز باشد. این فصل راهنمایی های عملی در قالب ده سوال کلیدی ارائه می دهد که کاربران باید هنگام ارزیابی نرم افزارها یا خدمات GIS از فروشندگان بپرسند. این سوالات معمولاً شامل مسائلی مانند سازگاری با داده های موجود، پشتیبانی فنی، هزینه ها، قابلیت های خاص و آموزش می شوند. این راهنما به کاربران کمک می کند تا انتخاب آگاهانه تری داشته باشند.

فصل 23: ده منبع داده ی جی آی اس

دسترسی به داده های مکانی با کیفیت، اساس هر پروژه GIS است. این فصل ده منبع معتبر و قابل اعتماد برای دسترسی به داده های GIS را معرفی می کند. این منابع می توانند شامل سازمان های دولتی، مراکز سنجش از دور، پایگاه های داده عمومی و پورتال های داده باز باشند. آشنایی با این منابع به کاربران کمک می کند تا به سرعت داده های مورد نیاز خود را برای پروژه هایشان پیدا کنند و از صحت و اعتبار آن ها اطمینان حاصل کنند.

چرا کتاب GIS For Dummies مایکل دمرس یک منبع عالی برای یادگیری GIS است؟

کتاب «سامانه ی اطلاعات جغرافیایی (GIS)» اثر مایکل دمرس، بیش از یک کتاب آموزشی صرف است؛ این اثر یک راهنمای جامع و دسترسی پذیر است که به دلایل متعددی به یکی از منابع عالی برای یادگیری GIS تبدیل شده است:

1. زبان ساده و قابل فهم: شاید مهم ترین ویژگی این کتاب، توانایی دمرس در توضیح مفاهیم پیچیده GIS به زبانی ساده و بدون اصطلاحات فنی طاقت فرسا باشد. این رویکرد باعث می شود حتی مبتدیان نیز بتوانند بدون سردرگمی، مفاهیم را درک کنند.
2. رویکرد کاربردی و مثال های واقعی: کتاب تنها به تئوری نمی پردازد، بلکه با ارائه مثال های واقعی و کاربردی، نشان می دهد که چگونه می توان از GIS برای حل مسائل دنیای واقعی استفاده کرد. این رویکرد عملی، درک مفاهیم را آسان تر و جذاب تر می کند.
3. پوشش جامع مفاهیم پایه تا پیشرفته: با وجود سادگی زبان، کتاب تمام جنبه های ضروری GIS، از تعاریف پایه و انواع داده ها گرفته تا تحلیل های پیچیده و کاربردهای سازمانی، را پوشش می دهد. این جامعیت، آن را به یک مرجع کامل برای سطوح مختلف دانش آموختگان تبدیل می کند.
4. بخش ده گانه ها برای منابع عملی: بخش پایانی کتاب که شامل فهرست هایی از نرم افزارها، سوالات کاربردی و منابع داده است، یک گنجینه واقعی برای شروع کنندگان و حتی کاربران باتجربه است. این فهرست ها، راهنمای عملی برای ادامه مسیر یادگیری و کار با GIS فراهم می کنند.
5. ساختار منطقی و گام به گام: تقسیم بندی کتاب به بخش ها و فصول کوچک تر، امکان یادگیری مرحله به مرحله را فراهم می کند و از خستگی خواننده جلوگیری می نماید. این ساختار، مرور و بازیابی اطلاعات را نیز بسیار آسان می سازد.

به طور خلاصه، این کتاب پلی است بین پیچیدگی های فناوری GIS و نیاز کاربران به درکی ساده و کاربردی از آن، و به همین دلیل یک انتخاب بی نظیر برای هر کسی است که می خواهد وارد دنیای هیجان انگیز GIS شود.

جمع بندی و نتیجه گیری

سامانه های اطلاعات جغرافیایی (GIS) بی شک یکی از تاثیرگذارترین فناوری های قرن حاضر هستند که مرزهای بین جغرافیا و فناوری را درنوردیده اند. از تصمیم گیری های کلان دولتی تا برنامه ریزی های روزمره فردی، نقش و اهمیت این سیستم ها هر روز پررنگ تر می شود. درک GIS دیگر تنها مختص متخصصان نیست، بلکه به یک مهارت ارزشمند برای طیف وسیعی از مشاغل و حتی زندگی عادی تبدیل شده است.

کتاب «سامانه ی اطلاعات جغرافیایی (GIS)» اثر مایکل دمرس، با رویکرد منحصربه فرد و زبان بی تکلف خود، نقشی اساسی در ساده سازی یادگیری این فناوری پیچیده ایفا می کند. این کتاب به ما می آموزد که چگونه از منظر مکان مندی به دنیای پیرامونمان نگاه کنیم و الگوها و روابط پنهان را کشف کنیم.

با مطالعه این کتاب یا حتی همین خلاصه جامع، خواننده قادر خواهد بود تا:

• مفاهیم بنیادی GIS را از جمله تعریف، تاریخچه و اجزای آن به درستی درک کند.
• تفاوت و کاربرد انواع داده های مکانی (رستری و برداری) را تشخیص دهد.
• با روش های جمع آوری، مدیریت و تحلیل داده های جغرافیایی آشنا شود.
• قدرت تحلیلی GIS در سنجش فاصله، کار با شبکه ها، سطوح توپوگرافی و جبر نقشه را بشناسد.
• با نحوه تولید خروجی های نقشه ای و غیرنقشه ای و کاربرد GIS در سازمان ها آشنایی پیدا کند.
• به منابع عملی و راهنمایی های کاربردی برای ادامه مسیر خود در زمینه GIS دست یابد.

کتاب دمرس نه تنها دانش فنی ارائه می دهد، بلکه به خوانندگان کمک می کند تا با «تفکر مکان مند» (Spatial Thinking) به مسائل نگاه کنند؛ یعنی توانایی درک و تحلیل پدیده ها بر اساس موقعیت مکانی و روابط فضایی آن ها. این طرز تفکر، مهارتی ارزشمند است که در عصر داده ها و اطلاعات جغرافیایی، می تواند دریچه های جدیدی را به سوی حل مسائل و نوآوری باز کند.

در نهایت، این خلاصه و کتاب اصلی، ابزاری قدرتمند برای هر کسی است که می خواهد قدرت جغرافیا را در دستان خود بگیرد و از آن برای درک بهتر، تحلیل عمیق تر و تصمیم گیری های هوشمندانه تر در دنیای پیچیده امروز استفاده کند.