تشکیلات و ساختار وزارت کشور در کره جنوبی

در یک پژوهش بررسی شد؛

وزارت کشور یکی از مهم ترین وزارتخانه های جمهوری اسلامی ایران اســت. اهمیت چنیــن وزارتخانه ای ایجاب می کند تــا با انجام مطالعه ای عمیق درباره پیشــینه تاریخی این وزارتخانه، شناســایی وضع موجود (صلاحیت، ســاختار و وظایف آن) و بررسی مقایسه ای با کشورهای دیگر الگویی عینی و کارآمد از آن ترسیم شود. 

مرکز در گزارشی با عنوان «بررسی تطبیقی وظایف و ساختار وزارت کشور (۵): کره‌جنوبی؛ ساختار و تشکیلات» مطرح می‌کند که وزارت کشور در جمهوری اسلامی ایران یکی از مهم‌ترین و پر دغدغه‌ترین وزارتخانه‌هاست، اما قانون یا آیین‌نامه‌ای به تصریح ساختار و اختیارات آن نپرداخته است و جزء اساسنامه هیئت دولت مبنی‌بر تعیین تشکیلات و وظایف وزارت داخله در تاریخ ۲۸ فروردین‌ماه سال ۱۳۱۰ و مصوبه یازدهمین دوره مجلس شورای ملی در تاریخ ۱۶ آبان‌ماه سال ۱۳۱۶ در دوره رژیم پهلوی اول متن حقوقی دیگری درباره آن وجود ندارد.

این گزارش بیان می‌کند که اهمیت این وزارتخانه و خلأ قانونی موجود درباره آن موجب شد تا مجموعه پژوهش‌هایی درباره صلاحیت، ساختار و وظایف وزارت کشور در دفتر مطالعات سیاسی حول سه محور آغاز شود: ۱. مطالعه پیشینه تاریخی وزارت کشور در ایران، ۲. ارزیابی وضعیت موجود آن بر مبنای مصاحبه و گفتگو با کارشناسان و اهالی فن (وزرای سابق، استانداران، فرمانداران، مدیران و کارشناسان وزارت کشور)،۳. مطالعه تطبیقی وزارت کشور در کشورهای مختلف. در نخستین مورد از مطالعه تطبیقی وظایف و ساختار وزارت کشور فرانسه و در دومین و سومین گزارش به‌ترتیب وظایف، سازمان‌های مرکزی و استانی و سازمان‌های تابعه وزارت کشور ترکیه بررسی شدند. در چهارمین گزارش نیز صلاحیت‌ها و اختیارات وزارت کشور کره‌جنوبی بررسی شد و در این گزارش ساختار و تشکیلات وزارت کشور کره‌جنوبی مورد مطالعه قرار می‌گیرد.

در این گزارش آمده است که ساختار وزارت کشور کره‌جنوبی بر مبنای یک قانون کلی با عنوان «سازمان دولت» مصوب ۲۰۱۳ و حکم ریاست‌جمهوری با عنوان «وزارت کشور و سازمان‌های وابسته‌» مصوب ۲۰۲۳ شکل گرفته است. بنابراین سنت قانونی در این‌باره در کره‌جنوبی، چندان دیر پا نیست. این وزارتخانه در کره‌جنوبی متناسب با اختیارات و صلاحیت‌های آن شکل گرفته و به سه دسته تابع، وابسته و موقت تقسیم شده‌است. 

این گزارش ادامه می‌دهد که سازمان‌های تابع وزارت کشور کره‌جنوبی علاوه‌بر پست‌های سازمانی معاون، سخنگو و مشاوران شامل ادارات برنامه‌ریزی و هماهنگی، شورای دولت و پروتکل، حکومت دیجیتال، مدیریت محلی، دارایی و مالیات محلی و بخش‌های برنامه‌ریزی منابع انسانی، پشتیبانی عملیات و دفاتر نوآوری سازمان، پلیس، توسعه متوازن و تمرکززدایی و خودگردانی و ستاد مدیریت ایمنی و بلایا است. 

در این گزارش مطرح می‌شود که سازمان‌های وابسته آن نیز متشکل از مؤسسه توسعه منابع انسانی حکومت‌های محلی، آرشیوهای ملی، ستاد مدیریت ساختمان‌های دولتی، کمیته پنج استان شمالی کره، کمیته تغییر شماره ثبت اقامت کره‌جنوبی، مؤسسه آموزشی ملی مدیریت بلایا و دفاع غیرنظامی، پزشکی قانونی، مدیریت آرشیوهای ریاست‌جمهوری، سازمان مدیریت منابع اطلاعات ملی و مؤسسه ملی تحقیقات ایمنی و بلایای طبیعی است. 

این گزارش توضیح می‌دهد که گروه‌های ارتقای یکپارچگی خدمات اداری، گروه ارتقای ایمنی و رفاه هوشمند جامعه، حمایت از قربانیان ایته‌وون، برنامه‌ریزی بهبود سیستم امور اداری و عمرانی، پشتیبانی از امور مرتبط با تاریخ گذشته، کنترل تخلفات یارانه محلی، گروه استراتژی ایمنی و بلایا و گروه پشتیبانی نوآوری «ساموئل گه اِم گو» نیز ذیل ساختار موقت وزارت کشور کره‌جنوبی قرار دارند. 

در ادامه این گزارش مطرح می‌شود که ساختار وزارت کشور براساس خودگردانی محلی و تفویض اختیارات به واحدهای محلی شکل گرفته است، اما چارچوب رابطه ستاد مرکزی وزارت کشور با حکومت‌های محلی رگه‌هایی از تمرکزگرایی را نمایان می‌سازد. رابطه سلسله‌مراتبی بالا-پایین میان حکومت مرکزی و حکومت‌های محلی برایند فرهنگ دیوان‌سالاری کهن کره‌جنوبی و میراث تاریخی دوران تحت استعمار ژاپن و مذهب کنفوسیوس است. 

این گزارش بیان می‌کند که در کشور کره‌جنوبی سازمان پلیس تحت نظارت وزارت کشور است. با تأسیس دفتر پلیس در سال ۲۰۲۲ رابطه میان وزارت کشور و پلیس وارد مرحله جدیدی شد و درواقع وزارت کشور در قالب یک چارچوب نهادی به اعمال صلاحیت نظارتی خود بر سازمان پلیس پرداخت. امری که با انتقاداتی چون نفوذ وزارت کشور در سازمان پلیس، سیاسی شدن و عدم استقلال آن همراه است. بااین‌حال، وقوع فاجعه انسانی در جشن هالووین در اواخر سال ۲۰۲۲ نشان داد راه برای گریز وزارت کشور از پذیرفتن مسئولیت در این‌باره باز است. این نشان از خلأ قانونی یا فقدان یک چارچوب نهادی روشن در تشریح و تصریح رابطه نهادی میان وزارت کشور و سازمان پلیس کره‌جنوبی دارد. 

این گزارش ادامه می‌دهد که نقش هماهنگ‌کنندگی و نظارتی وزارت کشور در حوزه مدیریت ایمنی و بلایا در قالب ماهیت ستادی مدیریت ایمنی و بلایا در ساختار وزارت کشور خود را نشان‌می‌دهد. هرچند دولت کره سعی کرده در مدیریت بلایا، محلی‌گرایی را اعمال کند و بیشتر هماهنگ‌کننده باشد، اما همچنان سویه‌هایی از تمرکزگرایی در این‌باره دیده‌می‌شود. از سوی دیگر تعریف نقش‌ها میان حکومت‌های محلی، سازمان آتش‌نشانی، سازمان پلیس و دیگر نهادهای درگیر در مدیریت بلایا به‌خوبی صورت نگرفته‌است. در این‌باره پس از حادثه ایته‌وون در سال ۲۰۲۲، اصلاحاتی صورت گرفته و بر ایمنی و پیشگیری، نقش حکومت‌های محلی و مشارکت شهروندان تأکید شده‌است. 

در این گزارش آمده است که توزیع وظایف امنیتی و حتی سیاسی بین نهادهای دیگر، موجب شده تا ساختار وزارت کشور کره‌جنوبی با تصور غالب از ساختار این وزارتخانه در کشورهای دیگری چون فرانسه و ترکیه همخوانی نداشته‌باشد. کره‌جنوبی امنیت را در گره با آزادی اطلاعات، شفافیت و مشارکت شهروندان از سطوح محلی تا ملی تعریف کرده و بیشترین سهم را در تحقق ایده دمکراسی مشارکتی در کره‌جنوبی دارد. این وزارتخانه با رویکرد فنی و تخصصی به مباحث مدیریت دولتی، دولت باز، حکمرانی مطلوب و کارآمد و حکومت دیجیتال سازمان یافته است و ساختار و رویکرد این وزارتخانه نسبت به مفاهیمی چون دمکراسی در مقایسه با فرانسه به‌عنوان یکی از مدعیان آن متفاوت است. وزارت کشور کره‌جنوبی با رویکرد فنی و تخصصی سازمان خود را بنا کرده و از فناوری برای ایجاد ساختاری باز و شفاف کمک گرفته است. 

در این گزارش مطرح می‌شود که وجود سنت آرشیو و بایگانی کردن در ساختار وزارت کشور کره و توجه به تجربیات تاریخی این کشور یکی از آموزه‌های این وزارتخانه است. آرشیو کردن، خود مقاومت در برابر فراموش کردن حوادث تاریخی و به‌نوعی حافظه عمومی دیوان‌سالاری است که به‌صورت مستمر می‌تواند به ایجاد سنت و رویه اداری بینجامد. این به شکل‌گیری و تقویت هویت ملی کره‌ای کمک می‌کند و حس تعلق به دولت و کشور را در شهروندان غنا می‌بخشد. در ساختار وزارت کشور کره‌جنوبی دو سازمان آرشیوهای ملی و آرشیوهای ریاست‌جمهوری نمود عینیت یافتن این امر است.

این گزارش توضیح می‌دهد که ساختار سازمانی وزارت کشور کره‌جنوبی در راستای اهداف کلان ملی شکل گرفته و گزینه‌های متناسب و متجانس با یکدیگر همچون دمکراسی مشارکتی، دولت باز و حکومت الکترونیک انتخاب شده و چیدمان وزارت کشور بر این مبنا بازیابی شده‌است. همچنین وزارت کشور پیشران و مجهز به ابزارهای متناسب با تکالیف و اختیاراتش است. هرچند برخی انتقادها درباره دفتر پلیس و مدیریت بلایای آن وجود دارد، اما در کلیت ساختار وزارت کشور متناسب با صلاحیت‌ها و اختیارات است و به تحقق وظایف آن کمک می‌کند. درنهایت وزارت کشور کره‌جنوبی را می‌توان نمونه مدیریت فنی و تخصصی شرق آسیا دانست که عمل‌گرایانه در پی ثبات و توسعه هستند.